جوابش داد استاد سخن سنج

که نتوان یافتن این گنج بی رنج

اگر هستی به دولت صاحب هوش

بگویم یک دو پندت تا کنی گوش

ز دانش زندگی جو تا توانی

[...]

چو بنشید این سخن مرد گزیده

جوابش داد و گفت ای نور دیده

شنو ده پند و شو آزاد از رنج

که این ده پند باشد به ز صد گنج

نخستین آنکه در پنهان و در فاش

خدا بر خویش حاضر دان و خوش باش

چو دانی حاضرش همواره بر خود

نیاید از تو چیزی کان بود بد

دلت گر خواهد این راکنه و غایت

[...]

شنیدستم که یک باری جوانی

دل خود داده بد با دلستانی

دلش چون گیسویش همواره در تاب

نه روز آرام بودش نی به شب خواب

بسی کوشید تا من بعد ده سال

[...]

دوم پند آنکه با نادان مشو یار

که از نادان، کشی اندوه بسیار

ز نادان، عاقل آن به کو گریزد

که از او جز سیه رویی نخیزد

ز دانا گر رسد صد جور بهتر

[...]

سیوم پند این بود ای سرو آزاد

که بر حسن و جوانی پر مشو شاد

ز من بشنو سخن تا می توانی

مشو مغرور، بر حسن و جوانی

خرد را با جوان، بیگانگی دان

[...]

چهارم پند من این است ای ماه

که سوی خود مده غماز را راه

مکن غماز را تمکین که غماز

به دیگر کس بگوید حال تو باز

نداری مردم غماز را دوست

[...]

بود پند من این پنجم که دانا

نگیرد سخت بر خود رنج دنیا

ببین دنیا و بر خود نیک برسنج

که دنیا نیست غیر از خانه رنج

دو در دارد جهان و آن کس برد سود

[...]

ششم پندت بگویم، گر کنی گوش

گرت زخمی رسد از دهر مخروش

گر آسیبی رسد از چرخ وارون

دل خود را مکن زین غصه پر خون

به ناخوش، خوش برآ، تا می توانی

[...]

دهم از هفتمین پندت نشانی

اگر گوشت بود با من زمانی

به هر حالی که باشی، تا که بتوان

ز کس هرگز مرنج و هم مرنجان

مرنجان کس، که پیش اهل اسرار

[...]

ز پند هشتمت گویم کزین پند

برآید اهل دولت را دل از بند

مرو تا جهد داری از پی دل

کزو کس را نیامد کام حاصل

دل از هستی خود یکباره بردار

[...]

بود پند نهم اینت که تدبیر

نیارد کردکس با امر تقدیر

میفکن پنجه با تقدیر رفته

کزان دل گرددت رنجور و تفته

هر آن کس را که نیکی سرنوشت است

[...]

دهم پند این بود، می گویمت فاش

که دنیا را بقایی نیست، خوش باش

کسی جامی نخورد از شربت دهر

که در آخر ندادش کاسه زهر

اگر خواهی که از عالم بری کام

[...]

دلا بیدار شو از خواب پندار

که شمشیر اجل را نیست زنهار

امل بگذار، کارد خواب مستی

غنیمت دان درین یک دم که هستی

امل را نیست کاری غیر ازین هیچ

[...]

چنین دادم خبر داننده استاد

که چون خسرو، ز تخت و بخت شد شاد

به تخت کامرانی چون کی و جم

همه ملک جهانش شد مسلم

که ناگه زابطح و یثرب برآمد

[...]

ببین ای از ازل گشته موید

دو چشمم خواجه شمس الدین محمد

به دانش در جهان بگزیده من

به بینش نور هر دو دیده من

ز بخت خود، دل خرسند دارم

[...]

سلیمی هان و هان تا چند و تا کی

بهارت با سر آید بگدرد دی

بهار زندگی و ایام شادی

ندانستی که چون بر باد دادی

نشد از عمر هیچت در شماری

[...]