گنجور » حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۴۱۴

وزن:	مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون)
قالب شعری:	غزل
منبع اولیه:	ویکی‌درج
تعداد ابیات:	۷

خلاصه

هوش مصنوعی: در این غزل، شاعر به وصف زیبایی‌های بهار و لذت‌های زندگی می‌پردازد. او به ساقی اشاره می‌کند که باید شراب خوشمزه‌ای را ارائه دهد و از وزش نسیم بهاری یاد می‌کند. گل‌ها و زیبایی‌های آن‌ها او را به یاد خاطرات و میهمانی‌های شاد می‌اندازند. شاعر می‌گوید که مجلس شادمانی بدون حضور محبوب و یار، جذابیتی ندارد. او از زیبایی‌های یار سخن می‌گوید و از درد دل‌هایش و حسرت‌هایی که دارد، ابراز تاسف می‌کند. در نهایت، به این نکته اشاره می‌کند که اگرچه در سخن و شعرش حکمت و گنجینه‌ای وجود دارد، اما غم و اندوه روزگار بر دلش سنگینی می‌کند.

برگردان به زبان ساده

# گلبن عیش می‌دمد ساقی گل‌عذار کو؟

باد بهار می‌وزد بادهٔ خوش‌گوار کو؟

هوش مصنوعی: بهشتی که در آن لذت و شادی برپا می‌شود، کجاست؟ ای نوشنده، دختر زیبا کجا است؟ نسیم بهاری می‌وزد، ولی شراب خوش‌گوار کجاست؟

# هر گل نو ز گل‌رخی یاد همی کند ولی

گوش سخن‌شنو کجا؟ دیدهٔ اعتبار کو؟

هوش مصنوعی: هر گلی از گل‌های زیبا یاد می‌کند، اما چه کسی به صحبت‌ها گوش می‌دهد؟ دیدهٔ پر ارزش کجاست؟

# مجلس بزم عیش را غالیهٔ مراد نیست

ای دمِ صبحِ خوش‌نفس نافهٔ زلف یار کو؟

هوش مصنوعی: در این مجلس خوشی و شادی، آرزویم محقق نمی‌شود. ای صبح زیبای خوش‌بو، کجاست آن گل عطرآگین که از زلف یار بیرون آمده است؟

# حُسن‌فروشیِ گلم نیست تحمل ای صبا

دست زدم به خون دل بهر خدا نگار کو؟

هوش مصنوعی: ای نسیم، زیبایی من را نمی‌توانی تحمل کنی. با دل شکسته‌ام به یادت اشاره کردم. ای کاش برای خدا، تصاویر محبوبم را به من نشان بدهی.

# شمع سحرگهی اگر لاف ز عارض تو زد

خصم زبان دراز شد خنجر آبدار کو؟

هوش مصنوعی: اگر شمع سحرگاهی (که به زیبایی تو می‌نازد) زبان به ناز و خودستایی بگشاید، دشمن هم در آن لحظه زبانش دراز خواهد شد. اما کجاست آن خنجر تیز و برنده که به خاطر زیبایی تو برانگیخته می‌شود؟

# گفت «مگر ز لعل من بوسه نداری آرزو؟»

مُردم از این هوس ولی قدرت و اختیار کو؟

هوش مصنوعی: گفت: «آیا از زیبایی من آرزوی بوسه نداری؟» من از این میل دچار مرگ شدم، اما کجاست آن قدرت و اختیار که مرا از این خواسته بازدارد؟

# حافظ اگر چه در سخن خازن گنج حکمت است

از غم روزگارِ دون، طبعِ سخن‌گزار کو؟

هوش مصنوعی: حافظ اگرچه در شعرش به گنجینه‌ای پرارزش از حکمت دست یافته، اما در برابر غم روزگار پست، کجا می‌تواند قدرت و ذوق شاعرانه‌اش را نشان دهد؟

رونوشت متن رونوشت نشانی نمای مشابه کتابهای چاپی (فقط رایانه)

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی

راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور

حاشیه‌ها

غزل شمارهٔ ۴۱۴ به خوانش فریدون فرح‌اندوز
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.

غزل شمارهٔ ۴۱۴ به خوانش سهیل قاسمی

غزل شمارهٔ ۴۱۴ به خوانش مریم فقیهی کیا

غزل شمارهٔ ۴۱۴ به خوانش فاطمه زندی

غزل شمارهٔ ۴۱۴ به خوانش محسن لیله‌کوهی

همهٔ خوانش‌هاautorenew

غزل شمارهٔ ۴۱۴ به خوانش محمدرضا مومن نژاد

غزل شمارهٔ ۴۱۴ به خوانش عندلیب

غزل شمارهٔ ۴۱۴ به خوانش افسر آریا

غزل شمارهٔ ۴۱۴ به خوانش شاپرک شیرازی

غزل شمارهٔ ۴۱۴ به خوانش محمدرضاکاکائی

فعال یا غیرفعال‌سازی قفل متن روی خوانش من بخوانم

حاشیه‌ها

پیشنهاد مشق شعر

حاشیه‌ها

حکیم نزاری » غزلیات » شمارهٔ ۱۰۵۴

بادِ بهار می وزد بادۀ خوش گوار کو

بویِ بنفشه می دَمَد ساقیِ گل عذار کو

پردۀ نام و ننگِ من در سرِ بانگِ چنگ شد

تا رگِ چنگ برکشد مطربِ پرده دار کو

تنگ و سبویِ باز بین دیگِ سه پایه واطلب

[...]

امیرعلیشیر نوایی » دیوان اشعار فارسی » غزلیات » شمارهٔ ۲۶۸ - تتبع خواجه

مژده وصل میرسد در دل من قرار کو!؟

هم نفسم به ناله بیخودی اختیار کو؟!

دفع جنون عشق را خواهیم ای حکیم عقل

تا بکشی به سلسله حلقه زلف یار کو؟!

گفتمی ار غمی رسد دست بگیردم خرد

[...]

هلالی جغتایی » غزلیات » شمارهٔ ۳۵۲

یار وداع می کند، تاب وداع یار کو؟

وعده وصل می دهد، طاقت انتظار کو؟

نسبت روی خوب او با مه و مهر چون کنم؟

عارض مهر و ماه را طره مشکبار کو؟

یار نو و بهار نو باعث مجلسست و می

[...]

نظیری نیشابوری » دیوان اشعار » غزلیات » شمارهٔ ۴۸۹

همنفسی به جان خرم قافله تتار کو؟

مردی ازان زمین کجا؟ گردی ازان دیار کو؟

جادوی او به خواب خوش غارت صبر می کند

گریه شب رو مرا شورش کارزار کو؟

فایده ای نمی دهد داروی تلخ ناصحان

[...]

حزین لاهیجی » غزلیات » شمارهٔ ۷۸۶

من نه حریف وعده ام طاقت انتظار کو؟

تا به اجل سپارمش جان امیدوار کو؟

می رسی ای صبا اگر از سرکوی یار من

بویی از آن چمن چه شد، برگی از آن بهار کو؟

در صف منکران کنم دعوی عشق و زنده ام

[...]

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

تا به حال ۱۳ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...

رحیم غلامی در ‫۱۰ سال و ۷ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۵ مهر ۱۳۹۳، ساعت ۱۷:۵۵ نوشته:

با سلام. مصراع اول و بحشی از مصراع دوم بیت اول با تغییر محتصری از حکیم نزاری است:
باد بهار می وزد باده خوسگوار کو
بوی بنقشه می دمد ساقی گلعذار کو

reply flag link

محمد صادق در ‫۷ سال و ۱۰ ماه قبل، یکشنبه ۲۵ تیر ۱۳۹۶، ساعت ۰۹:۵۲ نوشته:

این شعر رو مجتبی نیکام در مخالف سه گاه بسیار زیبا خوانده

reply flag link

رضا در ‫۷ سال و ۷ ماه قبل، چهارشنبه ۵ مهر ۱۳۹۶، ساعت ۲۳:۱۶ نوشته:

گـُـلـبـُن عـیـش مـی‌دمــدسـاقـی گـُـلـعـُـذار کــو ؟
بـاد بـهــار مــی‌وزدبــاده‌ی خوشگوار کـو ؟
گلـبـُن : درخت وبوته ی گل، بیخ وریشه ی گل ،
"گلبن عیش می‌دمد" : موسم بهار می‌رسد ،گل عیش وعشرت شکوفا می‌شود.
گلعـِـذار یا گلـعـُذار کسی که چهره ای به لطافت وزیبایی گل دارد. چهره‌ی ساقی از انعکاس ِ سرخی ِ شراب و یا ازسرمَستی همچون گلِ سرخ شده است.
مـعـنـی بـیـت : موسم ِبهارفراسیده وگلهای ِ شادمانی درحال ِ رویش هستند. پس ساقی ِ گلـچهره کجاست؟ چرا تعلُّل می کند،شرابِ لذت بخش کجاست ؟
خوشترزعیش وصحبت وباغ وبهارچیست؟
"ساقی" کجاست گوسببِ انتظار چیست؟
هـر گـل نـو ز گـُلـرخی یاد همی کند ولـی
گـوش سـخـن شنوکجادیده ی اعتبارکو؟
دیده ی اعـتـبـار : چشمی برای عبرت گرفت
مـعـنــی بـیـت : هـر گل تازه شکفته‌ای درباغ وچمن ودشت، یادآورِچهرهای همـانـنـد ِگل ِ دلبری که دردلِ خاک خفته است می باشد. ولی گوش شنوا و چشم با بصیرتی نیست که پـنـد بگیرد وبداند که دَم غنیمتی ارزشمنداست وچون سپری شد دیگربازنخواهدگشت.
عشرت کنیم وگرنه به حسرت کشندمان
روزی که رختِ جان به جهان ِ دگرکنیم
مجلس بزم عیش راغالیه ی مُرادنیـسـت
ای دَم صبح خـوش نـفـس نـافـه‌ی زلـف یارکـو ؟
بـزم : جشن ، مهمانی ، شادی و طَرب
غالـیـه : مادّه ی خوشبویی که با درهم آمیختن "مُشک" و "عَنبر" درست می‌کردند .
مـُراد : آرزو ، کـام
نـافــه : کیسه‌ای در زیر نافِ آهوی مشکین که در بهار از مشک پـر می‌شود ، وقتی نافه پر از مشک شد شروع به خارش می‌کند و آهو شکم خود را بر سنگهای تیز می‌کشد و نافه پاره می‌شود و بر سنگ می‌ریزد و دشت سرشار از بوی خوش می‌گردد.
نافه زلف : زلفِ یار به جهت خوشبـویی و سیاهی به نافه تشبیه شده است.
مـعـنــی بـیـت : دراین محفل ِعیش وعشرت، به سببِ عدم حضور معشوق، بـوی ِخوش کامیابی به مشام نمی‌رسد. ای نسیم خوشـبـوی صبح (بادِصبا) ازعطرزلف یاربیاورتاعیشمان تکمیل گردد. زلف همچون نافـه‌ی یـار کجاست؟
ساقی ومطرب ومی جمله مهیّاست ولی
عیش بی یارمهیّا نشود یارکجاست؟
حـُسن فـروشـیّ ِ گـُـلـم نـیـسـت تـحـمّــل ای صبـا
دسـت زدم بـه خـون دل بـهــر خـدا نگار کـو؟
حـُسن : زیبایی ، جلوه
(حُسن فروشی : جلوه گری وعشوه نمودن، زیبایی خود را به رخ دیگران کشیدن
صـبـا : نسیم خنک صبحگاهی که از شمال شرق می‌وزد ، در ادبیات ما "باد صـبـا" از کوی معشوق می‌آید و بـوی معشوق را با خود می‌آورد و پیک عاشق و معشوق است.
دست به خون دل زدن = کنایه ازدل رابه خاک وخون کشیدن وکشتن ، طاقت برطاق شدن وناشکیبایی
نگار:معشوق خوش آب ورنگ که زیباییهای آن همچون نقاشی بنظربیاید.
مـعـنــی بـیـت : ای نسیم سحرگاهی، من تحمّلِ عشوه گری گل ندارم جلوه های گل، زیباییهای معشوق را یادآوری می کند وتحمّلم رابربادمی دهد محض ِ رضای خدا بگو که معشوق ِ زیبای من کجاست ؟
به بوی زلف ورُخت می روند ومی آیند
صبا به غالیه سایی وگل به جلوه گری
شـمع سـحـرگـهـی اگـرلاف ز عـارض تـو زد
خصم زبـان دراز شــد خنجر آب‌دارکـو؟
"شمع سحرگهی" یـا "شمع صبحدم" با شمع سر شب متفاوت است و تفاوتش در این است که درحال ِ به پایان رسیدنست. شمع هر چه بیشتر می‌سوزد و آب می‌شود، نخ سوخته ی وسطِ آن بلندتر می‌شود و شعله‌اش نیز بلندتر و همراه با دود بیشتری می‌شود و برای آن که شعله صاف و بی دود شود نخ سوخته را با قیچی می‌چینند. "حافـظ" بابینش شاعرانه، این نخ یا شعله را "زبانِ شمع" گرفته و شعله‌ی بیشتر رانشانه ی "جلوه گری و دَم زدن از چهره‌ی درخشان" دانسته است.
عـارض : چهره ، رخسار
خصم : دشمن
زبان دراز : جسور ، گستـاخ
آبـدار : تـیـز و بـرّنـده
مـعـنــی بـیـت : شمع ِ سحرگاهی، چنانچه به تجلّی وجلوه گری برخاست و لافِ درخشندگی و زیبایی در برابر رُخسارتوزد ،ازنظرگاهِ منِ عاشق، دشمنی زبان دراز و گستاخ شده است خنجر تیز و برّنده بیارید تا زبانش را بـِبـُرم ؟
عاشق وقتی می بیند کسی یاچیزی قصددارد باجلوه گری وخودنمایی، زیبایی ِ معشوقش را تحتِ تاثیرقراردهد واکنش نشان می دهد وبه هرطریق درپی ِ خاموش کردن ِ آن حریف برمی آید. حافظ بادستآویزقراردادن ِ زبان درازی شمع، به زیبایی این احساس ِ عاشقانگی رابه تصویرکشیده است.
شمع اگرزان لبِ خندان به زبان لافی زد
پیش ِ عشّاق توشبهابه غرامت برخاست!
گـفـت مگـرزلَعلِ من بـوسه نداری آرزو؟
مُردم ازایـن هـوس ولی قدرت و اختیارکو؟
لَـعـل : از سنگهای گران‌بها و قرمز رنگ است ، استعاره ازلب
مـعـنــی بـیـت : معشوق گفت: مگر آرزوی تـو بوسیـدنِ لبِ لعل ِ من نیست ؟ درپاسخ گفتم : آری همینطور است من ازشدّتِ اشتیاق ِ بوسیدن ِ لبِ توهلاکم امّا من که قدرت و اختیاری نـدارم ونمی توانم گُستاخی وجسارت کنم!.
من ِخاکی که ازاین دَرنتوانم برخاست
ازکجا بوسه زنم برلبِ آن قصربلند؟

حافظ اگر چه در سخن خازنِ گنج حِکمت است
ازغم روزگاردون، طَبع سخن گـزارکو ؟
خازن :خزانه دار ، نـگـهـبـان گـنـج و خـزانه
حِکمت :داشتن ِ فهم ودرک ودانش مهارتهای زندگانی ، به پـنـد و انـدرز نیز حکمت گفته می‌شود
دون:پـَست
طـبـع : ذوق ِ شاعرانگی ، قریحه
طبع ِسخن گزار : قزیحه ی خوش سخن‌گفتن ، کسی که حقِّ مطلب را به نیکویی ادا کند.
مـعـنــی بـیـت : "حافـظ" گر چه خزینه دارِ گنج دانش وحکمت است ومعلوماتِ فراوانی درمهارتهای زندگانی دارد لیکن غم واندوه ِروزگار ِپَست، آنقدرزیاداست که فرصتِ پرداختن به سخن سرایی وشعر وغزل گفتن نیست.
حافظ عروس ِ طبع مراجلوه آرزوست
آئینه ای ندارم ازآن آه می کشم!

reply flag link

مهدی ابراهیمی در ‫۵ سال و ۱۰ ماه قبل، چهارشنبه ۱۹ تیر ۱۳۹۸، ساعت ۲۳:۰۴ نوشته:

-..-..-
{(گُ)(ف)ت} {(مَ)گر} ز لَعلِ {(مَ)ن}، {(بو)سه} نداری {آرِ(زو)}؟
{(مُ)ر[دَ(م)]} ازین {هَ(وَ)س}، {(وَ)لی} {(قُ)درَ(ت و) اختیار (کو)؟
"حافظ"
در آینه آی و به خیال نازُک تَر بین و باش تا ز غُنچه ی لبانِ شیرنش بویِ عشق و بوسه بِشنوی.
___
.
در گُزینش و چیدنِ حروف و واژگان نهایتِ دِقَّت و وسواس را داشته است تا لب‌‌هایِ عاشق و معشوق [خواننده] چون بوسه بَر هم خورد و یا چون غُنچه‌ای ز لولِ لب، بوسه‌ای در خیال و دورَ ش بازد.
___
.
دیگران در مقابلِ او به بازی رفته‌اند و بقولِ سعدیِ شیراز؛
.
چون کودکان که دامنِ خود اسب کرده‌اند》
.
{چَش(مَم)} از آینه‌دارانِ خطِ و خالش (باد)
{لَ(بَم)} از {(بو)سه‌}{(رُ)(با)یانِ} {(بَ)(ر و )}{(دو)(شَش} {(ب)اد}
___
.
از نگاهِ او حتا در آینه و سرابِ خیال نیز سرنِوشتِ بوسه به قِسمَت شده است.
.
{(رو)یِ} نگار 《دَر》 {نَظَر(م)} {جِل(وِه)} {(م)ی (نُ)[(مو)]د}
(وَز) {(دو)ر} {(بو)سه} {(بَ)ر} {(رُ)خِ} {(مَ)هتا(ب)} {(م)ی زَدَ(م)}
"حافظ"
.
بَر و بارِ آبدارش را در آینه‌ی خیال به کَش کَشیده و مَزه کُنیم‌ و خوَش باشیم

reply flag link

حامد در ‫۴ سال و ۱۰ ماه قبل، دوشنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۹، ساعت ۲۳:۰۹ نوشته:

درود و سپاس فراوان بر آقای رضا بابت این تحلیل زیبای ایشان.....کسانی که از دانشی برخوردارند به جای بحث های الکی و درگیری های بی مورد زیر اشعار همانند این دوست گرامی آقا رضا دانش خودشون رو با چنین تحلیل هایی برای اشخاص علاقه مند به نمایش بزارن .

reply flag link

ارسلان در ‫۴ سال و ۱۰ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۴ تیر ۱۳۹۹، ساعت ۰۰:۲۱ نوشته:

گفت: "مگر ز لعل من بوسه نداری آرزو؟"
مردم از این هوس ولی، قدرت و اختیار کو؟ :(

reply flag link

fatih در ‫۴ سال و ۱ ماه قبل، پنجشنبه ۱۹ فروردین ۱۴۰۰، ساعت ۱۰:۳۲ نوشته:

قسمتی از این شعر به اهتمام بخوری زاده مصطفی عطری آهنگ ساخته‌است برای موسیقی سنتی ترکی خیلی اهمیتش دارد می‌تاوانید باصدای منیر نورالدین سلچوق گوش بدهید
پیوند به وبگاه بیرونی

reply flag link

تماشاگه راز در ‫۳ سال و ۱۱ ماه قبل، یکشنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۰، ساعت ۱۵:۴۵ نوشته:

سپاس جناب رضا

شرحهای شما بر تمام غزلیات حافظ در سایت گنجور چونان شرابی گوارا تشنگان را سیراب کرده ، سرمستی و نشاط می بخشد

سپاس از مهر بیکران شما که از شراب شعر حافظ مست شده اید و ما را شریک الاذواق خویش می نمایید

reply flag link

در سکوت در ‫۲ سال و ۸ ماه قبل، چهارشنبه ۹ شهریور ۱۴۰۱، ساعت ۱۴:۳۷ نوشته:

این غزل را "در سکوت" بشنوید

reply flag link

فاطمه یاوری در ‫۲ سال و ۲ ماه قبل، پنجشنبه ۴ اسفند ۱۴۰۱، ساعت ۲۱:۵۱ نوشته:

حافظ اگرچه در سخن خازن گنج حکمت است

از غم روزگار دون طبع سخن گزار کو؟

reply flag link

فاطمه یاوری در ‫۲ سال و ۱ ماه قبل، یکشنبه ۲۰ فروردین ۱۴۰۲، ساعت ۰۱:۴۰ نوشته:

مردم از این هوس

ولی

قدرت و اختیار کو......؟

reply flag link

برگ بی برگی در ‫۹ ماه قبل، یکشنبه ۲۱ مرداد ۱۴۰۳، ساعت ۱۳:۲۲ نوشته:

گُلبُنِ عیش می دمد ساقیِ گُلعِذار کو؟

بادِ بهار می وزد بادهٔ خوشگوار کو؟

گُلبُن در اینجا یعنی ریشهٔ گُل که استعاره از زندگی ست، ساقیانِ گُل عِذار استعاره از عاشقانی چون سعدی و حافظ و مولانا هستند که رخسارشان زیبا و گُلگون برنگِ عشق شده است، پس‌ حافظ تولد و حضورِ یک انسان در این جهان را دَمِ زندگی می داند که بمنظورِ عیش پای به عرصهٔ هستی می گذارد، مولانا هم در ابیاتی انسان را دَمِ هستی توصیف کرده است، و حافظ نیز لفظِ دمیدن را برای تولدِ طفل در این جهان بکار برده و می فرماید گُلی در باغِ این جهان در حالِ روئیدن و شکفته شدن است، پس ساقیِ گُلعِذار و زیبا شدهٔ ای کجاست تا بساطِ عیش و عشرتِ این طفل که از جنسِ عشرت و شادی ست را فراهم کند؟ البته که ما امروزه با چنین خبرِ مسرت بخشی بلادرنگ در فکرِ سیسمونی و لوازمِ رفاهِ او می رویم که این هم از ضروریات و بسیار پسندیده است اما حافظ در اندیشهٔ آسایش و عیشِ مدامِ چنین نورسته ای ست، پس می فرماید بادِ بهاری می وزد و با نوازشِ این گُلِ نورسته خیلی زود او را شکفته و باز می کند، پس‌بادهٔ خوشگواری که از همان اوانِ کودکی و نوجوانی موردِ نیازِ اوست کجاست؟ بادهٔ عشقی که ملایم و مناسبِ سنِ اوست و می تواند موجبِ پرورش و رُشد و شکوفاییِ هرچه بیشترش گردد.

هر گُلِ نو ز گُلرُخی یاد همی کند

گوشِ سخن شنو کجا؟ دیدهٔ اعتبار کو؟

گُلرُخی یعنی زمانِ گُلرُخی و هنگامی که او رخسارش همچون گُل بوده است، پس‌ حافظ ادامه می دهد هر گُلِ نوشکفته ای در این جهان بسیار یاد می کند از هنگامِ گُلرُخیِ خود، یعنی وقتی که از جنسِ گُلبُن زندگی بود را به یاد می آورد، گُلهای باغِ زندگی در طفولیت و نوجوانی اشتباهاتِ ما را بخوبی درک می کنند و به همین جهت اگر دروغ بگوییم آنرا بعنوانِ بدی تشخیص می دهند یا اگر دعوا کنیم و حرفِ زشتی بر زبان بیاوریم اخم کرده و یا زبان به اعتراض باز می کنند، پس حافظ می فرماید هر نوگُلِ تازه رسته ای به این شیوه بارها از گُلرُخیِ خود و هنگامی که از جنسِ زندگی بود را یاد می کند، اما گوشِ سُخن شنوی که حرفِ این کودک را جدی بگیرد کو؟ و چشمی که سخنِ این طفل را با دیدهٔ اعتبار بنگرد کجاست؟ یعنی هیچکس اعتباری برای سخنانِ طفل که بعضاََ با زبانِ بی زبانی به والدین و اطرافیان می گوید اعتباری قائل نیست، بعضاََ هم می گوییم طفل است و نمی فهمد!

مجلسِ بزمِ عیش را غالیهٔ مراد نیست

ای دَمِ صبحِ خوش نفس نافهٔ زلفِ یار کو؟

اما والدین و اطرافیان مجالسِ بزمی نیز برای این طفل یا نوجوان برگزار می کنند چنانچه امروزه با جشن های تولد سعی می کنیم کودکانِ خود را شاد کنیم و مجلسِ بزم و عیشی برای آنان تدارک ببینیم، حافظ می فرماید اما در اینچنین مجالسِ بزمی غالیه و بویِ خوشِ مراد و منظورِ زندگی دیده نمی شود، یعنی بزم و عیشِ حقیقی آن است که کودک و نوجوان با کمکِ پدر و مادر و همچنین با استعانت از ساقیِ گُلعذاری چون حافظ به منظورِ حضورِ خود در این جهان واقف شود و در این جهت پرورش یافته و گام بردارد. پس‌ای که خود دَمِ صبح خوش نفسِ زندگی هستی، اگر عیش و بزمی برپاست نافه و عطرِ دل‌انگیزِ زلفِ یار و معشوقِ ازل کو؟ عطرهای مصنوعی بکار رفته در بزم گذرا هستند و این عطرِ زلف و گیسوی یار است که ماندگاری ابدی دارد، ای برپا کنندهٔ عیش و بزم شمیم و عطرِ نافهٔ زندگی کجاست تا کودکت از آن بهرمند شود؟

حُسن فروشیِ گُلم نیست تحمل ای صبا

دست زدم به خونِ دل بهرِ خدا نگار کو؟

کمتر کسی ست که تحملِ حُسن فروشیِ گُلهای باغِ زندگیِ خود را داشته باشد، طفل و کودکِ ما با هزار زبان حُسن و زیباییِ خود را که از جنسِ گُلبُنِ زندگی ست به اطرافیان می فروشد، اما ما نه تنها آنرا نمی خریم، بلکه تحمل هم نمی کنیم و شاید به او پرخاش هم بکنیم، حافظ این احوال را به بادِ صبا می گوید تا شاید همهٔ جهانیان به این خطایِ خود پی برده و در آن اندیشه کنند. و حافظ که او هم مانندِ دیگران از این ماجرا خون و زخمها بر دل دارد با بیانِ این مطالب به یادِ حُسن فروشی هایِ خود افتاده و گویی بر خونی که بر دل دارد دست زده است، پس بلادرنگ نگار یا آن نگارندهٔ غیب را طلب می کند و به خدا پناه می برد تا مبادا شکایتی از اطرفیان بر زبانش جاری شود. با این عدمِ تحملِ حُسن فروشیِ نوگلِ شادابِ باغِ زندگی توسطِ اطرافیان است که بتدریج او نیز به چاهِ ذهن فرورفته و خویشی بر مبنایِ ذهن و تقلید از دیگران را بر رویِ گُلبُن یا خویشِ اصلیِ تنیده و در نتیجه آن شور و نشاط و میلِ به بازی و شادیِ کودکانه فروکش می کند و یأس و غم و خون در دلش لانه می کند.

شمعِ سحرگهی اگر لاف ز عارضِ تو زد

خصمِ زبان دراز شد، خنجرِ آبدار کو؟

شمعِ سحرگاهی شمعی ست که نوری ضعیف و حتی در اندازهٔ نورِ شمع هم ندارد و بیشتر از اینکه نور بیفشاند دود می کند، حافظ در ادامهٔ بیت پیشین می فرماید در این قحطِ حُسن شناسی در بینِ اطرافیان و والدین، نوگلان و نوجوانان جذبِ کسانی می شوند که همچون شمعِ سحرگاهی سو سویِ نورِ بسیار ضعیفی دارند و دودِ خویشتنِ ذهنیِ آنان بیشتر از آن نورِ ضعیفشان است، پس آنها از ندادنِ اعتبار به نوگلانی که هنوز گُلرُخیِ خود را بیاد دارند سوء استفاده کرده و لافِ عارض و حُسن شناسی می زنند، امروزه هم می بینیم در شبکه های اجتماعی عرفان هایِ نو ظهوری آمده اند که لافِ حُسن شناسی زده و جوانانی را که از اطرافیان نا امید شده اند جذبِ خود می کنند و این در حالیست که ضرر و دودی که از شمعِ آنان ساتع می شود بسیار بیشتر از نورِ ضعیفِ این مکاتبِ جعلی می باشد، پس حافظ می‌فرماید اینگونه شمع هایِ صبحگاهی بهتر است خاموش شوند تا خورشیدِ بزرگانی چون فردوسی و عطار و مولانا و حافظ برآید و بر جانِ خستهٔ انسان‌هایی که هنوز گُلرُخیِ خود را بخاطر دارند بتابد، و اگر این دشمنان و گرگانی که در لباسِ چوپان درآمده اند به زبان درازیِ خود ادامه دهند خنجری آبدار از نیام برکشید تا خاموش شوند، خنجر و تیغِ آبدار می تواند همان شمشیرِ آبدیده باشد و مراد ابیات و غزلهایِ حافظ و دیگر بزرگان است که شمشیرها را آبدیده و بُرَّنده می کند تا مدعیانِ حُسن و عارض شناسی بساطِ خود را جمع کنند.

گفت مگر ز لعلِ من بوسه نداری آرزو؟

مُردم از این هوس ولی قدرتِ اختیار کو؟

پس‌ گُلبُنِ زندگی یا خداوند خطاب به انسانی که می خواهد بار دیگر گُلرُخ شود می فرمایدمگر نه اینکه آرزوی آن داری تا از لبِ لعلِ زندگی بوسه ای ربوده و بار دیگر به عشق زنده شوی؟ پس‌ زندگی یا خداوند نیز در بر آورده شدنِ آرزوی این هوسِ تو لحظه شماری می کند، یعنی این اشتیاق و طلب دوسویه است و بفرمودهٔ مولانا؛ " تشنگان گر آب جویند در جهان/ آب هم جوید به عالم تشنگان"، اما آنچه مانعِ این وصال است قدرتِ اختیارِ انسان است تا بر خویشتن و شمعِ دود انگیزِ ذهنی خود فائق آمده و یک بار دیگر از نو متولد شود.

حافظ اگر چه در سخن خازنِ گنجِ حکمت است

از غمِ روزگارِ دونِ طبعِ سخن گزار کو؟

خازن یعنی نگهبان، و حافظ که از عشرت و شادیِ ذاتیِ برآمده از گُلبُن سخن را آغاز کرده است آنرا به غمِ روزگارِ دون منتهی می کند تا با متن و فحوایِ غزل هماهنگ باشد، پس‌ ادامه می دهد اگر چه حافظ در سخنوری نگهبانِ گنجِ حکمت و دانایی ست اما مگر غمِ روزگارِ پست طبع و ذوقِ و قریحه ای برای شاعر می گذارد تا همچنان به پاسداری از این گنجهای حکمت ادامه دهد؟ یا چنانچه پیشتر اشاره نموده؛" کِی شعرِ تر انگیزد، خاطر که حزین باشد"، درواقع شیوهٔ روزگارِ دون از دیرباز چنین بوده است که انسان پس از جدا شدن از گُلبُن و ریشهٔ زندگی با همان شادیِ ذاتی پای به این جهان می گذارد و میل به ادامهٔ عشرت در این جهان دارد اما با نخریدنِ حُسن و عارضِ زیبایش تحتِ تأثیرِ دودهایِ شمع های صبحگاهی و آموزشِ غلطِ اطرافیان او نیز خود تبدیل به شمعی دود انگیز و غمگین شده، غم و درد را در جهان انتشار می دهد، مگر عارفان و حکیمانی چون مولانا و حافظ که در همان آغازِ نوجوانی شمعِ صبحگاهی را خاموش کردند و اجازه دادند تا خورشیدِ درونشان پرتو افشانی و جهانی را منور کند.

reply flag link

شهریار آریایی در ‫۶ ماه قبل، پنجشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۲۰:۵۳ نوشته:

این غزل حاکی از عیش و نوش و شادخواری حضرت حافظ است در مخالفت با زهد و دنیا پرهیزی. در بیت 6 هم به صراحت از هوس و آرزویش برای بوسیدن لب زیبارویی دم می‌زند.

reply flag link

برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.

	غیرفعال و فعال کردن دوبارهٔ حالت چسبانی نوار ابزار به بالای صفحات
	راهنمای نوار ابزار
	پیشخان کاربر
	اشعار و ابیات نشان‌شدهٔ کاربر
	اعلان‌های کاربر
	ادامهٔ مطالعه (تاریخچه)
	خروج از حساب کاربری گنجور
	لغزش به پایین صفحه
	لغزش به بالای صفحه
	لغزش به بخش اطلاعات شعر
	فعال یا غیرفعال کردن لغزش خودکار به خط مرتبط با محل فعلی خوانش
	فعال یا غیرفعال کردن شماره‌گذاری خطوط
	کپی نشانی شعر جاری در گنجور
	کپی متن شعر جاری در گنجور
	همرسانی متن شعر جاری در گنجور
	نشان کردن شعر جاری
	ویرایش شعر جاری
	ویرایش خلاصه یا برگردان نثر سادهٔ ابیات شعر جاری
	شعر یا بخش قبلی
	شعر یا بخش بعدی

ورود به گنجور

غزل شمارهٔ ۴۱۴