... دان غنیمت شام غم را در عمل

زین سفر طالع شدت صبح ازل

دان ره شام بلا را امتحان ...

... کاین دل سودایی است این د م بجا

هان کجا بودی دلا در این سفر

مدتی بد کز تو بودم بی خبر ...

... بستمت از میم امکانی کمر

چون سفر کردی ز جمع خود به فرق

ساخت روشن نور نامت غرب و شرق ...

... بر ولایت باطنا دعوت کنند

می نمایند از وطن گاهی سفر

بر ظهور خیر و شر در بحر و بر ...

... تا به شهرستان لا درویش رفت

زین سفر دیگر نخواهد گشت باز

عمر او کم بود و آمالش دراز ...

... چیست جانت تا که بخشی جامه ای

پس فناء شو از فناء هم کن سفر

هستی خود واگذار و درگذر ...

یٰا أیها الذین آمنوا کتب علیکم الصیٰام کمٰا کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون ۱۸۳ أیٰاما معدودٰات فمن کٰان منکم مریضا أو علیٰ سفر فعدة من أیٰام أخر و علی الذین یطیقونه فدیة طعٰام مسکین فمن تطوع خیرا فهو خیر له و أن تصوموا خیر لکم إن کنتم تعلمون ۱۸۴ شهر رمضٰان الذی أنزل فیه القرآن هدی للنٰاس و بینٰات من الهدیٰ و الفرقٰان فمن شهد منکم الشهر فلیصمه و من کٰان مریضا أو علیٰ سفر فعدة من أیٰام أخر یرید اللٰه بکم الیسر و لاٰ یرید بکم العسر و لتکملوا العدة و لتکبروا اللٰه علیٰ مٰا هدٰاکم و لعلکم تشکرون ۱۸۵ و إذٰا سألک عبٰادی عنی فإنی قریب أجیب دعوة الدٰاع إذٰا دعٰان فلیستجیبوا لی و لیؤمنوا بی لعلهم یرشدون ۱۸۶ أحل لکم لیلة الصیٰام الرفث إلیٰ نسٰایکم هن لبٰاس لکم و أنتم لبٰاس لهن علم اللٰه أنکم کنتم تختٰانون أنفسکم فتٰاب علیکم و عفٰا عنکم فالآن باشروهن و ابتغوا مٰا کتب اللٰه لکم و کلوا و اشربوا حتٰی یتبین لکم الخیط الأبیض من الخیط الأسود من الفجر ثم أتموا الصیٰام إلی اللیل و لاٰ تباشروهن و أنتم عٰاکفون فی المسٰاجد تلک حدود اللٰه فلاٰ تقربوهٰا کذٰلک یبین اللٰه آیٰاته للنٰاس لعلهم یتقون ۱۸۷

ای آنان که گرویدید نوشته شد بر شما روزه چنان که نوشته شد بر آنان که از پیش شما بودند تا شاید بپرهیزید ۱۸۳ روزهای شمرده شده پس کسی که بوده باشد از شما بیمار یا بر سفر پس مدت شمرده شد از روزهای دیگر و بر آن کسانی که طاقت دارند آن را فدا دهند طعام بیچاره ای را پس هر که رغبت کرد نیکی را پس آن بهتر است مر او را و اگر روزه بگیرید بهتر است مر شما را اگر باشید که بدانید ۱۸۴ ماه رمضان آنکه فرو فرستاده شد در آن قرآن بهدایت برای مردمان و بینه ها از هدایت و فرقان پس هر که حاضر است از شما این ماه را پس باید روزه بگیرد آن را و آنکه باشد بیمار یا بر سفری پس شمرده شد از روزهای دیگر می خواهد خدا بشما آسانی را و نمی خواهد بشما دشواری را و از برای آنکه تمام کنید شماره را و تا ببزرگی یاد کنید خدا را بر آنچه راه نمود شما را و تا شاید شما شکر کنید ۱۸۵ و چون پرسندت بندگان من از من پس بدرستی که من زودپذیرنده ام خواندن خواننده را چون خواند مرا پس بپذیر مرا و باید ایمان آورید بمن تا شاید شما بفلاح رسید ۱۸۶ حلال شد برای شب روزه جماع با زنانتان آنهااند لباس برای شما و شما لباسید ایشان را دانسته خدا که شما بودید که خیانت کردید خودتان را پس پذیرفت بر شما و درگذشت از شما پس اکنون مباشرت کنید ایشان را و بجویید آنچه نوشته خدا برای شما و بخورید و بیاشامید تا آنکه پدید آید برای شما رشته سفید از رشته سیاه از صبح پس تمام کنید روزه را تا شب و مباشرت مکنید ایشان را و شمایید معتکفان در مسجدها اینست حدهای خدا پس نزدیک مشوید آن را همچنین هویدا می کند خدا آیتهایش را برای مردمان تا شاید ایشان بپرهیزند ۱۸۷

در بیان صوم ...

... صوم واجب جز در آن محمود نیست

پس مریض است ار کسی ور در سفر

هست صوم او در ایام دگر ...

... هست از جمع شهود او بی خبر

تا شود واصل پس از رنج سفر

یسر باشد واصلان را بر مقام ...

... یعنی ار در ره بود خوف و خطر

از برای قایمین اندر سفر

یا پیاده یا سواره بر فرس ...

... در طریق حق ز کسب و انتفاع

نیستشان هیچ استطاعت بر سفر

بهر تحصیل معاش مختصر ...

یٰا أیها الذین آمنوا إذٰا تدٰاینتم بدین إلیٰ أجل مسمی فاکتبوه و لیکتب بینکم کٰاتب بالعدل و لاٰ یأب کٰاتب أن یکتب کمٰا علمه اللٰه فلیکتب و لیملل الذی علیه الحق و لیتق اللٰه ربه و لاٰ یبخس منه شییا فإن کٰان الذی علیه الحق سفیها أو ضعیفا أو لاٰ یستطیع أن یمل هو فلیملل ولیه بالعدل و استشهدوا شهیدین من رجٰالکم فإن لم یکونٰا رجلین فرجل و امرأتٰان ممن ترضون من الشهدٰاء أن تضل إحدٰاهمٰا فتذکر إحدٰاهما الأخریٰ و لاٰ یأب الشهدٰاء إذٰا مٰا دعوا و لاٰ تسیموا أن تکتبوه صغیرا أو کبیرا إلیٰ أجله ذٰلکم أقسط عند اللٰه و أقوم للشهٰادة و أدنیٰ ألاٰ ترتٰابوا إلاٰ أن تکون تجٰارة حٰاضرة تدیرونهٰا بینکم فلیس علیکم جنٰاح ألاٰ تکتبوهٰا و أشهدوا إذٰا تبٰایعتم و لاٰ یضار کٰاتب و لاٰ شهید و إن تفعلوا فإنه فسوق بکم و اتقوا اللٰه و یعلمکم اللٰه و اللٰه بکل شی ء علیم ۲۸۲ و إن کنتم علیٰ سفر و لم تجدوا کٰاتبا فرهٰان مقبوضة فإن أمن بعضکم بعضا فلیؤد الذی اؤتمن أمٰانته و لیتق اللٰه ربه و لاٰ تکتموا الشهٰادة و من یکتمهٰا فإنه آثم قلبه و اللٰه بمٰا تعملون علیم ۲۸۳

ای آن کسانی که ایمان آوردید چون معامله کنید بوامی تا وقتی نام برده پس بنویسیدش و باید که بنویسد میانتان نویسنده براستی و باید ابا نکند کاتبی که بنویسد هم چنان که آموزانیدش خدا پس باید بنویسد و باید املا کند کسی که بر اوست حق و باید بترسد از خدا که پروردگار اوست و کم نکنید از آن چیزی را پس اگر باشد آن کسی که بر اوست حق کم خرد یا عاجز یا نتواند که املا کند او پس باید املا کند ولیش براستی و گواه برگیرید دو گواه از مردانتان پس اگر نباشند دو مرد پس یک مرد و دو زن از آنان که راضی باشید از گواهان تا چون فراموش کند یکی از آن دو پس بیاد آورد یکیشان دیگری را و باید ابا نکنند گواهان وقتی که خوانده شوند و نه نازل شوید که بنویسید آن را کوچک یا بزرگ تا مدتش آن راست تر است نزد خدا و ثابت تر از برای شهادت و نزدیکتر بآنکه شک نکنید مگر آنکه باشد سودایی حاضر که می گردانیده باشید آن را میانتان پس نیست بر شما گناهی که ننویسید آن را و گواه برگیرید چون مبایعه کنید و باید که ضرر رسانیده نشود نویسنده و نه گواهی و اگر بکنید پس آن نافرمانی است بشما و بترسید از خدا و می آموزد شما را خدا و خدا بهمه چیزی داناست ۲۸۲ و اگر باشید بر سفری و نیابید کاتبی را پس گروگانی باید گرفته شود پس اگر امین داند برخی از شما برخی را پس باید ادا کند آنکه امین داشته شده امانتش را او باید که بترسد از خدا که پروردگار اوست و مپوشید شهادت را و هر که بپوشد آن را پس او گناهکار است دلش و خدا بآنچه می کنید داناست ۲۸۳

اهل ایمان از شما تا مدتی ...

... بر شما بنمود انواع سبل

در سفر باشید ور با صاحبی

که نیابید اندر آن ره کاتبی ...

إن الذین تولوا منکم یوم التقی الجمعٰان إنما استزلهم الشیطٰان ببعض مٰا کسبوا و لقد عفا اللٰه عنهم إن اللٰه غفور حلیم ۱۵۵ یٰا أیها الذین آمنوا لاٰ تکونوا کالذین کفروا و قٰالوا لإخوٰانهم إذٰا ضربوا فی الأرض أو کٰانوا غزی لو کٰانوا عندنٰا مٰا مٰاتوا و مٰا قتلوا لیجعل اللٰه ذٰلک حسرة فی قلوبهم و اللٰه یحیی و یمیت و اللٰه بمٰا تعملون بصیر ۱۵۶ و لین قتلتم فی سبیل اللٰه أو متم لمغفرة من اللٰه و رحمة خیر ممٰا یجمعون ۱۵۷ و لین متم أو قتلتم لإلی اللٰه تحشرون ۱۵۸ فبمٰا رحمة من اللٰه لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم و استغفر لهم و شٰاورهم فی الأمر فإذٰا عزمت فتوکل علی اللٰه إن اللٰه یحب المتوکلین ۱۵۹ إن ینصرکم اللٰه فلاٰ غٰالب لکم و إن یخذلکم فمن ذا الذی ینصرکم من بعده و علی اللٰه فلیتوکل المؤمنون ۱۶۰

بدرستی که آنان که پشت گردانیدند از شما روزی که روی بروی شدند دو جماعت جز این نیست لغزانیدشان دیو رجیم بسبب برخی از آنچه کسب کردند و بدرستی که عفو کرد خدا از ایشان بدرستی که خدا آمرزندۀ بردبار است ۱۵۵ ای آن کسانی که ایمان آوردید می باشید شما مانند آنان که کافر شدند و گفتند مر برادرانشان چون سفر می کردند در زمین یا بودند غازیان اگر می بودند نزد ما نمی مردند و کشته نمی شدند تا بگرداند خدا آن را حسرت در دلهاشان و خدا زنده می کند و می میراند و خدا بآنچه می کنید بیناست ۱۵۶ و اگر کشته شدید در راه خدا یا مردید هر آینه آمرزشی است از خدا و رحمتی بهتر است از آنچه جمع می کنند ۱۵۷ و اگر مردید یا کشته شدید هر آینه بسوی خدا محشور می شوید ۱۵۸ پس برحمتی از خدا نرمی کرد مر ایشان را و اگر بودی بد خوی سخت دل هر آینه پراکنده می شدند از حوالی تو پس درگذر از ایشان و آمرزش خواه مر ایشان را و مشورت کن با آنها در کار پس چون عزم کردی پس توکل کن بر خدا بدرستی که خدا دوست دارد توکل کنندگان را ۱۵۹ اگر یاری کند شما را خدا پس نیست غلبه کننده مر شما را و اگر وا می گذارد شما را پس کیست که یاری می کند شما را از بعد او و بر خدا پس باید توکل کنند گروندگان ۱۶۰

آن کسان که بازگشتند از شما ...

... چونکه می رفتند آنها در زمین

یعنی از بهر تجارت بر سفر

یا به جنگ دشمنان بهر ظفر ...

و الذین ینفقون أموٰالهم ریٰاء النٰاس و لاٰ یؤمنون باللٰه و لاٰ بالیوم الآخر و من یکن الشیطٰان له قرینا فسٰاء قرینا ۳۸ و مٰا ذٰا علیهم لو آمنوا باللٰه و الیوم الآخر و أنفقوا ممٰا رزقهم اللٰه و کٰان اللٰه بهم علیما ۳۹ إن اللٰه لاٰ یظلم مثقٰال ذرة و إن تک حسنة یضٰاعفهٰا و یؤت من لدنه أجرا عظیما ۴۰ فکیف إذٰا جینٰا من کل أمة بشهید و جینٰا بک علیٰ هٰؤلاٰء شهیدا ۴۱ یومیذ یود الذین کفروا و عصوا الرسول لو تسوٰی بهم الأرض و لاٰ یکتمون اللٰه حدیثا ۴۲ یٰا أیها الذین آمنوا لاٰ تقربوا الصلاٰة و أنتم سکٰاریٰ حتٰی تعلموا مٰا تقولون و لاٰ جنبا إلاٰ عٰابری سبیل حتیٰ تغتسلوا و إن کنتم مرضیٰ أو علیٰ سفر أو جٰاء أحد منکم من الغٰایط أو لاٰمستم النسٰاء فلم تجدوا مٰاء فتیمموا صعیدا طیبا فامسحوا بوجوهکم و أیدیکم إن اللٰه کٰان عفوا غفورا ۴۳

و آنان که انفاق می کنند مالهای خود را بریاء مردم و ایمان نمی آورند بخدا و نه بروز بازپسین و کسی که باشد دیو رجیم مر او را همراه پس بد همراهی است ۳۸ و چه چیز بود بر ایشان اگر ایمان می آوردند بخدا و روز بازپسین و انفاق می کردند از آنچه روزی دادشان خدا و باشد خدا بایشان دانا ۳۹ بدرستی که خدا ستم نمی کند مقدار ذره و اگر باشد نیکویی می افزایدش و می دهد از نزدش مزدی بزرگ ۴۰ پس چگونه باشد وقتی که بیازمایم از هر امتی شاهدی را و آوردیم ترا بر آنها شاهد ۴۱ آن روز دوست می دارند آنان که کافر شدند و نافرمانی کردند پیغمبر را که کاش هموار کرده شود بایشان زمین و نمی پوشانند از خدا سخنی را ۴۲ ای آن کسانی که ایمان آوردید نزدیک مشوید نماز را و شما باشید مستان تا وقتی که بدانید آنچه را می گویید و نه با جنابت مگر روندگان راه تا وقتی که غسل کنید و اگر باشید بیماران یا بر سفری یا آمد احدی از شما از غایط یا مباشرت کردید با زنان پس نیافتید آبی را پس تیمم کنید بروی زمینی پاک پس مسح کنید رویهاتان را و دستهاتان را بدرستی که خدا باشد درگذرنده آمرزنده ۴۳

وآن کسان که می کنند انفاق مال ...

و مٰا کٰان لمؤمن أن یقتل مؤمنا إلاٰ خطأ و من قتل مؤمنا خطأ فتحریر رقبة مؤمنة و دیة مسلمة إلیٰ أهله إلاٰ أن یصدقوا فإن کٰان من قوم عدو لکم و هو مؤمن فتحریر رقبة مؤمنة و إن کٰان من قوم بینکم و بینهم میثٰاق فدیة مسلمة إلیٰ أهله و تحریر رقبة مؤمنة فمن لم یجد فصیٰام شهرین متتٰابعین توبة من اللٰه و کٰان اللٰه علیما حکیما ۹۲ و من یقتل مؤمنا متعمدا فجزٰاؤه جهنم خٰالدا فیهٰا و غضب اللٰه علیه و لعنه و أعد له عذٰابا عظیما ۹۳ یٰا أیها الذین آمنوا إذٰا ضربتم فی سبیل اللٰه فتبینوا و لاٰ تقولوا لمن ألقیٰ إلیکم السلاٰم لست مؤمنا تبتغون عرض الحیٰاة الدنیٰا فعند اللٰه مغٰانم کثیرة کذٰلک کنتم من قبل فمن اللٰه علیکم فتبینوا إن اللٰه کٰان بمٰا تعملون خبیرا ۹۴

و نباشد هر مؤمنی را که بکشد مؤمنی را مگر بخطا و کسی که کشت مؤمنی را بخطا پس بر او است آزاد کردن کردنی مؤمن و خونبهای تسلیم کرده شده به اهلش مگر آنکه تصدق کنند پس اگر باشد از جماعتی که دشمنند مر شما را و او مؤمن بوده است پس بر اوست آزاد کردن مؤمنی و اگر باشد از جماعتی که میان شما و میان ایشان پیمانیست پس بر اوست خونبهای فرا سپرده با اهلش و آزاد کردن مؤمنه ای پس کسی که نیاید پس بر اوست روزه دو ماه پی هم توبه دادنی از خدا و باشد خدا دانای درست کردار ۹۲ و کسی که بکشد مؤمنی را از روی عمد پس جزایش دوزخ است جاودانی در آن و خشم خدا بر او و لعنت کرد او را و مهیا کرد برای او عذابی بزرگ ۹۳ ای آن کسانی که ایمان آورده اید چون سفر کنید در راه خدا پس تفتیش کنید و مگویید از برای کسی که القا کند بشما سلام نیستی مؤمن می خواسته باشید مایه برخورداری زندگانی دنیا را پس نزد خداست غنیمتهای بسیار هم چنان که بودید پیش از این پس منت گذاشت خدا بر شما پس تفتیش کنید بدرستی که خدا باشد بآنچه می کنید آگاه ۹۴

قتل مؤمن نیست بر مؤمن روا ...

... ای گروه مؤمنان از انقیاد

چون سفر کردید از بهر جهاد

پس نمایید احتیاط اندر مصاف

تا نگردد کشته مردی برخلاف

شد اسامه سوی قوم ی در سفر

که از ایشان بد مسلمان یک نفر ...

... گشت اندر مکه شایع این خبر

شد ملول آن کو بدش رنج از سفر

جندع ابن ضمره بد بیمار لیک ...

و إذٰا ضربتم فی الأرض فلیس علیکم جنٰاح أن تقصروا من الصلاٰة إن خفتم أن یفتنکم الذین کفروا إن الکٰافرین کٰانوا لکم عدوا مبینا ۱۰۱ و إذٰا کنت فیهم فأقمت لهم الصلاٰة فلتقم طٰایفة منهم معک و لیأخذوا أسلحتهم فإذٰا سجدوا فلیکونوا من ورٰایکم و لتأت طٰایفة أخریٰ لم یصلوا فلیصلوا معک و لیأخذوا حذرهم و أسلحتهم ود الذین کفروا لو تغفلون عن أسلحتکم و أمتعتکم فیمیلون علیکم میلة وٰاحدة و لاٰ جنٰاح علیکم إن کٰان بکم أذی من مطر أو کنتم مرضیٰ أن تضعوا أسلحتکم و خذوا حذرکم إن اللٰه أعد للکٰافرین عذٰابا مهینا ۱۰۲ فإذٰا قضیتم الصلاٰة فاذکروا اللٰه قیٰاما و قعودا و علیٰ جنوبکم فإذا اطمأننتم فأقیموا الصلاٰة إن الصلاٰة کٰانت علی المؤمنین کتٰابا موقوتا ۱۰۳ و لاٰ تهنوا فی ابتغٰاء القوم إن تکونوا تألمون فإنهم یألمون کمٰا تألمون و ترجون من اللٰه مٰا لاٰ یرجون و کٰان اللٰه علیما حکیما ۱۰۴ إنٰا أنزلنٰا إلیک الکتٰاب بالحق لتحکم بین النٰاس بمٰا أرٰاک اللٰه و لاٰ تکن للخٰاینین خصیما ۱۰۵ و استغفر اللٰه إن اللٰه کٰان غفورا رحیما ۱۰۶ و لاٰ تجٰادل عن الذین یختٰانون أنفسهم إن اللٰه لاٰ یحب من کٰان خوٰانا أثیما ۱۰۷ یستخفون من النٰاس و لاٰ یستخفون من اللٰه و هو معهم إذ یبیتون مٰا لاٰ یرضیٰ من القول و کٰان اللٰه بمٰا یعملون محیطا ۱۰۸ هٰا أنتم هٰؤلاٰء جٰادلتم عنهم فی الحیٰاة الدنیٰا فمن یجٰادل اللٰه عنهم یوم القیٰامة أم من یکون علیهم وکیلا ۱۰۹ و من یعمل سوءا أو یظلم نفسه ثم یستغفر اللٰه یجد اللٰه غفورا رحیما ۱۱۰ و من یکسب إثما فإنمٰا یکسبه علیٰ نفسه و کٰان اللٰه علیما حکیما ۱۱۱

و چون سفر کنید در زمین پس نیست بر شما گناهی که کوتاه گردانید از نماز اگر بترسید که مفتون سازد شما را آنها که کافر شدند بدرستی که کافران باشید مر شما را دشمنی آشکار ۱۰۱ و چون باشی در ایشان پس اقامت کردی برای ایشان نماز را پس باید بایستند پارۀ از ایشان با تو و باید که برگیرند سلاحهای خود را پس چون سجده کردند پس باید که باشند از پشت سر شما و باید که بیایند پارۀ دیگر که نماز نکرده باشند پس نماز گزارند با تو و باید که بگیرند پاسشان را و سلاحشان را دوست داشتند آنان که کافر شدند که کاش غفلت می کردند از سلاحهاتان و کالاهاتان پس حمله می کردند بر شما یک حمله و نیست گناهی بر شما اگر باشد شما را رنجی از باران یا باشید بیماران که بنهید سلاحهاتان را و بگیرید پاستان را بدرستی که خدا مهیا کرده از برای کافران عذابی خوارکننده ۱۰۲ پس چون گذاردید نماز را پس یاد کنید خدا را ایستاده و نشسته و افتاده بر پهلوهای خود پس چون آرامیدید پس بر پا بدارید نماز را بدرستی که نماز هست بر گروندگان واجبی وقت پدید کرده شده ۱۰۳ و سستی مکنید در طلب آن جماعت اگر هستید که آزار می کشید پس بدرستی که ایشان آزار می کشند هم چنان که آزار می کشید و امیدوار بود از خدا آنچه امید ندارند و باشد خدا دانای درست کردار ۱۰۴ بدرستی که ما فرو فرستادیم بتو کتاب را براستی تا حکم کنی میان مردمان بآنچه نمود بتو خدا و مباش مر خیانت کاران را دشمنی کننده ۱۰۵و آمرزش خواه از خدا بدرستی که خدا باشد آمرزنده مهربان ۱۰۶ و مجادله مکن از آنها که خیانت می کنند بخودهاشان بدرستی که خدا دوست ندارد کسی را که باشد خیانت کننده گناهکار ۱۰۷ پنهان می دارند از مردمان و پنهان نمی دارند از خدا و او با ایشانست وقتی که در شب تدبیر می کنند آنچه را نمی پسندد از گفتار و باشد خدا بآنچه می کنند فرا رسنده ۱۰۸ اینک شما این گروهید که مجادله کردید از ایشان در زندگانی دنیا پس کیست که مجادله کند خدا را از ایشان روز رستخیز یا کیست که باشد بر ایشان کارگزار ۱۰۹ و کسی که کند بدی را یا ستم کند بر خود پس آمرزش طلبد از خدا می یابد خدا را آمرزنده مهربان ۱۱۰ و کسی که کسب کند گناه را پس کسب نمی کند آن را مگر بر خودش و باشد خدا دانای درست کردار ۱۱۱

در سؤال قصر صلاة از خلیفه ثانی رضی اللٰه تعالی عنه و جواب او

چون سفر کردید بر روی زمین

بر شما نبود گناهی پس یقین ...

... چون تو باشی در میان مؤمنان

در سفر در وقت خوف از دشمنان

پس چو خواهی کرد اقامت در نماز ...

یسیلونک مٰا ذٰا أحل لهم قل أحل لکم الطیبٰات و مٰا علمتم من الجوٰارح مکلبین تعلمونهن ممٰا علمکم اللٰه فکلوا ممٰا أمسکن علیکم و اذکروا اسم اللٰه علیه و اتقوا اللٰه إن اللٰه سریع الحسٰاب ۴ الیوم أحل لکم الطیبٰات و طعٰام الذین أوتوا الکتٰاب حل لکم و طعٰامکم حل لهم و المحصنٰات من المؤمنٰات و المحصنٰات من الذین أوتوا الکتٰاب من قبلکم إذٰا آتیتموهن أجورهن محصنین غیر مسٰافحین و لاٰ متخذی أخدٰان و من یکفر بالإیمٰان فقد حبط عمله و هو فی الآخرة من الخٰاسرین ۵ یٰا أیها الذین آمنوا إذٰا قمتم إلی الصلاٰة فاغسلوا وجوهکم و أیدیکم إلی المرٰافق و امسحوا برؤسکم و أرجلکم إلی الکعبین و إن کنتم جنبا فاطهروا و إن کنتم مرضیٰ أو علیٰ سفر أو جٰاء أحد منکم من الغٰایط أو لاٰمستم النسٰاء فلم تجدوا مٰاء فتیمموا صعیدا طیبا فامسحوا بوجوهکم و أیدیکم منه مٰا یرید اللٰه لیجعل علیکم من حرج و لٰکن یرید لیطهرکم و لیتم نعمته علیکم لعلکم تشکرون ۶ و اذکروا نعمة اللٰه علیکم و میثٰاقه الذی وٰاثقکم به إذ قلتم سمعنٰا و أطعنٰا و اتقوا اللٰه إن اللٰه علیم بذٰات الصدور ۷ یٰا أیها الذین آمنوا کونوا قوٰامین للٰه شهدٰاء بالقسط و لاٰ یجرمنکم شنآن قوم علیٰ ألاٰ تعدلوا اعدلوا هو أقرب للتقویٰ و اتقوا اللٰه إن اللٰه خبیر بمٰا تعملون ۸ وعد اللٰه الذین آمنوا و عملوا الصٰالحٰات لهم مغفرة و أجر عظیم ۹ و الذین کفروا و کذبوا بآیٰاتنٰا أولٰیک أصحٰاب الجحیم ۱۰ یٰا أیها الذین آمنوا اذکروا نعمت اللٰه علیکم إذ هم قوم أن یبسطوا إلیکم أیدیهم فکف أیدیهم عنکم و اتقوا اللٰه و علی اللٰه فلیتوکل المؤمنون ۱۱

می پرسند از تو که چه چیز حلال شد مر ایشان را بگو حلال شد مر شما را پاکیها و آنچه آموختید از مرغان و سگان شکارکنندگان آموختیدشان از آنچه آموختشان خدا پس بخورید از آنچه نگاه داشتند بر شما و یاد کنید نام خدا را بر آن و بترسید از خدا بدرستی که خداست زود شمار ۴ امروز حلال شد مر شما را پاکیها و خوراکی آنان که داده شدند نامه را شایسته است شما را و خوراکی شما شایسته است ایشان را و زنان آزاد از زنان گرونده و زنان آزاد از آنکه داده شدند نامه را پیش از شما چون دادیشان مزدهاشان پارسایان جز پلیدکاران و نه گیرندگان دوستان و هر که کافر شود بگرویدن پس بحقیقت ناچیز شد کردارش و او در آخرت از زیانکارانست ۵ ای آن کسانی که گرویدید چون برخیزید بنماز پس بشویید روی هاتان را و دستهاتان را تا مرفقها و مسح کنید سرهاتان را و پایهاتان را تا دو کعب و اگر باشید جنابت رسیدگان پس پاکی جویید و اگر باشید بیماران یا بر سفری یا آمد یکی از شما از حدثی یا بودید زنان را پس نباید آب را پس قصد کنید خاکی پاک پس مسح کنید رویهاتان را و دستهاتان را از آن نخواهد خدا که کند بر شما هیچ تنگی و لیکن می خواهد تا پاک گرداندتان و تمام کند نعمت خود را بر شما باشد که شما سپاس گزارید ۶ و یاد کنید نعمت خدا را بر شما و پیمان او که استوار کردتان بآن چون گفتید شنیدیم و فرمانبردیم و بترسید از خدا بدرستی که خدا داناست بسرایر سینه ها ۷ ای آن کسانی که گرویدید باشید ایستادگان مر خدا را گواهان بعدل و ندارد شما را دشمنی گروهی بر آنکه داد نکنید داد کنید که آن نزدیکتر است مر پرهیزکاری را و بترسید از خدا بدرستی که خدا آگاه است بآنچه می کنید ۸ وعده داد خدا آن را که گرویدند و کردند شایسته که مر ایشان راست آمرزش و مزدی بزرگ ۹ و آنان که کافر شدند و تکذیب کردند آیتهای ما را آن گروه اهل دوزخند ۱۰ ای آن کسانی که گرویدید یاد کنید نعمت خدا را بر شما چون قصد کردند گروهی که دراز کنند بشما دستهای خود را پس بازداشت دستهاشان را از شما و بترسید از خدا و بر خدا پس باید توکل کنند گروندگان ۱۱

مردمان را از تو می باشد سؤال ...

... هم مساوی خواب و بیداری در این

ور که بیمارید یا اندر سفر

کآب باشد از شما بر دورتر ...

مٰا جعل اللٰه من بحیرة و لاٰ سٰایبة و لاٰ وصیلة و لاٰ حٰام و لٰکن الذین کفروا یفترون علی اللٰه الکذب و أکثرهم لاٰ یعقلون ۱۰۳ و إذٰا قیل لهم تعٰالوا إلیٰ مٰا أنزل اللٰه و إلی الرسول قٰالوا حسبنٰا مٰا وجدنٰا علیه آبٰاءنٰا أ و لو کٰان آبٰاؤهم لاٰ یعلمون شییا و لاٰ یهتدون ۱۰۴ یٰا أیها الذین آمنوا علیکم أنفسکم لاٰ یضرکم من ضل إذا اهتدیتم إلی اللٰه مرجعکم جمیعا فینبیکم بمٰا کنتم تعملون ۱۰۵ یٰا أیها الذین آمنوا شهٰادة بینکم إذٰا حضر أحدکم الموت حین الوصیة اثنٰان ذوٰا عدل منکم أو آخرٰان من غیرکم إن أنتم ضربتم فی الأرض فأصٰابتکم مصیبة الموت تحبسونهمٰا من بعد الصلاٰة فیقسمٰان باللٰه إن ارتبتم لاٰ نشتری به ثمنا و لو کٰان ذٰا قربیٰ و لاٰ نکتم شهٰادة اللٰه إنٰا إذا لمن الآثمین ۱۰۶ فإن عثر علیٰ أنهما استحقٰا إثما فآخرٰان یقومٰان مقٰامهمٰا من الذین استحق علیهم الأولیٰان فیقسمٰان باللٰه لشهٰادتنٰا أحق من شهٰادتهمٰا و ما اعتدینٰا إنٰا إذا لمن الظٰالمین ۱۰۷ ذٰلک أدنیٰ أن یأتوا بالشهٰادة علیٰ وجههٰا أو یخٰافوا أن ترد أیمٰان بعد أیمٰانهم و اتقوا اللٰه و اسمعوا و اللٰه لاٰ یهدی القوم الفٰاسقین ۱۰۸ یوم یجمع اللٰه الرسل فیقول مٰا ذٰا أجبتم قٰالوا لاٰ علم لنٰا إنک أنت علاٰم الغیوب ۱۰۹

نگردانید خدا هیچ بحیرۀ و نه سایبه و نه وصیله و نه حامی و لیکن آنان که کافر شدند افترا می کنند بر خدا دروغ را و بیشترین ایشان در نمی یابند بعقل ۱۰۳ و چون گفته شود مر ایشان را بیایید بسوی آنچه فرستاد خدا و بسوی رسول گویند بس است ما را آنچه یافتیم بر آن پدران خود را و اگر چه باشد پدرانشان که ندانند چیزی را و راه نیابند ۱۰۴ ای آن کسانی که گرویدید بر شماست نفسهای شما زیان نمی کند شما را آنکه گمراه شد چون هدایت یابید بسوی خداست بازگشت شما همه پس خبر می دهد شما را آنچه بودید که می کردید ۱۰۵ ای آن کسانی که گرویدید گواهی میانتان چون حاضر شود یکی از شما را مرگ هنگام وصیت کردن دو کس صاحبان عدالت باید از شما یا دو تای دیگر از جز شما اگر شما سفر کردید در زمین پس رسید شما را حادثه مرگ باز می دارید آن دو را بعد از نماز پس سوگند می خورند بخدا اگر شکی بهم رسانیده باشید که نگرفته ایم بآن بهایی را و اگر چه باشد صاحب قرابت و نپوشیده ایم گواهی خدا را بدرستی که ما آن گاه هر آینه از بدکاران باشیم ۱۰۶ پس اگر اطلاع یافته شد بر آنکه آن دو مستحق شدند بدی را پس دو تا دیگر برمیخیزند بجای آن دو تا از آنان که مستحق شده بر ایشان که آن دو اولایند پس قسم می خورند بخدا که هر آینه گواهی ما سزاوارتر است از گواهی آن دو و تعدی نکرده ایم بدرستی که ما آن گاه باشیم از ستمکاران ۱۰۷ آن نزدیکتر است بآنکه بیارند گواهی را بر وجهش یا بترسند که رد کرده شود سوگندهایی بعد از سوگندهاشان و بترسید از خدا و بشنوید و خدا هدایت نمی کند گروه فاسقان را ۱۰۸ روزی که جمع می کند خدا رسولان را پس می گوید چه چیز اجابت کرده شدید گویند نیست دانشی از برای ما بدرستی که تویی دانای نهانیها ۱۰۹

حق نفرمود از بحیره هیچ چیز ...

... مر گواه آرید بر بالین خود

گر کنید اندر زمین وقتی سفر

پس رسد پیک اجل ناگه به سر ...

یٰا أیها الذین آمنوا مٰا لکم إذٰا قیل لکم انفروا فی سبیل اللٰه اثٰاقلتم إلی الأرض أ رضیتم بالحیٰاة الدنیٰا من الآخرة فمٰا متٰاع الحیٰاة الدنیٰا فی الآخرة إلاٰ قلیل ۳۸ إلاٰ تنفروا یعذبکم عذٰابا ألیما و یستبدل قوما غیرکم و لاٰ تضروه شییا و اللٰه علیٰ کل شی ء قدیر ۳۹ إلاٰ تنصروه فقد نصره اللٰه إذ أخرجه الذین کفروا ثٰانی اثنین إذ همٰا فی الغٰار إذ یقول لصٰاحبه لاٰ تحزن إن اللٰه معنٰا فأنزل اللٰه سکینته علیه و أیده بجنود لم تروهٰا و جعل کلمة الذین کفروا السفلیٰ و کلمة اللٰه هی العلیٰا و اللٰه عزیز حکیم ۴۰ انفروا خفٰافا و ثقٰالا و جٰاهدوا بأموٰالکم و أنفسکم فی سبیل اللٰه ذٰلکم خیر لکم إن کنتم تعلمون ۴۱ لو کٰان عرضا قریبا و سفرا قٰاصدا لاتبعوک و لٰکن بعدت علیهم الشقة و سیحلفون باللٰه لو استطعنٰا لخرجنٰا معکم یهلکون أنفسهم و اللٰه یعلم إنهم لکٰاذبون ۴۲ عفا اللٰه عنک لم أذنت لهم حتٰی یتبین لک الذین صدقوا و تعلم الکٰاذبین ۴۳ لاٰ یستأذنک الذین یؤمنون باللٰه و الیوم الآخر أن یجٰاهدوا بأموٰالهم و أنفسهم و اللٰه علیم بالمتقین ۴۴ إنمٰا یستأذنک الذین لاٰ یؤمنون باللٰه و الیوم الآخر و ارتٰابت قلوبهم فهم فی ریبهم یترددون ۴۵

ای آن کسانی که گرویدید چیست مر شما را چون گفته شود مر شما را که بیرون روید در راه خدا سنگین می شوید بزمین آیا راضی شدید بزندگانی دنیا از آخرت پس نیست مایۀ تعیش زندگانی دنیا در آخرت مگر اندکی ۳۸ اگر بیرون نمی روید عذاب می کند شما را عذابی دردناک و بدل شما می گیرد گروهی غیر شما را و ضرر نمی رسانید او را چیزی و خدا بر همه چیز تواناست ۳۹ اگر یاری نکنید او را پس بحقیقت یاری کردش خدا وقتی که بیرون بردندش آنان که کافر شده بودند دویم در وقتی که آن دو در غار بودند هنگامی که مر همراهش را که اندوه مخور بدرستی که خدا با ماست پس فرو فرستاد خدا آرامش را بر او و تقویت کردش بلشگرهایی که نمی دید آنها را و گردانید کلمه آنان را که کافر شدند پایین و کلمه خدا آنست بالا و خدا غالب درست کردار است ۴۰ بیرون روید سبک و گران و جهاد کنید بمالهاتان و جانهاتان در راه خدا آن بهتر است شما را اگر باشید بدانید ۴۱ اگر بودی متاعی قریب الوصول و سفری آسان هر آینه پیروی کرده بودند ترا و لیکن دور شد بر ایشان مسافت و بزودی سوگند خواهند خورد بخدا که اگر توانسته بودیم هرآینه بیرون آمده بودیم با شما هلاک می گردانیدند نفسهای خود را و خدا می داند که ایشانند هر آینه دروغگویان ۴۲ عفو کرد خدا از تو چرا دستوری داد ایشان را تا آنکه ظاهر می شد مر ترا آنان که راست گفتند و می دانستی دروغگویان را ۴۳ دستوری نمی خواهند از تو آنان که می گروند بخدا و روز بازپسین که جهاد کنند بمالهاشان و جانهاشان و خدا داناست بپرهیزکاران ۴۴ جز این نیست دستوری نمی خواهد از تو مگر آنان که نمی گروند بخدا و روز بازپسین و شک کرد دلهاشان پس ایشان در شکشان متردد می باشند ۴۵

در بیان غزوة تبوک ...

... بوده اند ایشان به رغبت و اختیار

فرقه ای بودند کاره زآن سفر

لیک ز امر حق نپیچیدند سر ...

... خواستند اذن توقف در مکان

آمد این آیت که گر بود این سفر

سهل و نزدیک این کسان را در نظر ...

... مرتضی را گفت ماند در مقام

گفته بودش زآنکه جبریل این سفر

نیست لازم حیدر فرخنده فر ...

... می نمودندی مهیا برگ و ساز

کآن به کار آید سفر را در جواز

حق کراهت داشت لیکن بیشتر

ز انبعاث این جماعت بر سفر

آمدندی گر که اینان بر جهاد ...

... نفکن اندر ترک امرم بر فساد

چون نباشد ممکن از بهرم سفر

گر کنی تکلیف افتم در خطر ...

... سوی قومی زین دورویان در سلوک

پس بخواهند از تو رخصت در سفر

تا برون آیند در غزوة دگر ...