چون مفاسد غضب را دانستی بدان که علاج آن موقوف است بر چند چیز:
اول آنکه سعی کند در ازاله اسبابی که باعث هیجان غضب می شود، مثل: فخر و کبر و عجب و غرور و لجاج و مراء و استهزاء و حرص و دشمنی و حب و جاه و مال و امثال اینها، که همه آنها اخلاق ردیه و صفات مهلکه هستند، و خلاصی از غضب با وجود آنها ممکن نیست پس باید ابتدا ازاله آنها را کرد تا ازاله غضب سهل و آسان باشد.
دوم آنکه ملاحظه اخبار و آثاری کند که در مذمت غضب رسیده چنانچه شمه ای از آنها گذشت.
سوم آنکه متذکر اخبار و احادیثی گردد که در مدح و ثواب نگاهداشتن خود از غضب وارد شده است، و فوائد آن را به نظر درآورد.
همچنان که از حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم مروی است که «هر که غضب خود را از مردم باز دارد، خداوند تبارک و تعالی نیز در روز قیامت عذاب خود را از او باز می دارد» و از حضرت امام محمد باقر علیه السلام مروی است که «در تورات نوشته شده است که از جمله چیزهائی که خدا به موسی علیه السلام فرمود این بود که نگاهدار غضب خود را از کسی که من تو را صاحب اختیار او کرده ام، تا من نیز غضب خود را از تو نگاه دارم» و حضرت صادق علیه السلام فرمودند که «خدا وحی فرستاد به بعضی از پیغمبران خود که ای فرزند آدم: در وقتی که غضبناک گردی مرا یاد کن تا من هم تو را یاد کنم و در وقت غضبم و تو را هلاک نسازم» و باز از آن حضرت علیه السلام مروی است که «مردی از اهل بادیه به خدمت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد و عرض کرد که من مردی هستم بادیه نشین، مرا کلمه ای یاد ده که جامع خیر دنیا و آخرت باشد آن حضرت فرمودند که هرگز غضب مکن و سه مرتبه آن اعرابی عرض خود را اعاده کرد، حضرت همین جواب را فرمود» و نیز از آن بزرگوار روایت شده که «هر که غضب خود را باز دارد از کسی، خدا عیوب او را می پوشاند» و اخبار در این خصوص بی حد و نهایت است چهارم آنکه ملاحظه فواید ضد غضب را که حلم باشد بکند، و مدحی را که در این خصوص وارد شده است ببیند، پس خود را خواهی نخواهی بر آن بدارد و حلم و بردباری را بر خود ببندد و غضب و خشم را بر خود ظاهر نسازد، اگر چه در دل خشمناک باشد و اگر کسی مدتی چنین کند، به تدریج عادت می شود و حسن خلق از برای او حاصل می شود.
پنجم آنکه هر قول و فعلی که از او سر می زند ابتدا در آن فکر کند و خود را از صدور آثار غضب محافظت نماید
ششم آنکه اجتناب کند از مصاحبت کسانی که قوه غضبیه ایشان غالب و از فضلیت حلم خالی هستند و در صدد انتقام و تشفی غیظ خود می باشند، و این را مردی و شجاعت می نامند و می گویند ما از کسی متحمل درشتی و سختی نمی شویم، و بر فلان امر صبر نمی کنیم بلکه مجالست کند با اهل علم و حلم و وقار، و کسانی که مانند کوه پا بر جای با هر باد ضعیفی از جای در نمی آیند.
هفتم آنکه تأمل نماید و بداند که هر چه در عالم واقع می شود همه به قضا و قدر الهی است و جمیع موجودات، مسخر قبضه قدرت او، و همه امور در ید کفایت اوست و خدا هر چه از بنده مقرر کرده است، البته خیر و صلاح آن بنده در آن است و بسا باشد که مصلحت او در گرسنگی و بیماری، یا فقر و احتیاج، یا ذلت و خواری، یا قتل یا امثال اینها باشد.
و چون این را دانست، می داند که دیگر غضب کردن بر دیگران، و خشم گرفتن بر ایشان راهی ندارد، چرا که هر امری هست از جانب پروردگار خیرخواه او می رسد.
هشتم آنکه متذکر شود که غضب نیست مگر از بیماری دل و نقصان عقل، که باعث آن ضعف نفس است، نه شجاعت و قوت نفس و از این جهت است که دیوانه زودتر از عاقل غضبناک می گردد و مریض از تندرست زودتر به غضب می آید و همچنین پیران ضعیف المزاج زودتر از جوانان، و زنان زودتر از مردان از جا در می آیند و صاحبان اخلاق بد زودتر از ارباب ملکات فاضله به خشم می آیند چنانکه می بینی که کسی که رذل است به فوت یک لقمه خشمناک می گردد و بخیل به تلف شدن یک حبه از مالش غضب می کند، حتی بر دوستان و عزیزان خود اما صاحبان نفوس قویه، شأن ایشان از آن بالاتر، و رتبه ایشان از آن والاتر است که به امثال این امور، متغیر و مضطرب گردند.
و اگر در آنچه گفتیم تشکیکی داشته باشی، دیده بگشا و نظر به صفات و اخلاق مردم کن و کتب سیر و تواریخ را مطالعه نمای و حکایات گذشتگان را استماع کن، تا ببینی که حلم و بردباری و خود را در وقت غضب نگاهداری کردن طریقه انبیا و اولیا و دانایان و حکما و نیکان و عقلا و پادشاهان ذو الاقتدار و شهریاران کامکار بوده و غضب و اضطراب و از جا درآمدن، خصلت اراذل و اوباش و نادانان و جهال است.
نهم آنکه به یادآوری که تسلط و قدرت خدا بر تو، قوی تر و بالاتر است از قدرت تو بر این ضعیفی که بر او غضب می کنی، و تو در جنب قوه قاهره الهیه غیر متناهیه به مراتب ضعیف تر و ذلیل تری از این ضعیف ناتوان که در جنب قدرت توست پس بترس و حذر کن از اینکه چون تو غضب خود را بر جاری سازی خداوند قهار نیز در دنیا و آخرت غضب خود را بر تو جاری بکند.
غم زیر دستان بخور زینهار
بترس از زبردستی روزگار
لب خشک مظلوم را گو بخند
که دندان ظالم بخواهند کند
در آثار پیشینیان رسیده که هیچ پادشاهی در بنی اسرائیل نبود مگر اینکه حکیمی دانشمند با او بود و صحیفه ای در دست داشت که بر آن نوشته بود که بر زیردستان رحم کن، و از مرگ بترس، و روز جزا را فراموش مکن و هر وقت که پادشاه غضبناک شد آن حکیم، صحیفه را به دست او دادی تا خواندی و غضب او ساکن شدی.
دهم آنکه متذکر گردی که شاید روزگار، روزی آن ضعیفی را که تو بر او غضب می کنی قوت دهد و کار او بالا گیرد و بر تو زبردست شود و در صدد انتقام و مکافات برآید.
لا تهین الفقیر علک ان
ترکع یوما و الدهر قد رفعه
یازدهم آنکه بدانی که هر حلیم و بردباری غالب و قاهر، و در نظر اولی البصائر عزیز و محترم می باشد و هر غضبناک مضطرب الحالی پیوسته مغلوب، و در دیده ها بی وقع می گردد.
تیغ حلم از تیغ آهن تیزتر
بل ز صد لشکر ظفر انگیزتر
دوازدهم آنکه تصور کنی که در وقت غضب، صورت تو چه نوع قبیح و متغیر، و اعضای تو متحرک و مضطرب، و کردارت از نظم طبیعی بیرون، و گفتارت غیر مطابق قاعده و قانون می شود.
و از جمله معالجات غضب آن است که آدمی در وقت هیجان، به خدا پناه برد از شر شیطان، و بگوید «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» و اگر ایستاده باشد بنشیند، و اگر نشسته باشد بخوابد و وضو گرفتن و غسل کردن با آب سرد از برای تسکین آتش غضب مفیدند و اگر غضب بر کسی باشد که قرابت رحم با یکدیگر داشته باشند، دست به بدن او گذارد، غضب او ساکن می گردد چنانچه در اخبار وارد شده.
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: برای درمان غضب، چند نکته مهم وجود دارد:
1. باید اسباب هیجان غضب مانند فخر، کبر و دشمنی را از بین ببریم.
2. به آیات و احادیثی که در مذمت غضب هستند توجه کنیم.
3. از فواید کنترل غضب و پاداشهای آن آگاه باشیم.
4. به فضیلت حلم و بردباری توجه کرده و سعی کنیم آن را در خود تقویت کنیم.
5. قبل از هر عمل یا گفتار، تفکر کنیم تا از آثار غضب محافظت نماییم.
6. از جمع شدن با افراد خشمگین و جاهل پرهیز کنیم و به همراهی با افراد با علم و حلم بپردازیم.
7. به قضا و قدر الهی آگاه باشیم و بدانیم که همه چیز به نفع ماست.
8. متوجه باشیم که غضب نشاندهنده ضعف دل و عقل است و افراد قوی به سادگی خشمگین نمیشوند.
9. به یاد داشته باشیم که قدرت خداوند از قدرت ما بیشتر است و باید از غضب کردن بترسیم.
10. از آسیب زدن به دیگران بپرهیزیم، زیرا فردی که بر او غضب میکنیم ممکن است روزی بر ما برتری یابد.
11. در نظر بگیریم که افراد حلیم و بردبار در نظر دیگران محترمتر از افرادی هستند که به راحتی خشمگین میشوند.
12. وضعیت ظاهری خود را در هنگام غضب تصور کنیم که چگونه زشت و نامناسب است.
در نهایت، در مواقع خشم باید به خدا پناه ببریم و با روشهایی مانند نشستن، خوابیدن، وضو گرفتن و آرامش دادن به خود، از شدت غضب بکاهیم.
هوش مصنوعی: وقتی که با خسارتهای ناشی از خشم آشنا شدی، باید بدانید که درمان آن به چندین عامل بستگی دارد.
هوش مصنوعی: نخستین گام این است که تلاش کنیم عواملی که باعث ایجاد خشم میشوند را از بین ببریم، از جمله: فخر، تکبر، خودبینی، غرور، لجاجت، مجادله، تمسخر، طمع، دشمنی، محبت به مقام و ثروت و موارد مشابه. زیرا این ویژگیها اخلاق نادرست و صفات مخربی هستند که با وجود آنها، رهایی از خشم ممکن نخواهد بود. بنابراین ابتدا باید این صفات را حذف کرد تا بتوان بهراحتی خشم را کنترل کرد.
هوش مصنوعی: دوم اینکه باید به اخبار و آثاری توجه کرد که در نکوهش خشم آمده است، همانطور که نمونههایی از آن مطرح شد.
هوش مصنوعی: سوم اینکه به یاد آورد اخبار و حدیثهایی را که دربارهی ثواب و فضیلت دوری از خشم و غضب بیان شده است و به بررسی فوائد آنها بپردازد.
هوش مصنوعی: در این متن آمده است که اگر فردی خشم خود را مهار کند، خداوند نیز در روز قیامت عذاب را از او دور میسازد. همچنین به نقل از امامان معصوم آمده است که خداوند به پیامبرانش فرمان داده است که در زمان خشم، به یاد او بیفتند تا او نیز آنها را به یاد آورد و از هلاکت نجاتشان دهد. یک مرد بدوی در از پیامبر درخواست کرد که جملهای به او بیاموزد که برای دنیا و آخرتش مفید باشد و پیامبر به او فرمود هرگز خشمگین نشود. فایدههای حلم و بردباری (صبوری) نیز مورد تأکید قرار گرفته است و بیان شده که اگر فردی تلاش کند تا خشم خود را پنهان کند و بردباری پیشه کند، به تدریج به این عادت عادت کرده و خلق و خوی نیکو کسب خواهد کرد.
هوش مصنوعی: پنجم این است که هر بار که چیزی میگوید یا انجام میدهد، ابتدا در مورد آن فکر کند و از بروز واکنشهای خشمآلود خود را محافظت کند.
هوش مصنوعی: شخص باید از دوستی با کسانی که خشمشان بر آنها غالب است و از صبر و بردباری بیبهرهاند، پرهیز کند. این افراد معمولاً به دنبال انتقام و نشان دادن خشم خود هستند و آن را به عنوان مردانگی و شجاعت میشناسند. آنها به راحتی نمیتوانند تحمّل سختیها و ناملایمات را داشته باشند. به جای این افراد، بهتر است با کسانی که دارای علم، بردباری و وقار هستند، ارتباط برقرار کند؛ کسانی که همچون کوه، در برابر سختیها و فشارها استوار باقی میمانند.
هوش مصنوعی: هفتم اینکه انسان باید در نظر داشته باشد که هر چیزی که در دنیا اتفاق میافتد تحت قضا و قدر الهی است و تمام موجودات تحت قدرت او قرار دارند. همه امور در اختیار اوست و آنچه خدا برای بندگان خود مقدر کرده، در حقیقت خیر و سود آن بندگان در آن نهفته است. ممکن است مصلحت یک فرد در شرایطی مانند گرسنگی، بیماری، فقر، ذلت یا حتی برخوردهای سختتر باشد.
هوش مصنوعی: زمانی که فرد به این آگاهی میرسد، متوجه میشود که عصبانی شدن و خشمگین شدن بر دیگران بی فایده است، زیرا هر چیزی که برای او اتفاق میافتد، از جانب خداوند خیرخواه اوست.
هوش مصنوعی: غضب ناشی از ضعف قلب و نقص عقل است و این ضعف به معنای نداشتن شجاعت و قدرت نفس است. به همین دلیل، افراد دیوانه زودتر از افراد عاقل عصبانی میشوند و بیماران بیشتر از سالمندان و همینطور افراد پیری که ضعف جسمانی دارند نسبت به جوانان زودتر خشمگین میشوند. همچنین، زنان نسبت به مردان و افرادی با اخلاق ضعیف نیز زودتر خشمگین میگردند. مثلاً شخصی که رذل است ممکن است به خاطر از دست رفتن یک لقمه غذا به شدت عصبانی شود و بخیلی ممکن است به خاطر از بین رفتن یک مقدار کم از مالش خشمگین شود، حتی اگر این بیاحترامی به دوستان یا عزیزانش باشد. اما افرادی که دارای نفس قوی هستند، به قدری شخصیت بالایی دارند که به خاطر مسائل بیاهمیت مضطرب نمیشوند.
هوش مصنوعی: اگر در آنچه گفته شد تردید داری، به دور و بر خود نگاه کن و به خصوصیات و اخلاق مردم توجه کن. کتابهای تاریخ و سیره را بخوان و داستانهای گذشتگان را بشنو. آنگاه متوجه خواهی شد که بردباری و کنترل خشم، روش انبیا، اولیا، دانایان، حکما، نیکان، افراد عاقل، و پادشاهان قدرتمند بوده است. در حالی که خشم و بیثباتی، ویژگی افرادی نادان، بیفرهنگ و ناآگاه است.
هوش مصنوعی: به یاد داشته باش که تسلط و قدرت خداوند بر تو بسیار بیشتر و بالاتر از قدرت تو بر این موجود ضعیف است که بر او خشمگین هستی. تو در مقایسه با قدرت نامحدود الهی، به شدت ناتوان و ضعیفتری. بنابراین، باید از این که خشم خود را بر خواست خداوند قهار بروز دهی، بترسی و از آن اجتناب کنی، زیرا ممکن است او نیز در دنیا و آخرت بر تو خشم خود را از سر گیرد.
هوش مصنوعی: از غم و اندوه زیر دستها خود را در امان نگهدار و از ماهر بودن سرنوشت بترس.
هوش مصنوعی: لبهای خشک و بیحس مظلوم را بخندان، زیرا که دندان ظالم در پی ایجاد درد و آسیب است.
هوش مصنوعی: در تاریخ گذشته آمده است که در بین بنی اسرائیل هیچ پادشاهی نبود که بدون همراهی یک حکیم دانشمند باشد. آن حکیم معمولاً صحیفهای در دست داشت که در آن مطالبی نوشته شده بود؛ از جمله اینکه باید به زیردستان رحم کرد، از مرگ هراس داشت و روز جزا را فراموش نکرد. هرگاه پادشاهی دچار خشم میشد، آن حکیم صحیفه را به او میداد تا بخواند و با خواندن آن، خشم پادشاه فروکش میکرد.
هوش مصنوعی: به یاد داشته باش که ممکن است روزی همان کسی که به او خشمگین هستی، قوی شود و از تو قدرت بیشتری پیدا کند. در این صورت، ممکن است بخواهد انتقام بگیرد یا به حساب تو برسد.
هوش مصنوعی: بر کسی که فقیر است بیاحترامی نکن، زیرا ممکن است روزی تو در برابر او به زانو در آیی و دنیای او را برآمده ببینی.
هوش مصنوعی: یازدهم اینکه باید بدانید که هر کس که صبور و آرام است، در موقعیتهای دشوار برتر و قویتر به نظر میرسد و در نظر افراد عاقل مورد احترام و ارزشمند است. اما فردی که دائماً عصبانی و ناآرام باشد، همواره شکستخورده و در چشم دیگران بیوجه و بیارزش به شمار میرود.
هوش مصنوعی: شمشیر صبر و شکیبایی از تیغ آهنی تیزتر است و قدرتش از صد لشکر پیروزی بیشتر میباشد.
هوش مصنوعی: دوازدهمین نکته این است که وقتی عصبانی هستی، باید فکر کنی چگونه چهرهات زشت و خراب میشود، اعضای بدنت بیقرار و ناآرام میشوند، رفتارت از حالت طبیعی خارج میشود و گفتارت هم بیپایه و بیقانون میگردد.
هوش مصنوعی: برای کاهش خشم، باید در زمان هیجان به خدا پناه برد و بگوید «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم». اگر ایستاده باشد، باید نشسته و اگر نشسته باشد، باید به خواب برود. همچنین وضو گرفتن و غسل با آب سرد میتواند به تسکین خشم کمک کند. اگر فردی نسبت به کسی خشمگین باشد که با او نسبت نزدیک دارد، لمس بدن آن شخص میتواند به آرامش خشم او کمک کند، همانطور که در منابع معتبر آمده است.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیهای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.