صفت دهم در صدد انتقام بودن است و مذمت آن، یعنی کسی که بدی با او کند او نیز در صدد بدی کردن به مثل آنچه او کرده است یا بالاتر برآید، اگر چه شرعا حرام باشد، مانند: مکافات غیبت به غیبت، و فحش به فحش، و بهتان به بهتان و همچنین غیر اینها از افعال محرمه و شکی نیست در حرمت آن نیست رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند که «اگر مردی تو را سرزنش کند به عیبی که در تو هست، تو سرزنش مکن او را به آنچه در اوست» و نیز فرمودند «دو نفر که یکدیگر را دشنام می دهند دو شیطان اند که همدیگر را می درند» «روزی در مجلس حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم شخصی به یکی از صحابه دشنام داد، و او ساکت بود، بعد از آن، او نیز شروع کرد به تلافی آن حضرت برخاستند و فرمودند که فرشته از جانب تو جواب می داد و چون خود به سخن آمدی فرشته رفت و شیطان آمد، و در مجلسی که شیطان در آن است من نمی نشینم» پس بر مرد دیندار لازم است که هرگاه از کسی نسبت به او ظلمی صادر شود در گفتار یا کردار، اگر از شریعت مقدسه جزائی و انتقامی به جهت آن مقرر است به آن اکتفا کند و از آن تعدی نکند، اگر چه بهتر آن است که از آن نیز چشم بپوشد و از آن شخص عفو کند و اگر در شرع، جزاء معینی به جهت آن نرسیده است، پا از دایره شرع بیرون ننهد و اگر سخنی بگوید، سخنی باشد که حرام نباشد، مثل اینکه در مقابل کسی که او را مذمت کند یا دشنام دهد و مانند آن از چیزهائی که در شرع مکافاتی ندارد همین قدر گوید که ای بی حیا، و ای بد خلق، و ای بی آبرو، و ای بی شرم «اگر این صفات را داشته باشد» یا بگوید خدا جزای تو را بدهد، یا خدا از تو انتقام کشد، یا تو کیستی که من جواب تو را گویم، یا ای جاهل، و ای احمق و این دروغ نیست، زیرا که هیچ کس از جهل و حمق خالی نیست همچنان که مروی است که «مردم همه در شناختن ذات خدا احمق اند» و بهتر این است که زبان به اینها نیز نگشاید و حواله آن را به رب الارباب نماید، زیرا که بعد از شروع در جواب، خود را نگاهداشتن مشکل است و اکثر مردم در وقت غضب از ضبط خود عاجزند بلی اگر مقامی باشد که اگر مطلقا متعرض نشود به بی غیرتی و بی حمیتی منجر شود، با حلم و حوصله و موافقت شریعت مقدسه، مکافات نماید و چون فی الجمله مکافات نمود زود راضی شود.
از حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم مروی است که «بنی آدم طبقات مختلف اند: بعضی دیر به غضب می آیند و زود غضب ایشان برمی گردد و بعضی زود به غضب می آیند و زود برمی گردند و طایفه ای زود به غضب می آیند و دیر راضی می شوند و جماعتی دیر به غضب می آیند و دیر خشنود می شوند و بهترین این طوایف کسانی هستند که دیر غضبناک می شوند و زود خشنود می گردند و بدترین ایشان، آنان اند که زود به غضب آیند و دیر راضی شوند»
و بدان که علاج ترک انتقام این است که تأمل در بدی عاقبت آن در دنیا و آخرت کند و بداند که اگر انتقام آن را به پروردگار حواله کند البته منتقم حقیقی از او انتقام کشد، همچنان که مکرر مشاهده شده و به تجربه رسیده و اخبار و آیات بر آن دلالت دارند.
بلی:
به چشم خویش دیدم در گذرگاه
که زد بر جان موری مرغکی راه
هنوز از صید منقارش نپرداخت
که مرغ دیگر آمد کار او ساخت
علاوه بر اینکه اگر آن شخصی که بدی کرده او را از انسانیت فی الجمله بهره ای هست از سکوت و مکافات نکردن بیشتر تنبیه و تأدیب می شود، و اثر الم و شرمساری و خجالت او بیشتر از انتقام توست و اگر از انسانیت بی بهره و بی نصیب است تلافی تو نیز چندان اثری در او نمی کند، بلکه هر چه نسبت به او گوئی تفاوتی در حال او هم نمی رسد و تو باز مقابله و برابری با او ضایع و بی وقع می گردی زیادتر از آنچه آن شخص با تو کرده بلی:
سگی پای صحرانشینی گزید
به خشمی که زهرش ز دندان چکید
شب از درد بیچاره خوابش نبرد
به خیل اندرش دختری بود خرد
پدر را جفا کرد و تندی نمود
که آخر تو را نیز دندان نبود
پس از گریه مرد پراکنده روز
بخندید کای دختر دلفروز
محال است اگر تیغ بر سر خورم
که دندان به پای سگ اندر برم
و بعد از این تأمل کند در فواید ضد انتقام که عفو کردن است چنانکه بیاید و چون مکرر چنین کند از برای او ملکه و عادت شود.
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این متن به مذمت انتقامجویی و تأکید بر عفو و بخشش میپردازد. نویسنده بیان میکند که انتقام همواره بدعتی ناپسند است و به ادبیات دینی و آموزههای پیامبر اسلام استناد میکند که هر گونه پاسخ به بدی باید با نیکی و عدم تعرض باشد. او توضیح میدهد که در مورد افرادی که به انسانیت پایبندند، سکوت و عدم تلافی میتواند آنها را بیشتر تنبیه کند و برعکس، انتقام هیچ تأثیری نخواهد داشت. همچنین به این نکته اشاره میشود که دستگاه عفو و بخشش بهتر از انتقام است و تکرار این رفتار میتواند به عادت نیکویی تبدیل شود. در نهایت، نویسنده تأکید میکند که برای ترک انتقام باید عواقب منفی آن را در نظر گرفته و به پروردگار واگذار کرد.
هوش مصنوعی: هر کس به دنبال انتقام باشد، در واقع در حال تکرار بدی است که به او شده، حتی اگر این عمل شرعا ممنوع باشد. مانند جواب دادن به غیبت با غیبت دیگر، یا دشنام با دشنام. رسول خدا (ص) تأکید کردهاند که اگر کسی عیبی از شما را نفرت کند، شما نباید او را به چیزی که خودش دارد سرزنش کنید. در یک مورد، وقتی یکی از صحابه به شخصی دشنام داد و او سکوت کرد، وقتی به تلافی شروع به پاسخ داد، پیامبر فرمودند که ابتدا فرشتهای از او دفاع میکرد، اما وقتی خود را وارد صحبت کرد، شیطان وارد شد. بنابراین، مؤمن باید در برابر ظلمها، چه در کلام و چه در عمل، خود را کنترل کند و تنها به بر اساس شریعت عمل کند، و حتی بهتر است که عفو کند. اگر شریعت جزایی برای عمل مربوطه مشخص نکرده، نباید از احکام این دین چشمپوشی کند و اگر سخنی میگوید، باید از حرفهای حرام دوری کند. در عوض میتواند به فرد بگوید که خدا جزای او را بدهد یا از او انتقام بگیرد، یا حتی او را به جهل و حماقت متهم کند. اما بهترین کار این است که از بیان چنین کلماتی نیز خودداری کند و آن را به خدا واگذارد. زیرا وقتی انسان به پاسخگویی مشغول میشود، کنترل خود را از دست میدهد. اگر به سکوت منجر شود از نظر اجتماعی پذیرفته نشود، میتواند با صبر و مطابق با شریعت، پاسخ دهد و در نهایت به راحتی رضایت پیدا کند.
هوش مصنوعی: حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودهاند که انسانها در خوی و واکنش به خشم، تفاوتهای زیادی با هم دارند. برخی افراد دیر خشمگین میشوند و به سرعت از خشم خود بازمیگردند، بعضی دیگر سریعتر عصبانی میشوند اما بهزودی آرام میگیرند. همچنین گروهی هستند که به سرعت خشمگین میشوند اما طول میکشد تا راضی شوند و دستهای دیگر هم دیر عصبانی میشوند و مدت زمان زیادی طول میکشد تا به آرامش برسند. بهترین افراد آنهایی هستند که به آرامی عصبانی میشوند و به سرعت میتوانند خشم خود را فراموش کنند. بدترین افراد کسانی هستند که به سرعت عصبانی میشوند و مدت طولانیای به حالت خشم باقی میمانند.
هوش مصنوعی: برای جلوگیری از انتقامجویی، باید به عواقب بد آن در دنیا و آخرت فکر کرد و فهمید که اگر این کار را به خداوند واگذار کند، او بهعنوان انتقامگیرنده حقیقی از ظلم انتقام خواهد گرفت. این موضوع بارها مشاهده و تجربه شده و نیز در نصوص و آیات مورد تأکید قرار گرفته است.
هوش مصنوعی: در مسیر زندگی، با چشمان خود دیدم که چگونه یک پرنده کوچک به شیوهای زیبا و ظریف به جان مورچهای آسیب رساند.
هوش مصنوعی: تا هنوز پرندهای که در دام من افتاده بود نتوانسته بود رهایی یابد، پرندهی دیگری به دام افتاد و کار او را خراب کرد.
هوش مصنوعی: اگر کسی به شما آسیب زده باشد، تنبیه او از طریق سکوت و عدم انتقام گرفتن از او مؤثرتر خواهد بود. در این حالت، احساس شرمساری و خجالت او ممکن است بیشتر از آن چیزی باشد که شما میتوانید با انتقام خود به او صدمه بزنید. اگر این فرد هیچ ویژگی انسانی نداشته باشد، تلافی شما هم تأثیری بر او نخواهد گذاشت و در واقع، اگر در برابر او واکنش نشان دهید، بیشتر از آنچه او به شما کرده، خود را آسیبپذیر و خرد شده خواهید کرد.
هوش مصنوعی: سگی از روی خشم به پای یک بیاباننشین گاز گرفته و زهر آن در دندانهایش ریخته شده است.
هوش مصنوعی: در شب به خاطر درد و غصه، خواب از چشمان بیچاره دور شده بود و در دل او دختری جوان وجود داشت.
هوش مصنوعی: پدر را بدرفتاری کرد و با سختی برخورد کرد، اما در نهایت تو هم نمیتوانی به او آسیب بزنی.
هوش مصنوعی: پس از گریه، مردی که در هم ریخته بود، روز را با لبخند شروع کرد. ای دختر زیبا و دلنشین!
هوش مصنوعی: هیچوقت امکانپذیر نیست که من در اضطراب و خطر باشید در حالی که به دشمنی کوچکتر از خودم آسیب برسانم.
هوش مصنوعی: سپس به فواید عدم انتقام فکر کند که در عفو کردن نهفته است. اگر این کار را به طور مکرر انجام دهد، به تدریج برای او به یک عادت و رفتار ثابت تبدیل میشود.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیهای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.