نشاید گفتن آنکس را دلی هست
که ندهد بر چنین صورت دل از دست
نه منظوری که با او می‌توان گفت
نه خصمی کز کمندش می‌توان رست
به دل گفتم ز چشمانش بپرهیز
که هشیاران نیاویزند با مست
سرانگشتان مخضوبش نبینی
که دست صبر برپیچید و بشکست
نه آزاد از سرش بر می‌توان خاست
نه با او می‌توان آسوده بنشست
اگر دودی رود بی‌آتشی نیست
و گر خونی بیاید کشته‌ای هست
خیالش در نظر، چون آیدم خواب؟
نشاید در به روی دوستان بست
نشاید خرمن بیچارگان سوخت
نمی‌باید دل درماندگان خست
به آخر دوستی نتوان بریدن
به اول خود نمی‌بایست پیوست
دلی از دست بیرون رفته سعدی
نیاید باز تیر رفته از شست
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این شعر درباره عواطف و روابط انسانی و دشواری‌های عشق و دوستی صحبت می‌کند. شاعر به این نکته اشاره می‌کند که هیچ‌کس نمی‌تواند از احساسات خود فرار کند و در مواجهه با معشوق یا دوست به آرامش نرسد. او warns که باید از چشمان جذاب و فریبنده دیگران پرهیز کرد چون ممکن است به تهی شدن دل منجر شود. شاعر همچنین می گوید که نمی‌توان از کسی جدا شد که در ابتدا با او پیوند خورده‌ایم و عشق حقیقی قابل بازگشت نیست. در نهایت، شاعر پیام می‌دهد که نمی‌توان به راحتی دل‌های آسیب دیده را التیام بخشید، زیرا عشق از دست رفته همچون تیری است که از کمان رها شده و دیگر قابل بازگشت نیست.
کسی که با دیدن چنین چهره‌ی زیبایی، دلش را از دست ندهد، نمی‌توان گفت که اصلاً دلی در سینه دارد. ( سعدی در این بیت، قدرت افسونگری معشوق را به تصویر می‌کشد و می‌گوید که زیبایی او چنان است که هر دلی را بی‌اختیار می‌کند. )
معشوق نه کسی است که بتوان با او درد دل کرد و نه دشمنی که بتوان از دام عشقش گریخت. ( سعدی در این بیت، پیچیدگی رابطه عاشقانه را بیان می‌کند. معشوق نه یار صمیمی است و نه دشمن آشکار، بلکه موجودی است که هم جاذبه دارد و هم خطر. )
به دلم گفتم که از چشمان مست او دوری کن، زیرا عاقلان با مستان درنمی‌آویزند. ( سعدی در این بیت، عقل و دل را در برابر هم قرار می‌دهد. او می‌داند که عشق می‌تواند عقل را زایل کند، پس به دلش هشدار می‌دهد که از معشوق دوری کند. )
آیا سرانگشتان حنا بسته‌اش ( انگشتان معشوق ) را نمی‌بینی که چگونه دست صبر را درهم می‌شکند؟ ( سعدی در این بیت، به زیبایی‌های ظاهری معشوق اشاره می‌کند و می‌گوید که حتی سرانگشتان او هم می‌تواند صبر و تحمل عاشق را از بین ببرد. )
نه می‌توان از عشق او رها شد و نه می‌توان با او آسوده و راحت بود. ( سعدی در این بیت، دوگانگی عشق را به تصویر می‌کشد. عشق هم اسارت است و هم لذت، هم رنج است و هم آسایش. )
اگر دودی بلند می‌شود، حتماً آتشی در کار است و اگر خونی جاری می‌شود، حتماً کسی کشته شده است. ( سعدی در این بیت، به قانون علت و معلول اشاره می‌کند. او می‌گوید که هر اتفاقی دلیلی دارد و عشق هم از این قاعده مستثنی نیست. )
وقتی خیال او در نظرم است، چگونه می‌توانم بخوابم؟ نمی‌شود در را به روی دوستان بست. ( سعدی در این بیت، بی‌قراری عاشق را نشان می‌دهد. او حتی در خواب هم از فکر معشوق رها نمی‌شود و نمی‌تواند خیال معشوق را از خود براند. )
نباید خرمن بیچارگان را سوزاند و دل درماندگان را آزرد. ( سعدی در این بیت هم اصول اخلاقی و انسانی را متذکر می‌شود و هم به نوعی خطاب به معشوق اظهار ناتوانی و نیاز می‌کند )
در آخر نمی‌توان رشته دوستی را برید، پس بهتر بود از اول هم آن را آغاز نمی‌کردیم. ( سعدی در این بیت، به پشیمانی از آغاز عشق اشاره می‌کند. او می‌داند که پایان عشق می‌تواند بسیار دردناک باشد. )
دلی که از دست سعدی رفته، دیگر بازنمی‌گردد، مانند تیری که از کمان رها شده است. ( سعدی در این بیت، به از دست دادن دل اشاره می‌کند و می‌گوید که عشق او چنان عمیق است که دیگر امیدی به بازگشت دلش نیست. )
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
چو با جُفتِ عِنینِ خویش پیوَست،
چو شاخِ خُشک، گَشته سروِ او پَست.
چه خوش عیش و چه خرم روزگار است
که دولت عالی و دین استوار است
سخا را نو شکفته بوستان است
امل را نو دمیده مرغزار است
هنر در مد و دانش در زیادت
[...]
چه . . . یر است این ز . . . یر خر زبر دست
که خر چون دید زو، آنگونه بشکست
خر نر را . . . ون در کردم این . . . یر
به سان ماده خر خوابید در غست
چو . . . ادم ماده خر ار، کره بفکند
[...]
فلک را عهد بس نااستوار است
همه کار جهان ناپایدارست
بیا کس کز پی یک روزه راحت
بمانده روز و شب در انتظارست
هوایی دارد و آبی زمانه
[...]
چو دانستی که معبودی تو را هست
بدار از جست‌وجوی چون و چه، دست
معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال ۸ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.