به نام خداوند جان و خرد

کز این برتر اندیشه بر نگذرد

خداوندِ نام و خداوندِ جای

خداوندِ روزی‌دِهِ رهنمای

خداوند کیوان و گَردان‌سپهر

[...]

کُنون اِی خِرَدمَند وَصفِ خِرَد

بِدین جایگَه گفتن اَندر خُورَد

کُنون تا چه داری بیار از خِرَد

که گوشِ نیُوشَنده زو بَر خُورَد

خِرَد بِهتر از هَر چه ایزَد بِداد

[...]

از آغاز باید که دانی دُرُست

سَرِ مایهٔ گوهَران از نُخُست

که یَزدان زِ ناچیز چیز آفرید

بِدان تا توانایی آرَد پَدید

سَرِ مایهٔ گوهران این چهار

[...]

چو زین بُگذَری مَردُم آمد پَدید

شد این بَندها را سَراسَر کِلید

سَرش راست بَر شُد چو سَروِ بُلَند

به گفتارِ خوب و خِرَد کار بَند

پذیرندهٔ هوش و رای و خِرَد

[...]

زِ یاقوتِ سُرخ اَست چَرخِ کَبود

نه از آب و گَرد و نَه از باد و دود

به چَندین فُروغ و به چَندین چِراغ

بیاراسته چون به نوروز باغ

رَوان اَندر او گوهَرِ دل‌فُروز

[...]

چراغ اَست مَر تیره شَب را بَسیچ

به بَد تا تَوانی تو هَرگز مَپیچ

چو سی روز گردش بپیمایَدا

شَوَد تیره گیتی بِدو روشَنا

پَدید آید آنگاه باریک و زَرد

[...]

تو را دانش و دین رهاند درست

در رستگاری ببایدت جست

و گر دل نخواهی که باشد نژند

نخواهی که دائم بوی مستمند

به گفتار پیغمبرت راه جوی

[...]

سخن هر چه گویم همه گفته‌اند

بَرِ باغِ دانش همه رُفته‌اند

اگر بر درختِ برومند جای

نیابم که از بَر شدن نیست رای

کسی کو شَوَد زیرِ نخلِ بلند

[...]

چو از دفتر این داستان‌ها بَسی

هَمی خوانَد خوانَنده بَر هَر کَسی

جهان دل نهاده بدین داستان

همان بِخْرَدان نیز و هَم راستان

جوانی بیامد گُشاده زبان

[...]

دلِ روشنِ من چو برگشت از اوی

سوی تختِ شاهِ جهان کَرد روی

که این نامه را دَستِ پیش آوَرَم

زِ دفتر به گفتارِ خویش آوَرَم

بِپُرسیدَم از هر کسی بی‌شُمار

[...]

بدین نامه چون دست کردم دراز

یکی مهتری بود گردن‌فراز

جوان بود و از گوهر پهلوان

خردمند و بیدار و روشن روان

خداوند رای و خداوند شرم

[...]

جهان آفرین تا جهان آفرید

چون او مرزبانی نیامد پدید

چو خورشید بر چرخ بنمود تاج

زمین شد به کردار تابنده عاج

چه گویم که خورشید تابان که بود

[...]

سخن‌گوی دهقان چه گوید نخست

که نام بزرگی به گیتی که جست

که بود آن که دیهیم بر سر نهاد

ندارد کس آن روزگاران به یاد

مگر کز پدر یاد دارد پسر

[...]

خجسته سیامک یکی پور داشت

که نزد نیا جاه دستور داشت

گرانمایه را نام هوشنگ بود

تو گفتی همه هوش و فرهنگ بود

به نزد نیا یادگار پدر

[...]

جهاندار هوشنگ با رای و داد

به جای نیا تاج بر سر نهاد

بگشت از برش چرخ سالی چهل

پر از هوش مغز و پر از رای دل

چو بنشست بر جایگاه مهی

[...]

یکی روز شاه جهان سوی کوه

گذر کرد با چند کس هم‌گروه

پدید آمد از دور چیزی دراز

سیه رنگ و تیره تن و تیز تاز

دو چشم از بر سر چو دو چشمه خون

[...]

چو بشناخت آهنگری پیشه کرد

از آهنگری ارّه و تیشه کرد

چو این کرده شد چارهٔ آب ساخت

ز دریای‌ها رودها را بتاخت

به جوی و به رود آب‌ها راه کرد

[...]

پسر بد مر او را یکی هوشمند

گرانمایه طهمورث دیو بند

بیامد به تخت پدر بر نشست

به شاهی کمر بر میان بر ببست

همه موبدان را ز لشکر بخواند

[...]

گرانمایه جمشید فرزند او

کمر بست یک‌دل پر از پند او

برآمد بر آن تخت فرّخ پدر

به رسم کیان بر سرش تاج زر

کمر بست با فرّ شاهنشهی

[...]

یکی مرد بود اندر آن روزگار

ز دشت سواران نیزه گذار

گرانمایه هم شاه و هم نیک مرد

ز ترس جهاندار با باد سرد

که مرداس نام گرانمایه بود

[...]