باب چهارم: و پیش از این دانستی که قوه انسانیه که مدخلیت در ...

مقام اول -: بدان که عدالت، افضل فضایل و اشرف کمالات است، زیرا ...

اقسام عدالت و درجات عدول: و بدان که علمای اخلاق عدول را سه قسم گفته اند: ...

فصل سوم - عدالت سر منشا کمال و سعادت: از آنچه مذکور شد معلوم شد که نهایت کمال و غایت ...

فصل چهارم - اتصاف مصلح به عدالت: دانستی که حقیقت عدالت یا لازم آن این است که عقل ...

مقام دوم: دانستی که اجناس رذایل متعلقه به آن قوه، دو تا ...

مطلب اول - در بیان دو جنس رذیله و ضد آنها: اما دو جنس رذیله، پس اول «جربزه» است، که باعث ...

فصل پنجم - حکمت علم به حقایق اشیاست: اما ضد این دو جنس که حد اعتدال آنها بوده باشد: پس ...

شرافت و فضیلت علم: و آیات و اخباری که در شرافت علم و فضیلت آن و وجوب ...

آداب و شروط تعلیم و تعلم: فایده اول: بدان که از برای هر یک از تعلیم و تعلم، آداب و شروطی چند است، اما آداب تعلم، چند چیز است:

فایده دوم - درجات علم از نظر شرافت و وجوب تحصیل: بدان که جمیع علوم اگر چه روح را کمال اند و نفس را ...

در تحصیل علم الهی: اما علم الهی که آن را علم اصول عقاید نیز گویند ...

احتراز از معاصی سبب اعتقاد جازم: پس در اثبات صانع، فطرت هر کسی کفایت می کند و ...

تلقین ترجمه عقائد به اطفال: و مخفی نماند که سزاوار آن است که طفل را در ابتدای ...

وجوب عینی علم اخلاق: و اما علم اخلاق که علم آفات نفس و کمالات آن باشد ...

علم مقدمه عمل: و بدان که علم فقه و مقدمات آن، از لغت و نحو و صرف ...

مطلب دوم رذائلی که از جربزه و جهل ناشی می شوند: در بیان سایر انواع رذایلی که از دو جنس مذکور، ...

یقین و اقل مراتب آن: فصل: مقابل این دو صفت رذیله، یعنی جهل مرکب و ...

علامات صاحب یقین: اول آنکه در امور خود التفات به غیر پروردگار نکند ...

مراتب یقین: مرتبه اول: علم الیقین است، و آن اولین مرتبه یقین ...

شرک و اقسام آن: صفت سیم شرک است و آن عبارت است از اینکه غیر از ...

فصل - توحید و اقسام آن: ضد صفت شرک، توحید است و از برای آن اقسامی چند است:

فصل - علائم ترقی در مراتب توحید: بدان که از علامات ترقی از مرتبه اول و دوم توحید و ...

فصل - آشنائی با اسرار ملک و ملکوت: بعضی از عرفا گفته اند که خداوند عالم به قدرت ...

صفت چهارم - خواطر نفسانی و وساوس شیطانی: و تفصیل کلام در این صفت و علاج آن و ضد آن و آنچه متعلق به این ها است در چند فصل بیان می شود:

افکاری که دل را مشغول می کند: و مخفی نماند که آنچه به خاطر آدمی می گذرد و افکاری که دل او را مشغول می کند دو قسم اند:

فصل - اقسام الهام و وسوسه و علامات آنها: از آنچه مذکور شد معلوم شد که کلیه خواطر نفسانیه و ...

فصل - مضرات وساوس شیطانی و خواطر نفسانی: چون که وساوس شیطانیه و خواطر نفسانیه را شناختی و ...

فصل - معالجه امراض نفسانی: چون مضرات این صفت مهلکه را دانستی و یافتی که آن ...

غفلت از خدا سبب وسوسه شیطان: پس ای جان برادر از این دشمن مطمئن مشو و گمان مکن ...

ذکر قلبی مانع وساوس و خواطر: و مخفی نماند که آن ذکری که دافع وساوس شیطانیه و ...

چهار مرتبه ذکر: و اهل ذکر گفته اند که از برای ذکر چهار مرتبه است، که همه آنها نافع لکن در مقدار نفع مختلفند:

فایده - کیفیت سد ابواب خواطر، و رفع وساوس: بدان که سر ابواب خواطر و دفع وساوس اگر چه صعب و ...

فصل - خواطر و افکار نیکو و ستوده: چون که ضرر وساوس و خواطر ردیه را دانستی و علاج آن ...

تدبر در آفرینش و صنع پروردگار: و چون فضیلت تفکر در آیات عالم آفاق و انفس را ...

در عجایب خلقت پشه و زنبور: و اساطید علماء و اعظم حکما در بیان عجایب صنایع، و ...

قدرت نمائی حق در خلقت انسان: و اما انسان: پس این خود ظاهر است که اول او قطره ...

تدبر در خلقت استخوان ها و رگهای بدن: و اگر تو را دیده بصیرت بینا باشد، تفکر کن در ...

اسرار و عجایب خلقت چشم: و چون بر قلیلی از عجایب سر مستحضر گشتی نظری به ...

در عجایب خلقت گوش: و چون عجایب چشم را دیدی، گوش هوش بدار، و شمه ای ...

حکمتهای نهفته در صورت انسان: و بعد از آن تأمل کن در روی آدمی ببین که آفریدگار ...

عجایب دستگاه گوارش: پس تفکر کن در عجایب معده، و آلاتی که از برای اکل ...

عجایب خلقت دل انسان: و چون فی الجمله از حکمتهای معده و آلات اکل مطلع ...

نگاهی به چگونگی خلقت دستها و انگشتان: پس نظری گشای و دو دست آدمی را بنگر که چگونه خالق ...

ترکیب خلقت و آفرینش پا: و از برای هر شخصی دو پای آفرید مرکب از ران و ساق ...

تمهیدات الهی جهت ورود انسان به دنیا: و این شمه ای بود از حکمتهای و عجایبی که در نطفه ...

نقش قوه خیال و واهمه و عاقله: تأمل کن در قوه خیال بی عرضه ای که قابل قسمت نیست ...

آیات آفاقی، مشاهده قدرت پروردگار: و چون اندکی از عجایب نفس و بدن را دانستی قیاس کن ...

عجایب کوهها: آنگاه نظری به کوهسار افکن و ملاحظه کن که چگونه ...

انواع گیاهان و فوائد آنها: و زمانی تأمل کن در انواع گیاهها که از حد و حصر ...

درختان و شکوفایی آنها: و ساعتی بنگر در درختان که چون آب به ایشان رسد ...

اصناف حیوانات: و لحظه ای تأمل کن در اصناف حیوانات که کمیت آنها ...

عجایب دریاها: و چون شمه ای از قدرت کامله آفریدگار را در زمین ...

تفکر در خلقت فضا و کرات آسمانی: و چون از سیر دریاها پرداختی چشمی بگشای و به عالم ...

عظمت آسمانها: و این افلاک و کواکب متحرکه بدون ستون بر پای ...

تفکر در اعمال و رفتار خود: و اما تفکر در اعمال خود که از آن به مراقبت و ...

صفات مکر و حیله: صفت پنجم: از صفات رذیله متعلقه به قوه عاقله مکر و ...

مقام سیم: و دانستی که جمیع رذایل متعلق به این قوه، و منشأ ...

ترس و اقسام آن: صفت اول خوف است و آن عبارت است از: دل سوختن و ...

فصل - انواع ترس های ناپسند: بدان که این قسم از خوف بر چند نوع است که همه آنها ...

علل ترس از مرگ: و چون عموم خوف از مرگ بیشتر، و خوف از آن در نزد ...

فصل - اطمینان قلب و طریقه تحصیل آن: بدان که ضد این خوف، اطمینان قلب است در امور ...

ایمنی از مکر خدا: صفت دوم: از صفات رذیله متعلق به قوه غضبیه، ایمنی ...

فصل اول - سبب ایمنی از مکر خدا: بدان که سبب این صفت، غفلت از عظمت رب العزه و جهل ...

فصل دوم - خوف از خدا و انواع آن: بدان که ضد این صفت مذمومه، خوف از خداست و آن بر سه نوع است:

فصل سوم - مکروهاتی که سر منشأ خوف و ترس است: بدان که خوف و ترس نمی باشد مگر از تشویش رسیدن ...

ترس از سوء عاقبت: و بیشتر خوفی که بر دل نیکان و متقین غالب است خوف ...

فصل چهارم - خوف از خدا عالی ترین درجه خوف: بدان که مرتبه خوف از خدا از مراتب رفیعه و درجات ...

فصل پنجم - کیفیت تحصیل صفت خوف از خدا: چون فضیلت خوف را دانستی و شرف آن را شناختی باید ...

فصل - علت نترسیدن از سوء خاتمه: قبل از این مذکور شد که بالاترین خوفها، خوف سوء ...

یأس و ناامیدی از رحمت خدا: صفت سیم یأس از روح الله و این صفت از جمله مهلکات ...

فصل - رجاء و امیدواری به خدا: ضد یأس از رحمت خدا امیدواری به اوست، که آن را صفت ...

آیات و اخبار در فضیلت رجاء: و ما ابتدا بعضی از احادیث و آیاتی که در فضیلت ...

اموری که باعث نجات مومنان و امید گنهکاران است: قسم پنجم: از اموری که وسیله نجات مومنان، و باعث ...

رجاء و امیدواری بدون طاعت: و اما آنچه دلالت می کند بر آنچه گفتیم، که رجاء و ...

فصل - خوف اصلح است یا رجاء؟: دانستی که خوف و رجا دو صفت‌اند از صفات محموده و ...

فصل - طریقه تحصیل رجاء: چون فضیلت صفت رجاء را دانستی و موقع آن را شناختی، ...

صفت چهارم - ضعف نفس و سستی آن: و علامت این صفت خبیثه، عجز و زبونی و اضطراب است ...

فصل - قوت نفس و طریقه تحصیل آن: بدان که ضد این صفت، بزرگی نفس و محکمی دل است و ...

دون همتی و مذمت آن: صفت پنجم دنائت همت و مذمت آن، و آن عبارت است از: ...

بی غیرتی و بی حمیتی: صفت ششم بی غیرتی و بی حمیتی است و آن، کوتاهی و ...

فصل - غیرت در دین و ناموس: دانستی که حمیت و غیرت، آن است که آدمی نگاهبانی ...

غیرت در اولاد و تربیت او: و اما مقتضای غیرت بر اولاد، آن است که در ابتدای ...

غیرت در مال: و اما غیرت در مال، آن است که بدانی که هر کس ...

عجله و شتابزدگی و مذمت آن: صفت هفتم عجله و شتابکاری است، که آدمی به مجرد ...

فصل - وقار و طمأنینه: ضد صفت عجله، «وقار» است و آن عبارت است از اطمینان ...

سوء ظن به خدا و خلق: صفت هشتم سوء ظن و بددلی است به خدا و خلق و این ...

راه معالجه بدگمانی به خدا و خلق: و طریق معالجه بدگمانی به خدا و خلق آن است که بعد ...

فصل - حسن ظن به خدا و خلق: بدان که همچنان که مذکور شد ضد بدگمانی به خدا و ...

غضب و اسباب آن: صفت نهم غضب است و آن عبارت است از: حالت نفسانیه ...

فصل - غضب مفرط و مفاسد آن: بدان که غضب مفرط، از مهلکات عظیمه و آفات جسمیه ...

فصل - معالجه غضب: چون مفاسد غضب را دانستی بدان که علاج آن موقوف است بر چند چیز:

فصل - حلم و کظم غیظ: بدان که ضد غضب، «حلم» است، که عبارت است از ...

در صدد انتقام بودن و مذمت آن: صفت دهم در صدد انتقام بودن است و مذمت آن، یعنی ...

فصل - عفو و بخشش و فضیلت آن: ضد انتقام کشیدن عفو و بخشش است، و آیات و اخبار در ...

صفت یازدهم - غلظت و درشتی در گفتار و کردار: و شکی نیست که این صفتی است خبیث، و باعث نفرت ...

شرافت مدارا با مردم: و مخفی نماند که مدارا نیز نزدیک به رفق است و ...

صفت دوازدهم - کج خلقی: و آن نیز نزدیک به غلظت و بدخوئی است و ظاهر آن است ...

معالجه کج خلقی: و معالجه این صفت ذمیمه نیز مانند سایر صفات آن است ...

صفت سیزدهم - عداوت و دشمنی: و آن بر دو قسم است: زیرا که هر که عداوت کسی را در ...

معالجه عداوت و دشمنی: و معالجه این صفت خبیثه آن است که اول تأمل کند در ...

فصل - مذمت ضرب و شتم، فحش، لعن و طعن: بدان که از آثار و لوازمی که بر حقد و عداوت مترتب ...

نفرین به مسلمان: و مخفی نماند که دعای بد و نفرین به مسلمانان کردن ...

صفت چهاردهم - عجب و مذمت آن: و آن عبارت است از اینکه آدمی خود را بزرگ شمارد به ...

فصل - معالجه بیماری عجب: بدان که از برای مرض عجب، دو معالجه است: یکی اجمالی و دوم تفصیلی.

علاج عجب به علم و دانش: اما عجب به علم: پس علاج آن این است که بدانی که ...

علاج عجب به عبادت و طاعت: و اما علاج عجب به عبادت و طاعت، آن است که بدانی ...

علاج عجب به ورع و تقوی و نحو اینها: و اما عجب به ورع و تقوی و صبر وشکر و شجاعت و ...

علاج عجب به حسب و نسب: و اما عجب به نسب و حسب: پس علاج آن دانستن چند ...

علاج عجب به جمال: و اما عجب به حسن و جمال: پس علاج آن این است که ...

علاج عجب به مال: و اما عجب به مال: پس علاج آن این است که آفات ...

علاج عجب به قدرت: و اما عجب به قوت و قدرت خود: علاجش آن است که به ...

علاج عجب به جاه و منصب: و اما عجب به جاه و منصب و حکومت و امارت و قرب ...

علاج عجب به عقل و زیرکی: و اما عجب به عقل و زیرکی خود: پس این علامت بی ...

فصل - شرافت شکسته نفسی: بدان که ضد این صفت عجب و خودنمائی، شکسته نفسی و ...

صفت پانزدهم - کبر و تفاوت آن با عجب: و آن عبارت است از حالتی که آدمی خود را بالاتر از ...

تجسم متکبرین در قیامت: و حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند ...

فصل - اقسام تکبر و درجات متکبرین: بدان که تکبر به سه قسم است: اول آنکه تکبر بر خدا ...

فصل - راه معالجه تکبر: دانستی که کبر از جمله مهلکات، و مانع وصول به ...

فصل - نشانه های تکبر و تواضع: زنهار، تا فریب نفس و شیطان را نخوری و خود را صاحب ...

فصل - تواضع و فروتنی: مذکور شد که ضد صفت کبر، تواضع است و آن عبارت است ...

فایده - مذموم بودن ذلت و خواری: سابق بر این مذکور شد که هر صفت فضیلتی وسط است و ...

صفت شانزدهم - تفاخر و مذمت آن: و آن مباهات کردن است به زبان به واسطه چیزی که آن ...

صفت هفدهم - بغی و سرکشی: که عبارت است از گردن کشی و سرکشی از فرمان کسی که ...

صفت هیجدهم - علاج خودستایی و تزکیه نفس: و آن عبارت از این است که آدمی را در مقام اثبات ...

صفت نوزدهم - عصبیت: و آن عبارت است از سعی نمودن در حمایت خود یا چیزی ...

صفت بیستم - کتمان حق: و باعث این، یا عصبیت است یا جبن، و گاه باشد که ...

فصل - صفت انصاف: ضد عصبیت و کتمان حق، انصاف و ایستادن بر حق است و ...

صفت بیست و یکم - قساوت و سنگدلی و علاج آن: و آن حالتی است که آدمی به سبب آن از آلامی که به ...

مقام چهارم: و دانستی که حد اعتدال این قوه، صفت عفت است، که ...

فصل اول - مذمت شره و شکم پرستی: که طرف افراط قوه شهویه است و آن عبارت است از: ...

ثمرات گرسنگی: و مخفی نماند که از برای گرسنگی ثمرات بسیار و ...

مفاسد پیروی از شهوت: و اما دوم که پیروی شهوت فرج، و حرص بر مجامعت ...

فصل دوم - مذمت خمود و فواید نکاح: و آن عبارت است از کوتاهی کردن در تحصیل نمودن قدر ...

فصل سوم - در بیان صفت نیکوی عفت: دانستی که ضد این دو جنس، صفت «عفت» است و آن عبارت ...

مطلب دوم: سایر صفاتی که متعلق است به قوه شهویه که از دو جنس ...

فصل - حقیقت دنیا فی نفسه: بدان که دنیا خود فی نفسه حقیقتی دارد و در حق ...

حقیقت دنیا در حق بندگان: و اما حقیقت دنیا در حق بندگان عبارت است از آنچه ...

فصل - تقسیم دنیا به مذموم و غیر مذموم: از آنچه مذکور شد معلوم گردید که حقیقت خود دنیا ...

فصل - مذمت دنیا و بی ارزشی و بی اعتباری آن: بدان ای جان برادر دنیا دشمن خدا و بندگان خداست، ...

فصل - چیزهایی که دنیا را به آنها تشبیه کرده اند: بدان که از برای دنیا صفات و حالاتی چند است که در ...

فصل - دنیای ممدوح و مذموم: سابق بر این اشاره شد به اینکه دنیا بر دو قسم است: ...

اقسام آنچه در دنیا هست: و آنچه در دنیا هست بر سه قسم است: اول آنکه نمی ...

فصل - فقر و غنا و حالتهای آنها: دانستی که دنیا عبارت است از هر چیزی که در آن از ...

فصل - مذمت مال و مالداری: چون دانستی که یکی از شعب دنیا مال است پس بدان که ...

مدح مال و ثروت: و مخفی نماند که همچنان که در آیات و اخبار مذمت ...

فصل - مفاسد مال و ثروت: از آنچه گذشت روشن شد که مال مانند مار است، که هم ...

فصل - طرق رهایی از مفاسد مال: هر که خواهد از مفاسد مال رهائی یابد باید چند چیز را مراعات نماید:

فصل - زهد و فضیلت آن: بدان که ضد محبت دنیا و مال را زهد گویند و آن ...

زهد از دیدگاه آیات و روایات: و مخفی نماند که صفت زهد، یکی از منازل راه دین، و ...

فصل - درجات و اقسام زهد: چون فضیلت صفت زهد را دانستی و مرتبه آن را شناختی ...

فایده - زاهد حقیقی و علائم او: چون حقیقت زهد و فضیلت آن را دانستی اکنون نپنداری ...

صفت دوم - مفاسد غنا و بی نیازی: از رذایل متعلقه به قوه شهویه، صفت غنا و بی نیازی ...

فصل - فقر و اقسام آن: بدان که ضد غنا، فقر است و آن بر دو قسم است: اول: ...

فصل - فضیلت و شرافت فقر: اقسام فقر، اگر چه مختلفند و لیکن صفت فقر، فی نفسه نسبت به غنا افضل است و اخبار در ستایش آن بسیار است

فصل - فضیلت فقیر صابر و راضی، بر غنی شاکر و سخی: شبهه ای نیست در اینکه فقر، با صبر و رضا و قناعت، ...

فقیر حریص و غنی حریص: دوم در آن که آیا فقیر حریص، که دل او بسته به دنیا ...

فصل - فرق بین فقیر و گدا و مذمت تکدی: چون فضیلت فقر را دانستی و فایده آن را شناختی، هان ...

اقسام احتیاج ها: و بدان که احتیاج آدمی بر چند نوع است: یکی آنکه به ...

صفت سوم - حرص و مفاسد آن: صفت سیم حرص است و آن صفتی است نفسانیه، که آدمی را ...

فصل - ملکه قناعت: ضد صفت حرص، ملکه قناعت است و آن حالتی است از برای ...

فصل - راه معالجه صفت حرص، و تحصیل قناعت: طریقه معالجه مرض حرص، تحصیل قناعت و ازاله مرض حرص ...

صفت چهارم - طمع و مفاسد آن: و آن عبارت است از توقع داشتن در اموال مردم و آن ...

فصل - شرافت استغنا و قطع طمع: ضد صفت طمع، «استغنا» و بی نیازی از مردم است و این ...

صفت پنجم - بخل و مذمت آن: و آن عبارت است از امساک کردن در مقامی که باید بذل ...

فصل - فضیلت سخاوت: ضد صفت بخل، «سخاوت» است و آن از ثمره زهد و بی ...

ایثار، بالاترین مرتبه سخاوت: و مخفی نماند که بالاترین مراتب سخاوت، ایثار است، ...

فصل - علاج مرض بخل: بدان که معالجه مرض بخل، محتاج به علمی است و عملی ...

فصل - میانه روی در مصرف مال: چون مذمت بخل را دانستی و معالجه آن را شناختی و ...

فصل - نکات و دقایق باطنی سخاوت: اشاره شد به اینکه بذل و عطائی که لازم صفت جود و ...

اسرار وجوب زکاه: و چون تشدید در امر زکاه را دانستی، بدان که سر در ...

دوم - آداب انفاق: و مخفی نماند که کسی که در راه خدا انفاق مال می کند باید بداند که از برای آن آدابی چند است:

علاج منت گذاشتن و ایذای فقیر: و اما علاج از منت گذاردن، آن است که بداند که فی ...

فایده - آداب انفاق شونده: بدان که همچنان که از برای دهنده عطایا، آدابی است که مذکور شد، از برای فقیر نیز آدابی چند است:

نفقه اهل و عیال: سیم از عطاهای واجبه، نفقه اهل و عیال است و آن نیز ...

صدقات مستحبه: و اما عطاهای مستحبه آن نیز چند نوع است: اول: ...

آداب مهمانی کردن: سوم: مهمانی کردن، و از برای آن ثواب جزیل، و اجر جمیل در شریعت مقدسه وارد شده است.

آداب میهمان: و از برای مهمان نیز آدابی است چند از آن جمله ...

حق معلوم و حق حصاد: چهارم: حق معلوم و حق حصاد و حد او و اولی عبارت ...

فضیلت و ثواب قرض دادن: پنجم: قرض دادن است و آن نیز از ثمرات سخاوت و فضل است و ثواب آن بی نهایت است.

مهلت دادن به قرض دار یا حلال کردن او: ششم: مهلت دادن قرض داری است که نداشته باشد، یا ...

خوردن مال حرام: صفت ششم: مال حرام خوردن و از آن اجتناب نکردن است ...

فصل - اموال حلال و حرام و مشتبه و درجات آنها: بدان که اموال بر سه قسم است: حلال واضح و حرام ...

فصل - فضیلت اجتناب از مال حرام: ضد عدم اجتناب از مال حرام، اجتناب و احتراز از آن ...

فصل - مداخل مال حلال: بدان که مداخل از حلال، از پنج قسم بیرون نیست:

اصناف دزدان و گدایان: اما نوع اول: یعنی دزدان، بعضی از ایشان که اجتماعی ...

خیانت و غدر در مال: صفت هفتم:خیانت و غدر است در مال یا عرض کسی، یا حرمت و آبروی او.

فرو رفتن در باطل: صفت هشتم: خوض در باطل و مراد از آن، حکایت کردن در ...

تکلم به سخنان بیهوده: صفت نهم: تکلم به «مالا یعنی» و فضول یعنی سخنان بی ...

فصل - فوائد خاموشی و ترک سخنان بیهوده: ضد تکلم به مالا یعنی، و فضول کلام، خاموشی است، یا ...

مقام پنجم: صفات متعلق به سه قوه عاقله، غضبیه و شهویه.

صفت حسد و مفاسد آن: صفت اول: حسد است و آن عبارت است از: تمنای زوال نعمتی از برادر مسلم خود، از نعمتهائی که صلاح او باشد.

فایده - مراتب حسد: بدان که از برای حسد چهار مرتبه است:

فصل - موجبات حسد: بدان که باعث حسد، یکی از هفت چیز می شود:

فایده - حسد ورزی هر صنفی به صنف خود: بدان که اکثر اسباب مذکوره حسد، میان اشخاصی است که ...

محبت دنیا منشأ همه اسباب حسد: و مخفی نماند که باعث و منشأ همه اینها محبت دنیای ...

فصل - معالجه مرض حسد با علم و عمل: چون دانستی که مرض حسد از جمله امراض مهلکه نفس است ...

فایده - حسد مذموم و حرام: بدان که حسد، یا آدمی را بر آن می دارد که اظهار آن ...

فصل - مدح و فضیلت نصیحت و خیرخواهی: مذکور شد که ضد حسد، نصیحت است که عبارت است از: ...

اهانت و تحقیر نمودن بندگان خدا: صفت دوم: اهانت و تحقیر نمودن بندگان خدا و مذمت آن ...

تعظیم و احترام به بندگان خدا: و مخفی نماند که ضد این صفت، که اکرام و تعظیم و ...

احترام به سادات: و از جمله طوایفی که زیادتی تعظیم و اکرام ایشان ...

صفت سیم - ظلم و مفاسد آن: بدان که «ظلم» در اصل لغت، به معنی کار بی جا کردن، ...

پاسخ ظالم در روز قیامت: روز قیامت را به یاد آور و زمان مواخذه را در نظر ...

اعانت به ظالم و راضی به فعل او شدن: و بدان که ظلم و ستم، مذموم، و فاعل آن در دنیا و ...

عدالت و فضیلت آن: و مخفی نماند که ضد ظلم به این معنی، عدالت به معنی ...

فواید دنیوی عدالت: و اما فواید دنیویه عدالت از آن بیشتر که به ...

فصل - آثار و لوازم عدالت: چون شئامت ظلم و ستم، و فضیلت صفت خجسته عدالت ...

فصل - معالجه ستمکاری و تحصیل ملکه عدالت: بدان که مکرر مذکور شد که معالجه امراض نفسانیه، به ...

ترک اعانت مسلمین و عدم اهتمام در امور ایشان: صفت چهارم: ترک اعانت مسلمین و عدم اهتمام در امور ...

فصل - اهتمام در قضای حوائج مسلمین: ضد این صفت، اهتمام داشتن در قضاء حوائج مسلمین، و ...

کوتاهی و مسامحه در امر به معروف و نهی از منکر: صفت پنجم: کوتاهی و مسامحه کردن در امر به معروف و ...

فصل - اهتمام در امر به معروف و نهی از منکر: بدان که ضد کوتاهی در امر به معروف و نهی از منکر، ...

وجوب امر به معروف و نهی از منکر و شرایط آن: و مخفی نماند که آنچه از آیات و اخبار مذکوره، و ...

شرایط امر و نهی شونده: و مخفی نماند که آنچه ذکر شد شرایط و آداب آن کسی ...

فصل - مراتب امر به معروف و نهی از منکر: چون وجوب امر به معروف و نهی از منکر را دانستی و ...

فصل - مختصری از محرمات شایع در میان مردم: چون وجوب امر به معروف و آداب و شرایط آن را معلوم ...

مذمت قهر کردن و دوری از برادران دینی: صفت ششم: مذمت قهر کردن و دوری از برادران دینی و ...

فصل - فضیلت و ثواب آشتی و الفت: همچنان که اشاره به آن شد: ضد قهر و دوری از ...

صفت هفتم - قطع رحم و اسباب آن: و به اجماع علما، از جمله محرمات عظیمه، و گناهان ...

وجوب و فضیلت صله رحم و فواید آن: چون معصیت قطع رحم را دانستی، بدان که ضد آن، که ...

صفت هشتم - عقوق والدین و مذمت آن: و بیچاره کسی که عاق پدر یا مادر باشد نه در دنیا ...

فضیلت نیکی به والدین: و مخفی نماند که ضد عقوق، «بر والدین» و احسان به ...

فصل - حقوق همسایگان: بدان که همچنان که از برای پدر و مادر و خویشان و ...

صفت نهم - مذمت عیبجوئی کردن: و این، از علامت خباثت نفس و عیب ناک بودن صاحب آن ...

فضیلت عیب پوشی کردن: و مخفی نماند که ضد این صفت خبیثه، عیب پوشی کردن و ...

چون برآید از بدان نیکی و از نیکان بدی: در احادیث وارد شده است که «هرگاه خدای تعالی سر ...

مذمت فاش کردن راز مردم: صفت دهم: مذمت فاش کردن راز مردم و فضیلت رازداری ...

سخن چینی و نمامی و مفاسد آن: صفت یازدهم: سخن چینی و نمامی و مفاسد آن و این رذل ...

اعتنا نکردن به سخن چین: و چون بدی سخن چینی و خباثت آن دانسته شد، پس بر هر ...

صفت دوازدهم - افساد میان مردم و عقوبت آن: و آن اعم از سخن چینی است، زیرا فساد بدون سخن چینی ...

اصلاح میان مردم و فضل و ثواب آن: و ضد این صفت، که اصلاح میان مردمان بوده باشد از ...

صفت سیزدهم - شماتت کردن: و آن عبارت است از گفتن اینکه فلان بلا یا فلان ...

صفت چهاردهم - مراء و جدال و مخاصمه: و «مراء و جدال» عبارت است از: اعتراض کردن بر سخن ...

ممدوح بودن خصومت در حق شرعی: و مخفی نماند که کسی که به جهت استیفای مقصود خود ...

صفت پانزدهم - تمسخر و استهزاء کردن: و آن عبارت است از بیان کردن گفتار مردم یا کردار ...

صفت شانزدهم - مزاح، شوخی و بذله گویی: و افراط در آن مذموم، و در شریعت مقدسه منهی عنه ...

صفت هفدهم - معنی و حقیقت غیبت: و کلام در آن، یا در حقیقت و معنی آن است یا گناه و ...

غیبت با غیرزبان: و مخفی نماند که غیبت کردن منحصر به زبان نیست، ...

شنونده غیبت نیز حکم غیبت کننده را دارد: بدان که آنکه غیبت را می شنود نیز حکم غیبت کننده ...

فصل دوم - آیات و اخبار وارده در حرمت و مذمت غیبت: چون حقیقت غیبت را شناختی بدان که آن، اعظم مهلکات، ...

فصل سوم - معالجه اجمالی غیبت: بدان که از برای مرض غیبت کردن دو نوع معالجه است: یکی بر سبیل اجمال و دیگری تفصیل.

معالجه تفصیلی غیبت: و اما معالجه تفصیلی آن، آن است که باعث و سبب غیبت ...

فصل پنجم - شرافت ستایش و مدح مسلمین: ضد غیبت مسلمین، مدح و ستایش ایشان است و آن صفتی ...

صفت هیجدهم - دروغ گفتن: و آن از جمله گناهان کبیره، بلکه قبیح ترین گناهان ...

مواضعی که دروغ گفتن در آنها جایز است: و مخفی نماند که در چند وضع، دروغ را تجویز کرده اند:

توریه کردن: و بدان که در هر مقامی که دروغ گفتن حسب شرع رواست، ...

دروغهای حرامی که مردم در آنها سهل انگارند: و از جمله دروغهایی که مردم آن را سهل می دانند و ...

فصل - اجتناب از کذب، و طریقه خلاصی از آن: چون حرمت کذب را دانستی، پس اگر اعتقاد به خدا و ...

دروغ گفتن مایه رسوایی: و اغلب اوقات آن است که دروغ گفتن، باعث رسوایی و ...

فصل - صدق و راستگویی: ضد دروغگویی، صدق است، که راستگویی است و آن اشرف ...

دروغ در اعمال و رفتار: و اما کذب در کردار و اعمال آن است که در ظاهر ...

در اخلاق و مقامات دین: اما کذب در اخلاق و مقامات دین، آن است که ادعای ...

فایده - مفاسد و آفات زبان: بدان که بسیاری از آفات مذکوره در این مقام و در ...

خاموشی ضد آفات و مفاسد زبان: و بدان که: ضد همه آفات زبان و مفاسد آن، صمت و ...

صفت نوزدهم - حب جاه، شهرت، و ریاست: و حقیقت «جاه»، تسخیر قلوب مردم و مالک شدن دلهای ...

فصل - آیات و روایات در مذمت حب جاه طلبی: بدان که حب جاه و شهرت، از مهلکات عظیمه، و طالب ...

فصل - ریاست بی ضرر و ممدوح: بدان که اگر چه حب جاه و شهرت از مهلکات عظیمه است ...

فصل - علاج علمی و عملی مرض حب جاه و ریاست: بدان که آوازه شهرت و علاج آن چون معالجه سایر ...

معالجه عملی حب جاه: و اما معالجه عملی حب جاه، آن است که گمنامی و گوشه ...

فصل - شرافت گمنامی و بی اعتباری در نظر مردم: بدان که ضد حب جاه و شهرت محبت گمنامی و بی اعتباری ...

صفت بیستم - دوست داشتن مدح و ثنا، و کراهت بدنامی: یعنی: هر که طالب آن باشد که مدح او کنند و خوش آمد ...

اسباب مدح و خوش آمدگویی: و بدان که از برای حب مدح و خوش آمدگویی چند سبب است:

فصل - معالجه حب مدح و ثناء و کراهت بدنامی: چون دانستی که حب مدح، و کراهت ذم از جمله مهلکات و ...

معالجه کراهت از مذمت: و اما علاج کراهت از مذمت نیز از آنچه مذکور شد، ...

صفت بیست و یکم - ریا و خودنمائی: و آن عبارت است از طلب کردن اعتبار و منزلت در نزد ...

فصل - انواع و اقسام ریا: بدان که ریا بر چند قسم است، زیرا که یا در اصل ایمان است، یا در عبادت است، یا در غیر اینها.

فصل - مفاسد اقسام ریا و احکام آنها: چون، اقسام ریا را دانستی بدان که قسم اول، که ریا ...

فصل - علاج ریا: بدان که اصل ماده مرض ریا، یا طمع در مال و منافع ...

معالجه عملی مرض ریا: و اما علاج عملی ریا، آن است که خود را عادت دهد به ...

فصل - اخلاص: ضد ریا، اخلاص است و آن عبارت است از خالص ساختن ...

فصل - اخلاص از مقامات مقربین است: بدان که اخلاص، مقامی است رفیع از مقامات مقربین، و ...

صفت بیست و دوم - نفاق و دورویی، و مذمت آن: و مراد از آن در این مقام، دورویی و دو زبانی است، ...

موارد استثنا شده از نفاق: و مخفی نماند که این در صورتی است که غرض از تردد ...

صفت بیست و سوم - غرور: صفت بیست و سوم: غرور و مذمت که منشأ اکثر آفات و ...

فصل - طوایف اهل غرور، و اسباب غرور، و معالجه آنها: بدان که غرور و غفلت، بسیار، و سبب غرور ایشان ...

کفاره و صاحبان مذاهب فاسد: طایفه اول: کفار و صاحبان مذاهب فاسده اند، که ...

اهل فسق و معاصی: طایفه دوم: فرورفتگان به شهوات دنیویه، و غریقان ...

غرور اهل علم: طایفه سوم: از اهل غرور و غفلت، اهل علم اند و مغرورین این طایفه بسیارند آری:

غرور و اعظان: طایفه چهارم: واعظانند و اهل غرور و غفلت ایشان نیز ...

مغرورترین از اهل عبادت: ایفه پنجم: مغرورین از اهل عبادتند و ایشان نیز اقسام بسیارند:

اهل تصوف، و درویشان: طایفه ششم: اهل تصوف و درویشان و فریفتگان اند و ...

سلاطین و حکام و صاحبان قدرت: طایفه هفتم: سلاطین و حکام و صاحبان امر و نهی اند ...

اغنیا و مالداران: طایفه هشتم: از فریفتگان، أغنیا و مالدارانند و ...

صفت بیست و چهارم - طول امل و اسباب آن: طول امل عبارت است از امیدهای بسیار در دنیا، و آرزوهای دراز، و توقع زندگانی دنیا، و بقای در آن.

فصل - قصر أمل و فواید آن: ضد طول أمل، قصر أمل است، که کم امیدی به دنیا باشد ...

طوایف مختلف مردم در رابطه با طول و قصر أمل: و مخفی نماند که مردمان در طول أمل و قصر أمل ...

فصل - معالجه طول أمل: بدان که معالجه مرض طول أمل، یاد مرگ و خیال مردن ...

اصرار بر معاصی وعدم پشیمانی از آن: صفت بیست پنجم: گناه و اصرار بر معاصی و عدم ...

فصل - توبه و پشیمانی و اسباب آن: بدان که ضد اصرار بر معاصی، توبه و پشیمانی است و ...

فصل - فضیلت توبه: بدان که توبه از معاصی، سرمایه سالکین و اول مقامات ...

توبه مقبول و شرایط آن: و مخفی نماند که بعضی از علما گفته اند که توبه ...

فصل - اقسام توبه و بیان آنها: بدان که دانستی که توبه، عبارت است از پشیمانی بر ...

کمال توبه از نظر امیرالمومنین علی علیه السلام: و مخفی نماند که آنچه مذکور شد شرط قبول توبه است ...

فایده - اجتناب از کبایر، کفاره گناهان صغیره: بدان که شریعت مقدسه، گناه را دو قسم کرده است: ...

اسبابی که گناه صغیره را کبیره می کند: و مخفی نماند که هر گناه صغیره به سبب یکی از پنج چیز کبیره می شود:

فصل - اقسام توبه کنندگان: بدان که توبه کنندگان از جهت وفای به توبه و عدم آن بر چند قسم اند:

فراموشی اعمال خود، و غفلت از محاسبه: صفت بیست و ششم: فراموشی اعمال خود، و غفلت از ...

فصل - محاسبه و مراقبه: ضد این فراموشی و غفلت، محاسبه و مراقبه است و ...

فصل - عقل، تاجر راه آخرت: بدان که عقل در بدن آدمی به منزله تاجر راه آخرت ...

کیفیت محاسبه نفس: مخفی نماند که کیفیت محاسبه نفس، آن است که در وقتی ...

مطالعه احوال صالحان: پس باید در این زمان اکتفا نمود به مطالعه احوال ...

کراهت و تنفر طبع: صفت بیست و هفتم: کراهت است که عبارت است از تنفر ...

فصل - اسباب محبت و اقسام آن: بدان که محبت ممکن نمی شود مگر به سببی از اسباب، و ...

فصل - هیچ دلی از محبت خالی نیست: بدان که همچنان که قدمای اهل حکمت تصریح کرده اند، ...

فصل - محبت خدا بالاترین محبت ها: مذکور شد که این محبتی که از جمله صفات حسنه و ...

فصل - در فساد قول کسی که محبت خدا را فقط مواظبت بر طاعات می داند: چون دانستی که سزاوار محبت، بجز ذات حق نیست، بلکه ...

فصل - محبت خدا کامل ترین لذتهاست: چون دانستی که محبت خدا در حق بندگان ممکن، و رأس ...

راههای لقاء و مشاهده و وصال حضرت حق: اول: جمال او، زیرا هر چه کمال جمال او بیشتر، لذت نظر به او بالاتر است.

فصل - طریق تحصیل محبت و معرفت خدا: چون فضیلت صفت محبت و شرافت آن را یافتی پس هان، ...

فصل - علائم و آثار محبت خدا: بدان که هر کسی چنان پندارد که او خدا را دوست ...

فصل - حقیقت شوق به لقای خدا: مذکور شد که از حضرت ثمرات محبت به خدا، شوق به ...

حقیقت أنس با خدا: و اما أنس عبارت است از اشتغال دل به ملاحظه محبوب، ...

فصل - خلوت و عزلت و فواید آن: اشاره شد به اینکه کسی که به مقام انس رسید طالب ...

فواید مخالطه با مردم: و اما فواید مخالطه با مردم مثل تعلیم و تعلم و کسب ...

فصل - آیات و اخباری که دلالت می کنند بر اینکه خدا بندگان خود را دوست دارد: بدان که شواهد کتاب و سنت، صریح در این است که ...

فصل - پیرامون حب فی الله و بغض فی الله: از جمله محبت های ممدوحه حب فی الله است، که دوستی ...

صفت بیست و هشتم - اعتراض بر اراده و تقدیرات خدا: و شکی نیست که این صفت، منافی مقتضای توحید و ...

فصل - رضا بر قضا و مقدرات الهی: ضد سخط، رضا است و آن عبارت است از ترک اعتراض ...

فصل - رضا از ثمرات محبت است: بدان که مرتبه رضا از ثمرات محبت و نتیجه آن صفت ...

فصل - عدم منافات رضا با دعا: آنچه مذکور شد از شرف مرتبه رضا منافاتی به دعا ...

فصل - طریق تحصیل رضا: طریق تحصیل رضا آن است که سعی کند در تحصیل محبت ...

صفت بیست و نهم - حزن و اندوه بر امور دنیوی و علاج آن: و آن، عبارت است از حسرت بردن و متألم بودن به سبب ...

صفت سی ام - مذمت بی اعتمادی به خدا و اعتماد به غیر خدا: و این صفت خبیثه از جمله مهلکات عظیمه و منافی ...

فصل - توکل بر خدا و فضیلت آن: ضد بی اعتمادی به خدا، توکل بر او است و آن عبارت ...

فصل - تقسیم امور بندگان: بدان که کارهای بندگان و اموری که بر ایشان وارد می گردد بر دو قسم است:

فصل - درجات توکل: بدان که از برای صفت «توکل»، در ضعف و قوت، سه درجه است:

فصل - راه تحصیل صفت توکل و علامت حصول آن: طریقه تحصیل صفت توکل آن است که آدمی سعی در قوت ...

صفت سی و یکم - کفران نعمت و شکر نعمت: و آن عبارت است از نشناختن نعمت کسی و شاد نبودن به ...

فصل - فضیلت شکر نعمت: شکر، افضل منازل اهل سعادت، و عمده توشه مسافرین به ...

فصل - شناخت اسباب کسب رضای خدا: دانستی که یکی از ارکان شکر، صرف نعمت است در مصرفی ...

فصل - شکر نعمت و کفران به اموری که در اختیار انسان است: مذکور شد که هر ذره از ذرات عالم، متضمن مصالح و ...

فصل - شناخت نعمتهای الهی: چون شکر نعمت موقوف است بر شناختن آن، در اینجا فی ...

فصل - فهمیدن و درک غذا قبل از خوردن: از اموری که چیز خوردن بر آن موقوف است فهمیدن غذای ...

فصل - رغبت آدمی به غذا: چون نعمتهایی را که ادراک غذا بر آنها توقف دارد ...

فصل - حکمتهای نهفته در دانه گندم: عمده آنچه چیزی خوردن بر آن موقوف است غذاهای ...

فصل - طبقات و اصناف ملائکه و اعمال ایشان: چون محض وجود غذا و حضور آن و اصلاح آن فایده نمی ...

فصل - سبب تقصیر مردم در شکر گزاری: بدان که سبب تقصیر اکثر مردم در شکرگزاری حضرت باری ...

فصل - طریقه تحصیل شکر حضرت باری: و طریقه تحصیل شکرگزاری به چند امر است: اول: معرفت ...

صفت سی و دوم - جزع و بی تابی: و آن عبارت است از رها کردن عنان خود در مصیبت و ...

فصل - صبر و شکیبایی: ضد صفت «جزع»، «صبر» است و آن عبارت است از ثبات ...

فصل - صبر در حال رفاه و نعمت: بدان که همچنان که صبر در بلایا و مصیبت است، همچنین رفاهیت و نعمت نیز محتاج به صبر است.

فصل - ثمراتی که بر صبر مترتب می شود: چنان که مذکور شد مرتبه صبر بر بلایا و محن از ...

فصل -اموری که طالب صبر باید مراعات نماید: هر که طالب تحصیل مرتبه صبر باشد باید مراعات چند امر نماید:

صبر حضرت ایوب علیه السلام: حضرت ایوب که پیغمبر خدا بود چندین سال به انواع ...

صفت سی و سوم - فسق و خروج از اطاعت خدا: و آن عبارت است از بیرون رفتن از اطاعت پروردگار و ...