از عمل مرد علم باشد دور

مثل این مهندس و مزدور

آن ستاند مهندس دانا

به یکی دم که پنج مه بنّا

وآن کند در دو ماه بنّا کرد

[...]

آن یکی خیره ز اشتری پرسید

که مر او را چنان مسخّر دید

که چرا با چنین قد و قامت

کودکی را همی کنی طاعت

هیکلت بس شگرف گاه طلاع

[...]

شبلی آنگه که کرد از خود صید

بود روزی به نزد پیر جُنید

دیده‌ها کرده بر دو رخ چو دو جوی

یا مرادی و یا مرادی گوی

پیر گفتش خموش باش خموش

[...]

شبلی از پیر روزگار جُنید

کرد نیکو سؤالی از پی صید

گفت پیرا نهادِ جمله علوم

مر مرا کن درین زمان معلوم

تا بدانم که راه عقبی چیست

[...]

دلبرِ جان‌ربای، عشق آمد

سر بُر و سِرنمای، عشق آمد

عشق با سربریده گوید راز

زانکه داند که سَر بود غمّاز

خیز و بنمای عشق را قامت

[...]

عاشقی را یکی فسرده بدید

که همی مُرد و خوش همی خندید

گفت کاخر بوقت جان دادن

خندت از چیست و این خوش استادن

گفت خوبان چو پرده برگیرند

[...]

دل خریدار نیست جز غم را

آن بنشنیده ای که آدم را

عزِّ علمش سوی جنان آورد

دل عشقش به خاکدان آورد

چون ره علم رفت سلطان شد

[...]

صورت عشق و عقل گفتار است

معنی آنرا محکّ و معیارست

عاشقی بیخودی و بیخویشی است

عشق از اعراض منزل پیشی است

بنه ار هیچ عشق آن داری

[...]

این چنین خوانده‌ام که در بغداد

بود مردی و دل ز دست بداد

در رهِ عشق مرد شد صادق

ناگهان گشت بر زنی عاشق

بود نهرالمعلی این را باب

[...]

رفت وقتی زنی نکو در راه

شده از کارهای مرد آگاه

دید مردی جوان مر آن زن را

کرد پیدا در آن زمان فن را

بر پی زن برفت مرد به راه

[...]

دعوی عشق و عقل گفتارست

معنی عقل و عشق کردارست

عشق را بیخودی صفت باشد

عشق را خون دل صلت باشد

هرکه را عشق چهره بنماید

[...]

در بهشت از نه اکل و شُربستی

کی ترا زی نماز قربستی

منبلی گفت بر درش قائم

زان شدستم که اکلها دائم

دوستداران درگهش سمرند

[...]

جد زند بوسه بر ستانهٔ دل

هزل نبود کلیدِ خانهٔ دل

دل به رشوت پذیرد از جان نور

کی بود زیردست رضوان حور

وزن سر همچو وزن سر سبکست

[...]

از دَرِ تن که صاحب کُلهست

تا به دل صدهزار ساله رهست

هست بر سالکان به وقت رحیل

همچو موسی و خصم و منزل نیل

لیک بر وی چو بسته گردد کار

[...]

دل قوی کند ز زحمت و بیم

جز شراب مفرّح تسلیم

ایمن آنگه شوی ز محنت و تاب

که خوری شربتی ز بادهٔ ناب

تا نخوردی شراب دین مستی

[...]

چون نهان شد ز بهر سود زمین

آتشِ آسمان ز دود زمین

دهر چون در سرای قیر اندود

تودهٔ دوده با تلاطم دود

ظلمهای سپهر در یادم

[...]

اندر آمد چو ماه در شبگیر

انَعِم‌اللّٰه صباح‌گویان پیر

کُندجسمی و ساکن ارکانی

تیزچشمی و ره‌فرادانی

روی چون آفتاب نور اندود

[...]

گفتم ای ایزد سرشته ز نور

وی ز عکس رخ تو دیو چو حور

ای زمان از تو عید و آدینه

وی زمین از رخ تو آیینه

صفتت برتر از نفس باشد

[...]

گفت من دست گرد لاهوتم

قائد و رهنمای ناسوتم

در جهانی که بخت جای منست

این جهان جمله زیر پای منست

اوّل خلق در جهان ماییم

[...]

لب چو بگشاد پیر فرزانه

سایه بیرون گریخت از خانه

پیر را گفتم از سرِ تحقیق

ای ترا ملک دین جدیر و حقیق

من که با تو دمی بگفتم غم

[...]