سیدمحمد جهانشاهی در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۵۸ دربارهٔ امیرعلیشیر نوایی » دیوان اشعار فارسی » غزلیات » شمارهٔ ۱۸۳ - تتبع خواجه:

امیرعلیشیر نوایی » دیوان اشعار فارسی » غزلیات »
شمارهٔ ۱۸۳ - تتبع خواجه
                 
صبح ، رندانِ صبوحی ، درِ میخانه زدند
در خراباتِ مغان ، ساغرِ مستانه زدند

مِیِ رنگین ، به خُمِ عشق ، که بُد مالامال
دوره کرده قدح و جام به پیمانه زدند

رازهایی ، که شنیدن نتوانست مَلَک
مِی ز پیمانه  ، به آن نکته و افسانه زدند

چونکه من دِیر رسیدم ، به لبم یک جرعه
ریخته دم به دم و طعنه ی جرمانه زدند

شُکرِ باری ، که از آن باده نماندم محروم
که درآن انجمن ، آن زمره ی فرزانه زدند

زآتشِ شمع ، نه تنها دلِ پروانه بسوخت
کاتشِ شمع هم ، از شعله ی پروانه زدند

دلِ عشّاق فتادند ، به خاکِ رهِ دِیر
طرّه ی مغبچگان را ، ز چه رو شانه زدند

خوش ام از شادیِ طفلان پریوش ، گرچه
سنگِ بیداد و ستم ، بر منِ دیوانه زدند

فانیا ، بیش مکن ناله ، ز ویرانی ، از آنک
گنجِ معنی طلبان ، خیمه به ویرانه زدند

سیدمحمد جهانشاهی در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۵۶ دربارهٔ جامی » دیوان اشعار » خاتمة الحیات » غزلیات » شمارهٔ ۱۲۰:

جامی » دیوان اشعار » خاتمة الحیات » غزلیات » شمارهٔ ۱۲۰
                 
صبحدم ، دُردکشان ، نقب به میخانه زدند
بوسه بر یادِ لب ات ، بر لبِ پیمانه زدند

زاهدان ، سُبحه به کف ، عازمِ آن بزم شدند
رقمِ نقل ، چو بر سُبحه ی صد دانه زدند

صوفیان را ، دهن از وردِ سحر بربستند
بس که بر صومعه ها ، نعره ی مستانه زدند

بود مرغانِ اولی اجنحه را ، روی به عشق
لیکن آن شعله ، به بال و پرِ پروانه زدند

گر به شاهان نرَسد ، نقدِ محبّت ، چه عجب
علَمِ دولتِ این گنج ، به ویرانه زدند

آشنا را کفِ راحت ، که نهادند به دل
دستِ رد بود ، که بر سینه ی بیگانه زدند

شرحِ احوالِ پریشانی ما ، ریخت فرو
چون سرِ زلفِ پریشانِ تو را ، شانه زدند

ساغرِ داد ، بر اربابِ خرَد پیمودند
سنگِ بیداد ، به جامِ منِ دیوانه زدند

جامیا ، گوش فروبند ، ز افسانه ی دهر
که همه خواب ، در این عشوه دِه افسانه زدند

سیدمحمد جهانشاهی در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۵۵ دربارهٔ قاسم انوار » دیوان اشعار » غزلیات » شمارهٔ ۳۰۱:

قاسم انوار » دیوان اشعار » غزلیات » شمارهٔ ۳۰۱
                 
عاشقان را ، چو صلا ، جانبِ میخانه زدند
آتشی بود ، که اندر دلِ دیوانه زدند

در تمنّایِ تو ، عشّاق ز پای افتاده
مست گشتند و ز مستی ، کفِ مستانه زدند

عکسِ ساقی ، چو در ابن باده ی صافی افتاد
عاشقان در هوس ات ، ساغر و پیمانه زدند

عالم آشفته شد ،ای دوست، دگر باره،چه بود؟
زلفِ میگونِ تو را ، باز مگر شانه زدند؟

هر سخن ، کز صفتِ شمعِ جمال ات گفتند
آتشی بود ، که در باطنِ پروانه زدند

شرمشان نامد از آن یار، که در عینِ غرور
طعنهایی ، که بر آن عاشقِ فرزانه زدند؟

قاسمی،بنده ی آن راهروان ام ، که ز شوق
قدمِ صدق ، در این بادیه ، مستانه زدند

سیدمحمد جهانشاهی در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۵۵ دربارهٔ قاسم انوار » دیوان اشعار » غزلیات » شمارهٔ ۳۰۱:

هدیه به حافظ

سر خوش آنان ، که سرِ خیره ، به خمخانه زدند
سر کشیدند خُم و پای به پیمانه زدند

تکیه ، بر مصطبه ی صدرنشینان دادند
وز کفِ سدره نشینان ، مِیِ مستانه زدند

گوهرِ عاشقی ، از کنجِ خرابات بجوی
هم از اینجا ، مَثلِ گنج به ویرانه زدند

همه را ، خنده ی شمع است خوش آیند ، ولی
داغِ این عشقِ جگرسوز ، به پروانه زدند

تیشه ی خانه براندازِ پریشانان بود 
آنچه ، بر طرّه ی  زلفِ تو پری ، شانه زدند

ای بسا سلسله ، کز مویِ تو ، ای سلسله مو
باز کردند و به پایِ دلِ دیوانه زدند

کج روانی هم از این قافله ، افسار گُسِل
ره نبردند به مقصود و به افسانه زدند

شانه خالی کند ، از عهد امانت ، افلاک
من چی ام ، کاین همه بار ام ، به سرِ شانه زدند

جایِ پایی ، به همه کنگره ی گردون نیست
خشتِ این کاخِ حکومت ، چه حکیمانه زدند

چه طلسمی ست ، کز این قلعه بدر ، راهی نیست
همه فریاد ، از این فتنه ی فتّانه زدند

چیست این خوشه ی پروین ، که شهاب اندازان 
مرغِ اندیشه ، بدین دام و بدین دانه زدند

ما به بیگانگی از ظلم ، چه با خود کردیم
کآشنایان ، به تظلّم ، درِ بیگانه زدند

بعدِ حافظ ، دهَنی خوش ، به غزل باز نشد
عارفان ، قفلِ ادب ، بر درِ این خانه زدند

رنگ و بویِ گل و ریحانِ جهانی ، گویی
جمع کردند و به این سَرگلِ ریحانه زدند

نه به هر حجله ی طبعی ، هنر آرند عروس
شهریارا ، چه حریفان ، که چک و چانه زدند

استقبال شهریار از غزل شماره ۱۸۴  حافظ

سیدمحمد جهانشاهی در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۵۴ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۸۴:

هدیه به حافظ

سر خوش آنان ، که سرِ خیره ، به خمخانه زدند
سر کشیدند خُم و پای به پیمانه زدند

تکیه ، بر مصطبه ی صدرنشینان دادند
وز کفِ سدره نشینان ، مِیِ مستانه زدند

گوهرِ عاشقی ، از کنجِ خرابات بجوی
هم از اینجا ، مَثلِ گنج به ویرانه زدند

همه را ، خنده ی شمع است خوش آیند ، ولی
داغِ این عشقِ جگرسوز ، به پروانه زدند

تیشه ی خانه براندازِ پریشانان بود 
آنچه ، بر طرّه ی  زلفِ تو پری ، شانه زدند

ای بسا سلسله ، کز مویِ تو ، ای سلسله مو
باز کردند و به پایِ دلِ دیوانه زدند

کج روانی هم از این قافله ، افسار گُسِل
ره نبردند به مقصود و به افسانه زدند

شانه خالی کند ، از عهد امانت ، افلاک
من چی ام ، کاین همه بار ام ، به سرِ شانه زدند

جایِ پایی ، به همه کنگره ی گردون نیست
خشتِ این کاخِ حکومت ، چه حکیمانه زدند

چه طلسمی ست ، کز این قلعه بدر ، راهی نیست
همه فریاد ، از این فتنه ی فتّانه زدند

چیست این خوشه ی پروین ، که شهاب اندازان 
مرغِ اندیشه ، بدین دام و بدین دانه زدند

ما به بیگانگی از ظلم ، چه با خود کردیم
کآشنایان ، به تظلّم ، درِ بیگانه زدند

بعدِ حافظ ، دهَنی خوش ، به غزل باز نشد
عارفان ، قفلِ ادب ، بر درِ این خانه زدند

رنگ و بویِ گل و ریحانِ جهانی ، گویی
جمع کردند و به این سَرگلِ ریحانه زدند

نه به هر حجله ی طبعی ، هنر آرند عروس
شهریارا ، چه حریفان ، که چک و چانه زدند

استقبال شهریار از غزل شماره ۱۸۴  حافظ

هادی بهار در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۵۲ دربارهٔ مولانا » دیوان شمس » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۱۲۹:

6- تنگ شکر خر بلاش، ور نخری سرکه باش/عاشق این میر شو، ور نشوی رو بمیر

تنگ = ظرف، کوزه، پیمانه

شکر = شیرینی، کنایه از شیرینیِ عشق

خَر = بخر

بَلاش = بی‌هیچ قید و شرط، هیچ معطّلی، بی‌چانه‌زدن
(یعنی بدون کم‌گذاشتن، تمامش را بخر)

🔹 تنگ شکر خر بلاش = این ظرفِ پر از شیرینی (یعنی عشق) را بدون چانه و حسابگری بخر.

وَر = اگر

نخری = اگر نخری

سرکه باش = مثل سرکه باش؛ یعنی ترش‌رو، تلخ‌کام، کسی که مزهٔ شیرینی عشق را نچشیده

🔹 ور نخری سرکه باش = و اگر نخری، همان ترشی باش و از شیرینی محروم.

به بیان دیگر:

«رنج‌ها، نازها، سختی‌ها و بلای معشوق را همچون شکر، با رضایتِ کامل و رویِ گشاده بپذیر؛
وگرنه اگر این شیرینی را نپذیری، همچون سرکه تلخ و ترش‌رو می‌مانی و در حقیقت زندگی‌ات ارزشی ندارد.»

در ادبیات عرفانی:

شکر = نمادِ شیرینیِ عشق

بلاش = بی‌چانه، با دلِ رضامند

سرکه = نماد ترشی و نارضایتیِ نفس

«رو بمیر» = یعنی «زندگیِ بی‌عشق، زندگی نیست»

 

برهان قاطع (لغت‌نامهٔ کهن)

در «برهان قاطع» آمده است:

بَلاش: بی‌کم‌وکاست، بی‌چانه، تمام، یک‌باره.

این مهم‌ترین شاهد لغوی است.

«به‌لاش / بَلاش / بَلَه» = بی‌چانه، بی‌کم‌وکاست، پاک و تمام، یک‌جا، بی‌قید و شرط

سیدمحمد جهانشاهی در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۲۸ دربارهٔ عطار » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۶۰:

عطار » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۶۰
                 
تا نورِ او دیدم ، دو کُون ، از چشمِ من افتاده شد
پندارِ هستی تا ابد ، از جان و تن افتاده شد

روزی برون آمد ز شب ، طالب فنا گشت از طلب
شورِ جهان‌سوزی عجب ، در انجمن افتاده شد

رویَت ز برقع ناگهان ، یک شعله زد آتش فشان
هر لحظه آتش صد جهان ، در مرد و زن افتاده شد

چون لب گشادی در سخن ، جانِ من آمد سویِ تن
تا مُرده بیخود نعره‌زن ، مست از کفن افتاده شد

برقی برون جست از قِدَم ، برکَند گیتی را ز هم
پس نورِ وحدت زد علَم ، تا ما و من افتاده شد

ما چون فتادیم از وطن ، زان خسته‌ایم و ممتحَن
دل کِی نهد بر خویشتن ، آن کز وطن افتاده شد

حلّاج همچون رُستمی ، خوش با وطن آمد همی
کاندر گلویِ وی دمی ، بند از رسن افتاده شد

ساقی به جایِ مصحف اش ، جامی نهاده بر کف اش
وآتش ز جانِ پُر تَف اش ، در پیرهن افتاده شد

مِی خورد تا شد نعره‌زن ، پس نعره زد بی ما و من
آزاد گشت از خویشتن ، بی خویشتن افتاده شد

چون قوتِ دیگر داشت او ، زان ، صبرِ دیگر داشت او
یک لقمه‌ای برداشت او ، باز از دهن افتاده شد

در هیبتِ حالی چنان ، گشتند مردان چون زنان
چه خیزد از تر دامنان ، چو تهمتن افتاده شد

در جنبِ این کارِ گران ، گشتند فانی صفدَران
هم بت شد و هم بتگَران ، هم بت شکن افتاده شد

عطّار ازین معنی همی ، دارد به دل دَر عالَمی
چون می نیابد محرَمی ، دل بر سخن افتاده شد

برگ بی برگی در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۰:۵۲ در پاسخ به باب 🪰 دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۵۹:

درود بر شما

البته مستحضرید که مجادله ی عقل و عشق دیرینه است و همچنان نیز ادامه دارد اما نظرِ شما دوستِ عزیز در تعاملِ عقل و عشق بجایِ تقابل بسیار ارزنده و حکیمانه و آموزنده بود که با بیانی زیبا و شیوا به آن پرداختید و جایِ بسی سپاس و امتنان دارد.

حسام دهقانی در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۰:۵۲ دربارهٔ مولانا » مثنوی معنوی » دفتر ششم » بخش ۱۲۱ - رسیدن آن شخص به مصر و شب بیرون آمدن به کوی از بهر شبکوکی و گدایی و گرفتن عسس او را و مراد او حاصل شدن از عسس بعد از خوردن زخم بسیار و عَسی أَنْ تَکْرَهوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ و قوله تعالی سَیَجْعَلُ اللهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً و قوله علیه‌السلام اشتدّی ازمّة تنفرجی و جمیع القرآن و الکتب المنزلة فی تقریر هذا:

مرحوم شهیدی به درستی در بیت اول کلمه قافیه را «ناشکفت» ثبت کرده‌اند.

مصلح الدین سعدی در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۰:۲۴ دربارهٔ صفای اصفهانی » دیوان اشعار » غزلیات » شمارهٔ ۴۱:

از معدود وزن های بلند که بسیار خوش آهنگ و روان است به نسبت بلندی و آرامی آن که صفا بسیار زیبا و فصیح از آن بهره جسته 

سام در ‫۱۹ روز قبل، چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۱۹:۴۵ دربارهٔ مولانا » دیوان شمس » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۲۰۷:

 غزل شماره‌ی 1207

نیم شب از عشق تا دانی چه می‌گوید خروس | خیز شب را زنده دار و روز روشن نستکوس /νηστικός پرها بر هم زند یعنی دریغا خواجه‌ام | روزگار نازنین را می‌دهد بر آنموس /άνεμος در خروش است آن خروس و تو همی در خواب خوش | نام او را طیر خوانی نام خود را آنثروپوس /άνθρωπος آن خروسی که تو را دعوت کند سوی خدا | او به صورت مرغ باشد در حقیقات انگلوس /άγγελος من غلام آن خروس ام که او چنین پندی دهد | خاک پای او بِ آید از سر واسیلیوس /βασιλιάς گَردِ کفشِ خاکِ پای مصطفی را سرمه ساز | تا نباشی روز حشر از جمله‌ی کالویروس /καλόγερος رو شریعت را گزین و امر حق را پاس دار | گر عرب باشی و اگر ترک و اگر سراکنوس/ Σαρακηνός