گنجور

 
جامی

رساله اربعین جامی به همت آقای کمال رحمانی با استفاده از متن در دسترس از طریق صفحه فیسبوک مفتی محمد ابراهیم تیموری و با مقابله با نسخه‌های چاپی مایل هروی (اربعین مولانا نورالدین عبدالرحمن جامی به خط: حسین وفا سلجوقی معرفی آثار جامی: مایل هروی سال چاپ ۱۳۴۳ انتشارات: انجمن جامی) و کاظم مدیر شانه‌چی (اربعین جامی کاتب: سلطانعلی مشهدی مقدمه و تصحیح و استخراج احادیث از: کاظم مدیر شانه چی چاپ دوم ۱۳۷۱. ناشر : انتشارات آستان قدس رضوی) در گنجور در دسترس قرار گرفته است.


بسم الله الرحمن الرحیم: صحیحترین حدیثی که راویان مجالس دین و محدثان مدارس یقین املا کنند حمد دانائیست که کلمات تامۀ جامعه بر زبان معجزبیان حبیب خود گذرانیده و آن را تالی کلام کامل و خطاب شامل خود گردانیده و به نقل ثقة بعد ثقة به گوش محرومان از سعادت صحبت وی رسانیده و به نور علم به آن و عمل به موجب علم از ظلمات ضلالت شان رهانیده. وصلی الله علیه وآله وأصحابه وسلم نقلة علومه وحفظة آدابه. - اما بعد:

(۱) لا یؤمن احدکم حتى یحب لأخیه ما یحب لنفسه. (صحیح البخاری): هر کسی را لقب مکن مؤمن - گرچه از سعی جان و تن کاهد

(۲) من أعطٰى لله ومنع لله وأحب لله وأبغض لله فقد استکمل إیمانه. (سنن ابی داود): هر که در حب و بغض و منع و عطا - نبودش دل به غیر حق مایل

(۳) المسلم من سلم المسلمون من لسانه ویده. (صحیح البخاری): مسلم آنکس بود به قول رسول - گرچه عامی بود و گر عالم

(۴) خصلتان لا تجتمعان فی مؤمن: البخل وسوء الخلق. (جامع الترمذی): بذل کن مال و خوی نیکو وزر - راه ایمان اگر همی پویی

(۵) یشیب ابن آدم ویشب فیه خصلتان: ألحرص وطول الأمل. (صحیح البخاری): آدمی را ز پیری افزاید - هر زمان در بنای عمر خلل

(۶) من لم یشکر الناس لم یشکر الله. (جامع الترمذی): به تو نعمت ز دست هر که رسد - نه به میدان شکرگویی پای

(۷) من لا یرحم الناس لا یرحمه الله عز وجل. (صحیح البخاری) ترجمه: هر کس بر مردم رحم نکند خداوند بر او رحم نخواهد کرد.: رحم کن رحم زانکه بر رخ تو - در رحمت جز از تو نگشاید

(۸) الدنیا ملعونة ملعون ما فیها إلا ذکر الله. (جامع الترمذی): هدف لعنت خدای آمد - دنیی و هرچه هست در دنییٰ

(۹) لعن عبد الدینار ولعن عبد الدرهم. (جامع الترمذی): گرچه هست آفتاب رحمت حق - شامل ذره ذرۀ عالم

(۱۰) دم على الطهارة یوسع علیک فی الرزق. (کنز العمال): ای کز آلودگی تو شب و روز - فاقه و فقر تو زیاده شود

(۱۱) لا یلدغ المؤمن من جحر واحد مرتین. (صحیح البخاری): دیگر از وی مدار چشم وفا - هر که شد با تو در جفا گستاخ

(۱۲) ومن کلامه صلوات الله علیه: ألعدة دین. (المعجم الاوسط للطبرانی): مرد را هرچه بگذرد به زبان - عیب باشد ورای آن کردن

(۱۳) وقال رسول الله صلی الله علیه و سلم: ألمجالس بالأمانة. (سنن ابی داود): ای شده محرم مجالس پس - راز هر مجلسی امانت تست

(۱۴) ومن کلامه صلی الله علیه و سلم: ألمستشار مؤتمن. (سنن ابن ماجه): هر که در مشورت امین تو شد - گرچه باشد امان روی زمین

(۱۵) ومن کلامه صلوات الرحمٰن علیه: ألسماح رباح. (مسند الشهاب للقضاعی): سودت اگر بایدت ز مایۀ خویش - دست بخشش گشای و بخشایش

(۱۶) و من کلامه صلی الله علیه وآله: الدین شین الدین. (مسند الشهاب للقضاعی): نکشد بهر مال دنیا رنج - هر که خواهد کمال بهرۀ دین

(۱۷) و من کلامه صلی الله علیه و سلم: القناعة مال لا ینفد. (المعجم الاوسط للطبرانی): صاحب حرص را از خوان کرم - فیض احسان نمی‌رسد هرگز

(۱۸) و من کلامه صلی الله علیه و سلم: الصبحة تمنع الرزق. (مسند احمد): ای کمر بسته کسب روزی را - صبح خیزی دلیل فیروزیست

(۱۹) ومن کلامه صلی الله علیه و سلم: والسعید من وعظ بغیره. (صحیح مسلم): نیکبخت آنکسی که می نبرد - رشک بر نیک بختی دگران

(۲۰) و من کلامه صلی الله علیه و سلم: آفة السماحة المن. (المعجم الکبیر للطبرانی): کی به نعمت کسی شود دل گرم - چون ز منت کنند دم سردی

(۲۱) کفى بالمرء إثما أن یحدث بکل ما سمع. (سنن ابی داود): مرد را بس همین گنه که قدم - از مقر امان نهد بیرون

(۲۲) ومن کلامه صلی الله علیه و سلم: کفى بالموت واعظا. (مسند الشهاب للقضاعی): چند گیری به مجلس واعظ - پای منبر پی گرفتن پند

(۲۳) ومن کلامه صلی الله علیه و سلم: خیر الناس أنفعهم للناس. (مسند الشهاب للقضاعی): ای که پرسی که بهترین کس کیست - گویم از قول بهترین کسان

(۲۴) إن الله یحب السهل الطلق. (مسند الشهاب للقضاعی): تا خدا دوست گیردت با خلق - یک دل و یک زبان و یک رو باش

(۲۵) و من کلامه صلوات الله علیه وآله: تهادوا تحابوا. (الادب المفرد للبخاری): دوستی مغز و پوست دشمنی است - تا کی از مغز سوی پوست شوید

(۲۶) أطلبوا الخیر عند حسان الوجوه. (مصنف ابن ابی شیبة): بر در خوب رویی منزل گیر - چون پی حاجتی برون آیی

(۲۷) وایضا قال صلی الله علیه وآله: زر غبا تزدد حبا. (المعجم الکبیر للطبرانی): دیدن دوست دوست را گه گه - چهرۀ دوستی بیاراید

(۲۸) طوبٰى لمن شغله عیبه عن عیوب الناس (شعب الایمان للبیهقی): ای خوش آنکو به عیب بینی خویش - پیشوای هنروران گردد

(۲۹) الغنٰى الیأس مما فی أیدی الناس. (مسند الشهاب للقضاعی): گر دلت را توانگری باید - که توانگر دلی نکو هنریست

(۳۰) من حسن إسلام المرء ترکه ما لا یعنیه. (سنن ابن ماجه): تا شود در جهان علم و عمل - شاهد دین تو جمال افزای

(۳۱) لیس الشدید بالصرعة إنما الشدید الذی یملک نفسه عند الغضب. (صحیح البخاری): پهلوان نیست آنکه در کشتی - پهلوانی دگر بیندازد

(۳۲) لیس الغنٰى عن کثرة العرض ولکن الغنٰى غنى النفس. (صحیح البخاری): نه توانگر کسی بود که به مال - کارپرداز و چاره ساز بود

(۳۳) ومن کلامه صلوات الله علیه وآله: الحزم سوء الظن. (مسند الشهاب للقضاعی): حزم مرد آن بود که در همه وقت - در حق خلق بد گمان باشد

(۳۴) و من کلامه صلی الله علیه وسلم: ألعلم لا یحل منعه. (مسند الشهاب للقضاعی): ای گرانمایه مرد دانشور - که ترا علم دین بود معلوم

(۳۵) ومن کلامه صلی الله علیه و سلم: ألکلمة الطیبة صدقة صدق نبی الله. (صحیح البخاری): سخن نرم گوی با سایل - گر ز مالش نمی دهی نفقه

(۳۶) ومن کلامه صلی الله علیه و سلم: کثرة الضحک تمیت القلب. (سنن ابن ماجه): خرم آنکس که بهر زنده دلی - زیر لب خنده را بمیراند

(۳۷) ومن کلامه صلی الله علیه و سلم: الجنة تحت أقدام الأمهات. (مسند الشهاب للقضاعی): سر ز مادر مکش که تاج شرف - گردی از راه مادران باشد

(۳۸) ألبلاء موکل بالمنطق. صدق رسول الله. (مسند الشهاب للقضاعی): هر که شد مبتلا به پرگویی - به بلایی عجب گرفتار است

(۳۹) النظرة سهم مسموم من سهام إبلیس. (المستدرک للحاکم): دیدن زلف و خال نامحرم - دانۀ کید و دام تلبیس است

(۴۰) ومن کلامه صلی الله علیه و سلم: لا یشبع المؤمن دون جاره. (مسند احمد): هر که در خطۀ مسلمانی - باشد از نقد دین گرانمایه

تمت ترجمة هٰذه الأربعین بتوفیق من هو ناصر ومعین سنة ست وثمانین وثمانمائة. والحمد لله علی الإتمام والصلوٰة والسلام علٰی محمد وآله البررة الکرام.: اربعین های سالکان جامی - هست بهر وصول صدر قبول

این آمار از میان ۸۲ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.

توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرع‌های بند قالبهای ترکیبی مثل مخمس‌ها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.

آمار همهٔ شعرهای گنجور را اینجا ببینید.

وزن‌یابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزن‌یابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات تارنمای سرود اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومه‌ها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.

ردیف وزن تعداد ابیات درصد از کل
۱ فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) ۸۲ ۱۰۰٫۰۰

آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:

ردیف قالب شعری تعداد ابیات درصد از کل
۱ غزل/قصیده/قطعه ۸۲ ۱۰۰٫۰۰

آمار فراوانی تعداد ابیات اشعار این بخش به شرح زیر است (بلندترین شعر شامل ۲ بیت و کوتاه‌ترین شامل ۲ بیت شعر است):

ردیف تعداد ابیات شعر فراوانی درصد از ۴۱ شعر
۱ ۲ ۴۱ ۱۰۰٫۰۰