... ببین هنگام گفتارش گرت بحر سخن باید

ببین هنگام کردارش گرت چرخ هنر باید

بدانجایی رسیده است او بهر فضلی کجا خواهد ...

... پاینده همی باد بملک اندر چندان

کاین چرخ فلک باشد و این دور فلک بود

... ببخششی رخ آن را ز شرم حمرا کرد

بود بحال دل شاه تنگ پهنا چرخ

اگرچه ایزدش از این فراخ پهنا کرد ...

... بتخت بر چو سکندر بخرمی بنشین

که دشمنان ترا چرخ جفت دارا کرد

تو با بتان دل آرام باش و شاد بزی ...

... ز روی نقره و پولاد سوسن آزاد

تو مونس همه خلقی و چرخ مونس تست

همیشه چونین باش و همیشه چونین باد ...

... زانکه دایم او جهان بر دشمنان زندان کند

چرخ گردون هست پنداری بفرمان دلش

کانچه اندیشد دل او چرخ گردان آن کند

چون کند شادی ز میدان روی در مجلس کند ...

... روز کوشش پیش خشت او بود سندان چو موم

چرخ پیش خشت خصمتش موم چون سندان کند

روز و شب مهمان او باشند سرهنگان و باز ...

... تا بکانون در جهان آسایش نیسان کند

بر وفای سفله گان دوران فراوان چرخ کرد

بر وفای رادمردان زین سپس دوران کند ...

... تا همی فرمان داور خاک را ساکن کند

تا همی تقدیر یزدان چرخ را گردان کند

ملک او را از زوال ایمن همی گردون کناد ...

... هرکه یک ساعت ببندد ز آفرین او زبان

جاودان بر جان او چرخ برین نفرین کند

تا ز لاله مرد شادان گرد خود خرمن زند ...

... تا مه بهمن لباس گلستان کتان کند

بر بداندیشانش نیسان چرخ چون بهمن کناد

بر هواخواهانش بهمن بخت چون نیسان کند ...

... گر وفا را گنج باشد یا خرد را کان بود

دولت شاه جهان بستست با دوران چرخ

شاه را دولت بود تا چرخ را دوران بود

گرچه روز افزون کسی باشد کزو برتافت روی ...

... بمان بفر و بملک اندرون تو چندانی

کجا به نیک و به بد چرخ را مدار بود

... نه همی کم شود از آب مژه تف جگر

قمر از چرخ دو صد بار مرا سجده برد

گر یکی بار کنم وصف رخانت بقمر ...

... چون او نیافرید بفضل آفریدگار

مانند چرخ علم دو گیتی نگاشته است

بر طبع او جهان چو بپولاد بر نگار ...

... بطمع بخشش او آز باز کرده ز فر

ز بیم کوشش او چرخ بر گرفته ز فیر

بکردن صفت او غنی شود وصاف ...

... یکی نه پیر ولیکن بعقل و دانش پیر

یکی چو چرخ که او را بجرم هست گذر

یکی چو مرغ که را صفیر هست سفیر

یکی چو خورشید اندر میان چرخ ستیر

یکی چو غواص اندر میان بحر ضمیر ...

... هم بختیار باشد و هم شوربخت خلق

از گشت چرخ و زوست همه خلق بختیار

آنکس که اختیار کند چرخ را بر او

بر روز پاک باشد کرده شب اختیار ...

... خصمانش را ز دهر بود بهره زهر مار

اعداش را ز چرخ بود بهره تیغ و تیر

بر دشمنانش چو تیر کند خشم او بهار ...

... دستها دینار بار و پایها دیبا سپر

بوم روشن گشته چون چرخ از نثار زر ناب

چرخ تاری گشته چون بوم از بخار عود تر

گرد فرزندان خسرو بر مدد پیچان مدد ...

... گاهی از بلبل فغان و گاهی از صلصل صفیر

چرخ تیره زابر چون از گرد لشگرگاه شاه

باغ لعل از لاله چون از باده مجلسگاه میر ...

... دشمنانشرا بود اصل مقر تحت الثری

دوستانشرا بود خاک قدم چرخ اثیر

زیر امر او جهان او زیر امر دست و دل ...

... از مثال خشم او گردید پنداری سعیر

پست باشد پیش عالی رأی او چرخ بلند

خشگ باشد پیش کافی کف او بحر قعیر ...

... بحر با دستت سراب و ناز با خشمت عذاب

خلد با باغت خراب و چرخ با قصرت قصیر

خلق را ذمی گران باشد ز تو رنجی سبک ...

... هوا غلغلستان گردد زمین سنبلستان گردد

گلستان گلستان گردد ز دور چرخ و بخش خور

ببار آید درخت گل شود پیروز بخت گل ...

... ز عدلش با پلنگ آهو همی آید به آبشخور

رو ابر چرخ جای او ستاره خاک پای او

فلک روشن ز رأی او زمین از روی او انور ...

... ایا دارنده مولا به رأی و همت والا

بدان با چرخ هم بالا بدین با مشتری همبر

چو بر جای نشست تو بیارایند دست تو ...

... بخت شود پیش بندگان تو بنده

چرخ شود پیش چاکران تو چاکر

کافر اگر با رضای تو بدهد جان ...

... اگر دیو و پری بودند فرمانبر سلیمان را

ترا فرمان برند آنان که شان چرخ است فرمانبر

نه با ایمان تو ماند بگیتی نقطه کفران ...

بهشت وار شد از نوبهار گیتی باز

در بهشت بر او کرد چرخ گویی باز

درم درم شده روی زمین چو پشت پلنگ ...