گنجور

حاشیه‌گذاری‌های غبار ره

غبار ره


غبار ره در ‫۱ سال و ۴ ماه قبل، پنجشنبه ۲۲ تیر ۱۴۰۲، ساعت ۱۷:۰۰ دربارهٔ فروغی بسطامی » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۰۸:

مرحوم شیخ عبدالحسین قمشه‌ای غزلی با این وزن و ردیف دارند با قافیه الف

غبار ره در ‫۱ سال و ۷ ماه قبل، یکشنبه ۱۳ فروردین ۱۴۰۲، ساعت ۰۸:۳۱ دربارهٔ عطار » مصیبت نامه » بخش نهم » بخش ۵ - الحكایة و التمثیل:

این قصه را جامی بسیار شیرین تر و دلنشین تر تقریر کرده

جامی » هفت اورنگ » لیلی و مجنون » بخش ۵ - در معنی عشق صادقان و صدق عاشقان

 

غبار ره در ‫۱ سال و ۷ ماه قبل، یکشنبه ۱۳ فروردین ۱۴۰۲، ساعت ۰۸:۲۹ دربارهٔ جامی » هفت اورنگ » لیلی و مجنون » بخش ۵ - در معنی عشق صادقان و صدق عاشقان:

این قصه یا مثل را پیشتر از جامی ، شیخ عطار در مصیبت نامه آورده است

بود در غزنی امامی از کرام

نام بودش میرهٔ عبدالسلام

عطار » مصیبت نامه » بخش نهم » بخش ۵ - الحكایة و التمثیل

غبار ره در ‫۲ سال و ۶ ماه قبل، چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۰۰:۱۱ دربارهٔ مولانا » دیوان شمس » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۰۳۴:

تو در اوج غروری

که در آینه حتی

به خود دل نسپاری

 

غبار ره در ‫۲ سال و ۶ ماه قبل، دوشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۱۱:۴۸ دربارهٔ سنایی » دیوان اشعار » قصاید » قصیدهٔ شمارهٔ ۴ - در پاسخ قصیدهٔ عارف زرگر:

این قصیده چنانکه در بیت آخر گویاست، در جواب قصیدهٔ فضل ین یحیی بن صاعد هروی، معروف به عارف زرگر که قاضی هرات بوده، سروده شده است.

مطلع سروده عارف زرگر در ستایش سنایی این است:

ای نهاده پای همت بر سر اوج سما

وی گرفته ملک حکمت گشته در وی مقتدا

 

 

البته در برخی کتب تذکره شعر سنایی با تفاوتهایی از قرار ذیل نقل شده:

مصراع دوم بیت اول:

پای نتوانند بردن بر بساط مصطفی

مصراع اول بیت دوم:

خرمی چون باشد اندر کوی دین کز بهر مُلک

 

غبار ره در ‫۲ سال و ۶ ماه قبل، یکشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۱۲:۱۷ دربارهٔ مولانا » مثنوی معنوی » دفتر سوم » بخش ۱۹۸ - تمثیل گریختن مؤمن و بی‌صبری او در بلا به اضطراب و بی‌قراری نخود و دیگر حوایج در جوش دیگ و بر دویدن تا بیرون جهند:

در برخی از ابیات این فصل و دو فصل بعد ، برای استقامت وزن باید نخود را مشدّد خواند

در نسخه ی قونیه که در همین صفحه مشهود است هم تشدید گذاشته شده

به‌تبع در نسخه دکتر استعلامی و سروش هم تشدید محفوظ بوده است.

اما مشکل اینجاست که نَخّود در کتب لغت دیده نشد.

در نسخه ی مرحوم جلوه (نشر وصال) و نیز نسخه مرحوم رمضانی (نشر کلاله خاور) این چند مصراع را تحریف کرده اند تا وزن درست درآید:

۱)

در نخود بنگر که اندر دیگ چون...

۱۳)

با نخود گوید چریدی در بهار...

وهکذا

غبار ره در ‫۲ سال و ۶ ماه قبل، پنجشنبه ۸ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۰۸:۱۲ دربارهٔ جمال‌الدین عبدالرزاق » دیوان اشعار » ترکیبات » شمارهٔ ۱ - در نعت رسول اکرم (ص):

بیت ششم از بند هفتم

اشاره به دو آیه دارد

والله یعصمک من الناس

و

لیغفر لک الله ما تقدم من ذنبک و ما تأخر

چه بسا مصراع دوم این بیت اینگونه مناسبتر باشد:

وز یغفر ذنبک آنت مغفر

غبار ره در ‫۲ سال و ۶ ماه قبل، دوشنبه ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۱۹:۲۷ دربارهٔ ابوسعید ابوالخیر » رباعیات نقل شده از ابوسعید از دیگر شاعران » رباعی شمارهٔ ۴۲۱:

آنچه غارت می شود زلّه است نه ذلّه

به همین جهت بعضی خوانده اند: غلّه غارت کردم

اما به نظر ، همان زلّه صحیح است

غبار ره در ‫۲ سال و ۶ ماه قبل، دوشنبه ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۱۹:۰۶ دربارهٔ نظامی » خمسه » مخزن الاسرار » بخش ۳ - (مناجات دوم) در بخشایش و عفو یزدان:

جنیبت در بیت دوم بمعنای مرکب یدک است

و جنیبت‌کش را مرحوم دهخدا به میرآخور تفسیر کرده

این دو شاهد را چون دهخدا نیاورده در اینجا می افزایم

جامی در خردنامه اسکندری گفته:

ولی چون خور، آنجا نه دیر آرمید

جنیبت به حد جنوبی کشید

جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی نیز در ترکیب‌بند معجزنشانش گفته:

آنجا که جنیبت تو رفرف

عیسی دم لاشه خر گرفته

غبار ره در ‫۲ سال و ۶ ماه قبل، یکشنبه ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۱۴:۲۳ دربارهٔ عارف قزوینی » دیوان اشعار » غزل‌ها » شمارهٔ ۳۵ - گدای عشق:

بیت ۱۱ باید چنین باشد:

در اشتباه شد عمر من و    یقین دارم

غبار ره در ‫۲ سال و ۶ ماه قبل، یکشنبه ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۱۴:۱۸ دربارهٔ فیض کاشانی » شوق مهدی » غزلیات » شمارهٔ ۱۳:

بیت آخر علی القاعده باید چنین باشد:

وگر به ذکر حقم بر زبان خروشی نیست

غبار ره در ‫۲ سال و ۶ ماه قبل، یکشنبه ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۱۳:۲۴ دربارهٔ کلیم » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۴۱۴:

مرحوم آیت الله آخوند ملاعلی معصومی همدانی متخلص به فنا غزلی در این وزن و قافیه دارد مطلعش این است:

به خرابات روم بهر نگهداری دل

تا بر پیر کنم شکوه ز بیماری دل

غبار ره در ‫۲ سال و ۶ ماه قبل، چهارشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۱، ساعت ۱۷:۵۵ دربارهٔ عطار » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۶۲:

در بیت دوم

چه بسا اینگونه صحیح تر باشد:

این راه بُریدنم خیالست

 

 

 

غبار ره در ‫۲ سال و ۷ ماه قبل، جمعه ۱۹ فروردین ۱۴۰۱، ساعت ۱۲:۳۵ دربارهٔ صائب تبریزی » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۷۱۶:

در بیت آخر تلخی احسان چشیدنی است یا کشیدنی؟

غبار ره در ‫۲ سال و ۷ ماه قبل، شنبه ۱۳ فروردین ۱۴۰۱، ساعت ۰۵:۱۳ دربارهٔ عطار » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۶۳۷:

ترکیب پاکبر در این بیت سنایی هم آمده است:

 

از راهبران عشق ره سپرم

با پاک‌بران دو کون در بازم

غبار ره در ‫۲ سال و ۹ ماه قبل، جمعه ۱ بهمن ۱۴۰۰، ساعت ۲۰:۳۴ دربارهٔ مولانا » مثنوی معنوی » دفتر سوم » بخش ۴۹ - اختلاف کردن در چگونگی و شکل پیل:

داستان اختلاف در معرفت فیل قبل از مثنوی شریف در حدیقه سنایی بزرگ و احیاء علوم الدین و مقابسات ابوحیان توحیدی آمده

چیزی که هست نقل همهٔ اینان دربردارنده برخورد کوران با پیل است

ولی مولانای جان طبق عادتش تعبد در نقل را کنار گذاشته و ارکان قصه را اصلاح می کند

کسی کور نیست، خانه تاریک است

یا نور کل نور

 

غبار ره در ‫۲ سال و ۱۰ ماه قبل، شنبه ۴ دی ۱۴۰۰، ساعت ۰۷:۲۴ دربارهٔ مولانا » مثنوی معنوی » دفتر سوم » بخش ۵۶ - عذر گفتن نظم کننده و مدد خواستن:

بیت سوم تفسیر عرفانی آیهٔ شریفه ی اَقرَِضوا اللهَ قرضاً حسناً است.

این برداشت عرفانی پیش از مولانا در مناجات ابن عطاء الله اسکندرانی هم دیده می شود آنجا که عرضه میدارد:

الهی أنت الوهاب ثم لِما وهبتَ من المستقرضین

(این مناجات توفیق آن یافته که در کنار کلام نورانی سید الشهدا مجموعاً به عنوان دعای عرفه شناخته شود)

در قصیده ای از کمال اسماعیل هم این مضمون آمده است

از تو تشریف بود، عیب از ماست

که نداریم زرّ و کالا نیز

 

ورنه از بندگان مفلس خویش

قرض خواهست حق تعالی نیز

 

وانگهش قرض گرچه می ندهند

رزقشان می کند مهیّا نیز

 

 

غبار ره در ‫۲ سال و ۱۱ ماه قبل، شنبه ۲۷ آذر ۱۴۰۰، ساعت ۲۳:۳۰ دربارهٔ مولانا » دیوان شمس » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۱۲۹:

حق با جناب مجتباست

 

به نظرم از مثنوی هم به چشمم خورده که جز به مابعدش اضافه شده باشد

 

غبار ره در ‫۳ سال قبل، یکشنبه ۱۴ آذر ۱۴۰۰، ساعت ۲۲:۳۰ دربارهٔ صائب تبریزی » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۳۷۸۵:

بیت دوازدهم در نسخه مرحوم محمد پهلوان چنین است

که اشنو را به تصرف هما توانی کرد

 

غبار ره در ‫۳ سال قبل، یکشنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۰، ساعت ۲۱:۴۵ دربارهٔ صامت بروجردی » اشعار مصیبت » شمارهٔ ۲۹ - شهادت نصرانی در روز عاشورا:

متأسفانه اغلاط تایپی فراوان است ما هم هرچه تذکر می دهیم کسی ترتیب اثر نمی دهد

۱
۲