ساقیا برخیز و دَردِه جام را
خاک بر سر کن غمِ ایام را
ساغرِ مِی بر کَفَم نِه تا ز بَر
بَرکِشَم این دلقِ اَزرَقفام را
گرچه بدنامیست نزد عاقلان
ما نمیخواهیم ننگ و نام را
باده دَردِه چند از این بادِ غرور
خاک بر سر، نفسِ نافرجام را
دودِ آهِ سینهٔ نالانِ من
سوخت این افسردگانِ خام را
محرمِ رازِ دلِ شیدایِ خود
کس نمیبینم ز خاص و عام را
با دلارامی مرا خاطر خوش است
کز دلم یک باره بُرد آرام را
ننگرد دیگر به سرو اندر چمن
هرکه دید آن سروِ سیماندام را
صبر کن حافظ به سختی روز و شب
عاقبت روزی بیابی کام را
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
ای ساقی! برخیز و جام را عطا کن. و خاک بر سر ِ غم ِ ایام کُن. برخیز! عبارتی است مانند ِ خواهش و امر ِ مهرآمیز که امروز هم بزرگترها به کوچکترها میگویند. مثل ِ «پا شو فلان کار را بکن» هم چنین برخیز میتواند نشان از این باشد که صبح است و شاعر از ساقی درخواست میکند که از خواب بیدار شود و جام ِ بادهئی به او بدهد و با این کار، خاک بر سر ِ ایام کُنَد. همچنین حسّ ِ سردرد ِ خمار ِ سحرگاهی، در خاک بر سر کردن به ذهن میآید. مضمون ِ فراموش کردن ِ غم ِ ایّام با شراب در شعرهای حافظ بسیار به کار رفته است.خاک بر سر کردن، به نوعی کُشتن و مدفون کردن ِ غم ِ روزگار را هم در خود دارد.
از ساقی میخواهد که جام ِ می به او بدهد تا او بنوشد و لباس ِ صوفیانه و زاهدانهی خود را از تن دربیاورد. دلق و خرقه لباسی بوده که آن را از سر به تن میکردند و از سر نیز بیرون میآوردند. از بر برکشم، جدا از جناس میان ِ بر ها، بالاکشیدن و بیرون آوردن ِ لباس از بالا را نشان میدهد. این حسّ ِ از سر بیرون آوردن، به نوعی شکل ِ انزجار و اعتراضآمیز را هم به تصوّر میآورد. این برکشیدن ِ دلق ِ ازرقفام، نشان میدهد که شاعر، چنین دلقی را به تن داشته و اینچنین، قصد و ادّعایِ خود برایِ درآوردن ِ این قماش جامه از تن ِ خود را اعلام کردهاست.
در ادامهی بیت ِ پیشین که گفت ساغر ِ می بر کف ِ من بنه تا دلق ِ ازرقفام را از سر بیرون آورم، ادامه میدهدکه: گرچه این کار نزد ِ عاقلان رسوایی و بیآبرویی و بدنامی محسوب میشود، اما ما قید ِ آبرو و اعتبار و خوشنامی ِ خود را زدهایم و دیگر ننگ و نام را نمیخواهیم و بهدنبال ِ آن هم نیستیم.
باده را بده! تا کی میخواهیم در باد ِ کِبر و نخوت ِ خود بمانیم و فریفتهیِ آن شویم؟ الهی که خاک بر سر ِ این نفس ِ ملامتگر ِ بیفایده شود! همچنین میتوان گفت: باده را بده! تا کی قرار است این نفس ِ نافرجام ِ خاک بر سر، درگیر ِ باد ِ غرور ِ خودش باشد! همچنین اگر نفس را به معنای تن و کالبد و جسد و شخص ِ انسان در نظر بگیریم، عبارت ِ خاک بر سر، میتواند اشارهئی به این باشد که این نفس ِ نافرجام و این جسمی که ابدی نیست و فرجامی ندارد، در نهایت بر سر ش خاک خواهد آمد و در زیر ِ خاک مدفون خواهد شد. لذا باده بده! چهقدر باد ِ غرور میخواهد داشته باشد این تن ِ نافرجامی که خاک بر سر ِ آن خواهد آمد!
دود ِ آه ِ دل ِ سوزان ِ من، این خامان ِ سرد و منجمد را سوزاند. خام در معنایِ آدم ِ ناپخته و بیتجربه و ناآزموده، میتوانَد با محتوایِ کلی ِ غزل سازگار باشد. خاصه که در بیتهایِ پیشین، در بارهیِ قضاوت ِ عاقلان در بارهیِ اقدام ِ شاعر در از تن بیرون کردن ِ دلق ِ ازرقفام گفتهاست. بهعبارتی میگوید، این دود ِ آه ِ سینهیِ نالان ِ من، این آدمهایِ ناپخته و منفعل و سرد و فسرده را هم سوزاندهاست.
از خاص و عام (چه آدمهای نزدیک و آشنا و دوست و محرم و چه آدمهای دور و غریبه و نامحرم) هیچکس را نمیبینم که بتوانم راز ِ دل ِ شیدایِ خودم را با او در میان بگذارم. جدا از معنایِ دوست و غریبه بودن اشخاص، عبارتهای خواص و عوام، خاصان و عامیان و خاص و عام، نوعی دستهبندی ِ مردم است به افرادی که برگزیدهاند و به عبارتی شناخت و دانش و علم و اخلاق ِ برگزیده دارند؛ و عوامالناس کسانی که برگزیده نیستند و در آن طبقهیِ فضلا قرار نمیگیرند.
خاطر و ضمیر و قلب ِ من با دلارام و معشوقی خوش است که از دل ِ من، به ناگهان و بهکلی آرام را بُرد! تناقضنما میان ِ دلآرامی که آرام را از دل میبَرَد و با این کار، خاطر را خوش میکند. اگر این بیت را در ادامهیِ بیت ِ پیشین در نظر بگیریم، میشود گفت رازی که به خاص و عام نمیتوانَد بگوید، شاید به همین خاطر بوده که کسی باور نمیکرده که دلآرامی که از دل، آرام را برده، مایهیِ خوشی ِ خاطر ِ شاعر است.
هر کسی که آن یار ِ سرو قد ِ سیماندام را ببیند، دیگر رغبتی ندارد که به درخت ِ سروی که در چمن و سبزهزار هست، نگاه کند.
ای حافظ! روز و شب در برابر ِ سختی و دشواری و رنج و فقر و تنگدستی صبور باش. سرانجام روزی به کام و خواستهیِ دل و لذّت و تنعّم و معشوق دست خواهییافت. میان ِ معنایِ فقر و تنگدستی برای سختی، با تنعّم و خوشی برای کام تناسب هست.
میخواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
میخواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
آشنا شد گرگ در صحرا مرا
و آشنا نیست این سگ رعنا مرا
مرد خود زر میدهد حجام را
مینوازد نیش خون آشام را
عشق پیدا می کند تنها مرا
یار بر در می زند عذرا مرا
عقل کو تا از جنونم واخرد؟
وارهاند زین همه سودا مرا
عشق اگر سودا نکردی بر سرم
[...]
مرغ زیرک باش بشکن دام را
خاک ره بر سر فکن ایام را
تا فریبد عام کالانعام را
دایماً گسترده دارد دام را
معرفی آهنگهای دیگر
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
تا به حال ۵۱ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 شما حاشیه بگذارید ...
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
replyپاسخگویی به این حاشیه flagگزارش حاشیهٔ نامناسب linkرونوشت نشانی حاشیه
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.