افسوس بر آن دیده که روی تو ندیدهست
یا دیده و بعد از تو به رویی نگریدهست
گر مدعیان نقش ببینند پری را
دانند که دیوانه چرا جامه دریدهست
آن کیست که پیرامن خورشید جمالش
از مشک سیه دایرهٔ نیمه کشیدهست
ای عاقل اگر پای به سنگیت برآید
فرهاد بدانی که چرا سنگ بریدهست
رحمت نکند بر دل بیچاره فرهاد
آنکس که سخن گفتن شیرین نشنیدهست
از دست کمان مهرهٔ ابروی تو در شهر
دل نیست که در بر چو کبوتر نتپیدهست
در وهم نیاید که چه مطبوع درختی
پیداست که هرگز کس از این میوه نچیدهست
سر قلم قدرت بی چون الهی
در روی تو چون روی در آیینه پدید است
ما از تو به غیر از تو نداریم تمنا
حلوا به کسی ده که محبت نچشیدهست
با این همه باران بلا بر سر سعدی
نشگفت اگرش خانهٔ چشم آب چکیدهست
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این شعر از سعدی حاوی ابراز حسرت و تأمل درباره زیبایی و جذابیت محبوب است. شاعر افسوس میخورد که برخی افراد حتی نتوانستهاند چهره محبوب را ببینند یا بعد از دیدن او همچنان به زیباییهای او توجه نکردهاند. همچنین، شاعر به دیوانگی و عشق اشاره میکند و میگوید که اگر مدعیان زیباییهای او را ببینند، دلیل رفتار دیوانهوار کسی مثل فرهاد را درک خواهند کرد. او به تأثیر زیبایی محبوب بر دل عاشقان و کسانی که در حسرت عشق هستند میپردازد و میگوید که کسی که طعم عشق را نچشیده، نمیتواند واقعیات عشق را درک کند. در نهایت، سعدی به مشکلات خود اشاره کرده و تأکید میکند که با وجود تمام گرفتاریها و بلایای زندگی، هنوز به محبت و زیبایی محبوب چشم دوخته است.
بد بهحال چشمی که روی تو را ندیده است یا دیده اما پس از آن به رخسار دیگری نگریستهاست. /// [جناس اشتقاق : دیده ، ندیده ، دیده / آرایهء تکرار: روی /تناسب: دیده ،نگریده ] / معنی: اگر چشمی روی تو را ندیده باشد و یا دیده باشد ولی از آن پس به چهره ای دیگر نگریسته باشد ، موجب تأسف و دریغ است. یعنی جز روی تو نباید به چهره ای نگریست. - منبع: شرح غزلهای سعدی ///
اگر مدعیان و منکِران، روی زیبای پری را ببینند آنوقت میفهمند که دیوانه چرا آشفتهحال شدهاست. /// اگر لاف زنان عشق تصویری از پری یا معشوقی که عاشق را دیوانه کرده است ببینند، دلیل جامه چاک کردن عاشقان حقیقی را فهم می کنند. [ مدّعیان = جمع مدعی به معنی ادعا کننده و لاف زن و کسی که دعوی هنر و عشق کند ولی کم مایه و دروغگوست / نقش = نشان ، اثر ، عکس و تصویر / پری = جنّ مؤنّث که موجودی است از عالَم غیر مرئی که با جمال خود انسان را می فریبد . ] - منبع: شرح غزلهای سعدی ///
بهبه! این کیست که از زلف سیاهش نیمدایرهای بر خورشید رخسار کشیدهاست؟ /// آن زیبارو کیست که گیسوان سیاه و معطّر او بر گِرد چهرهٔ درخشانش نیم دایره ای ایجاد کرده است . [ مُشک = ماده ای است سیاه رنگ که در زیرِ شکم جنس نرِ آهوی خُتن قرار دارد و بسیار خوشبو و معطر است . ] - منبع: شرح غزلهای سعدی ///
ای عاقل، که هنوز عاشق نشدهای؛ اگر پایت بهسنگ برآید آنوقت میفهمی که چرا فرهاد، کوه کند! /// ای عاقل که عشق را فهم نمی کنی . اگر روزی پایت به سنگ عشق برخورد کند ، علّت سنگ بریدن فرهاد را درخواهی یافت . [ بریدن = کندن و شکافتن / پای به سنگ برآمدن = کنایه از گرفتار گشتن و مأیوس و نومید شدن ] _ فرهاد = عاشق شیرین و رقیب خسرو پرویز بود . در متون تاریخی و ادبی کهن اشاره ای به شخصیّت او نشده است . تنها در برخی از کتاب های کهن نام را به عنوان فرهاد حکیم که مهندس بود و کار ساختن برخی از نقوش در بناهای عصر خسرو پرویز به او منسوب است ، می توان یافت . از قرن ششم هجری به بعد که نظامی در داستان خسرو و شیرین ماجرای عشق او و شیرین را به نظم درآورده است . شهرت فرهاد در ادب فارسی به جایی رسید که از خسرو نیز معروف تر شد . شخصیّت فرهاد در هاله ای از افسانه به عنوان مظهر پاکبازی و عشق همچون اسطوره ای در شعر و ادب فارسی جاویدان شده است . بر طبق افسانه ها فرهاد شیفتهٔ شیرین (معشوقهٔ خسرو) شد و خسرو او را به کندن کوه بیستون واداشت . فرهاد با شوق و توانایی خاصی بدین کار پرداخت و پاره های سنگین و عظیم کوه را که صد مرد از برداشتن آنها عاجز بودند ، می کند و می افکند . پیرزنی به دروغ خبر مرگ شیرین را به او رساند و فرهاد با شنیدن این خبر از حسرت تیشه بر فرق خود فرود آورد و جان باخت » (فرهنگ اساطیر) - منبع: شرح غزلهای سعدی ///
آنکس که سخنگفتن شیرین را نشنیده، بر دل فرهاد، مهربان نیست و عشق او را درک نمیکند.
کسی در این شهر نیست که عاشق ابروی تو نشده و از کمان ابروی تو، قلبش همچون قلب کبوتر نتپد. /// از دست کمان ابروی تو که با مهرهٔ چشمانت دل ها را نشانه رفته است، در شهر هیج دلی یافت نمی شود که مثل کبوتر به لرزه نیفتاده باشد. [ کمان مهره = کمان مهره اندازی است که کمان گلوله باشد / بَر = سینه / در این بیت «ابرو» از جهت هلالی بودن به «کمان مهره» تشبیه شده است ] - منبع: شرح غزلهای سعدی ///
نمیتوان درخت خوش قامت تو را وصف کرد؛ معلوم است که کسی نتوانستهاست از این درخت میوه بچیند! /// وهم و گمان هم درنمی یابد که او چه معشوق پسندیده و دلخواهی است . چنین پیداست که هنوز دوشیزه است و دست کسی به دامن او نرسیده است. [ مطبوع = دلپذیر ، زیبا / درخت = منظور درخت سرو است چرا که در ادبیات قامت معشوق به سرو مانند شده است . ] - منبع: شرح غزلهای سعدی ///
قدرت طراحی و زیباییآفرینی خداوند، در رخسار تو همچون رخسار در آینه آشکار است.
ما از تو، جز تو چیزی نمیخواهیم؛ (از تو حلوا نمیخواهیم) حلوا را بهکسی بده که عاشق نشدهاست.
با این همه بلایی که به سان باران بر سر سعدی ریخته است . تعجبّی ندارد اگر از چشمان او که مثل خانهٔ باران خورده است، آب چکیده باشد . [ در این بیت «بلا» به «باران» و «چشم» به «خانه» تشبیه شده است . ] - منبع: شرح غزلهای سعدی / دکتر محمدرضا برزگر خالقی / دکتر تورج عقدایی
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
میخواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
میخواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
تا او به همه ملک شهنشاه عمیدست
در ملک ورا هر که عمیدست عبیدست
دیدار همایونش فرخنده چو عیدست
با جود قریب آمد و از بخل بعیدست
خطّی است که بر عارض آن ماه تنیدست
یا دست فلک غالیه بر ماه کشیدست
یا رهگذر مورچگان است به گلبرک
یا بر سمن تازه بنفشه بدمیدست
در جمله یکی خط بدیع استکه آن خط
[...]
عیدیست مبارک که کس آن عید ندیدست
وز باد صبا هیچ کس آن بو نشنیدست
در گوش دل آمد سحر از هاتف غیبم
کین عید به بخت شه شه زاده سعیدست
ایام خزانست ولیک از نظر لطف
[...]
زلف تو که طفلان هوس را شب عیدست
شامیست که آبستن صد صبح امیدست
تا رفته، باو نامه ننوشته فرستم
یعنی که زهجران توام دیده سفیدست
عاقل سر فرمان نکشد از خط ساغر
[...]
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال ۱۷ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.