گهی بفقر شوی‌امتحان گهی به غنا

در این دو مرحله بیم زوال ایمانست

مباد آنکه ز احوال خود شوی غافل

که این دو وقت زمان خروج شیطانست

به هر چیز مهرت فزونتر بود

همان را پرستش کنی هرچه هست

چو مهرت به دنیا ز حق بیش شد

تو دنیاپرستی نئی حق‌پرست

آنکوست به شط چو بط شناور

وانکس که بدست و پای غرق است

این هر دو زنند دست و پا لیک

یک زندگی و هلاک فرق است

عمارتی که بنا کرد خواجه همچو بهشت

ز کف بهشت و مکان در دل مغاک گرفت

چو نیک بنگری او نیز همچو قارون شد

خود و دراهم او را تمام خاک گرفت

همیشه رسم جهانست اینکه نعمت را

قدر دهد بتو آنکه قضاش برباید

تو پیش از آنکه ز دستت رود بر آن زن پای

که چون رود ز کفت بر تو سخت ننماید

هست ثابت که اهل عرفان نیست

هرکه ثابت به عهد و پیمان نیست

شرط ایمان درستی قول است

هرکه را قول نیست ایمان نیست

ای همه باد و خاک و آتش و آب

چه عجب‌گر تو را تعب باشد

تو که از پای تا سر اضدادی

بی‌تعب بودنت عجب باشد

خون که افسرد چه نفعش ز عناب رسد

تشنه چو نمرد چه حاصل که بدو آبرسد

موقعیت مده از دست که سودی ندهد

نوش دارو که پس از مرک بسهراب رسد

گر ندانی چیست تمثال حرام اندوختن

بایدت از شغل شماعی مثال‌ آموختن

گر هزاران سال شماعی نماید شمع جمع

عاقبت آن شمع‌ها باشد برای سوختن

گنج منست نیروی من بهر کسب و کار

بر گنج پادشاه دهد مایه گنج من

ونجی ز دست من بکسان کی رسد که حق

گسترده است خوان من از دسترنج من

هزار شکر که هرچند خامه فرسودم

دهان به مدح و به ذم کسی نیالودم

مرا نبود طمع خلق را کرم زین رو

من از معاملهٔ هجو و مدح آسودم

به هیچ قیمت نفروختم جواهر خویش

[...]

مرا صغیر تخلص به‌جا بود که سه چیز

مراد دارم و هستم از این تخلص شاد

در اول اینکه به عهد صغارتم ایزد

زبان به گفتن اشعار جان‌فَزا بگشاد

به دوم اینکه نگیرند اکابرم خرده

[...]

پرسید سائلی ز من آن آب خشگ چیست

کز چشمه کشت جاری و آن چشمه تر نکرد

گفتم که هست آن ادبیات بی‌فروغ

کاندر وجود قائل خود هم اثر نکرد

ای لطف تو بگشوده بمن باب عطا

ناگفته و گفته حاجتم کرده روا

حاجات دگر کنون مرا در نظر است

بنمای روا به حرمت آل عبا

با شانه شبی بگفتم ای عقده گشا

چون شد که شدی ز قید آن طره رها

گفتا که به کار غیرهمت کردم

یعنی که گره گشودم از کار صبا

شد دور چو از نظر غبار من و ما

آن یکه سوار ناگهان شد پیدا

یعنی که شدیم نیست و اندر همه جا

دیدیم خدا هست خدا هست خدا

یا شاه نجف ببین من حیران را

محروم مران ز درگهت مهمان را

این شاه تو میزبان خوان ملکی

اطعام کن این گدای سرگردان را

ای مظهر کل هویت یزدان را

ای مهر تو گوهر صدف ایمان را

از چنگ سگ نفس رها ساز مرا

آنسان که ز شیر حضرت سلمان را

گر وعده بهشت یا جحیم است تو را

از روز جزا نه جای بیم است تو را

چون خلقت خلق روی اصل کرم است

خوش باش که کار با کریمست تو را

ای آنکه به هر نفس هوائیست تو را

بر کردهٔ نیک و بد جزائیست تو را

هریک نفس افزوده شود بر عمرت

هشدار که آن عمر جدائیست تو را