... ای آنان که گرویدید درآیید در صلح همگی و پیروی مکنید گامهای شیطان را بدرستی که او برای شما دشمنی است هویدا ۲۰۸ پس اگر لغزیدید بعد از آنکه آمد شما را معجزها پس بدانید که خدا غالب درست کردار است ۲۰۹ آیا انتظار می برند مگر اینکه بیاید ایشان را خدا در سایبانها از ابر و فرشتگان و حکم شد کار و بسوی خدا برمیگردد کارها ۲۱۰ بپرس پسران یعقوب را چند دادیم ایشان را از آیت روشن و هر که مبدل کند نعمت خدا را بعد از آنکه آمد او را پس بدرستی که خدا سخت عقوبت است ۲۱۱ آراسته شد از برای آنان که کافر شدند زندگانی دنیا و سخریه کنند از کسانی که گرویدند و آنان که پرهیز زبر ایشانند روز قیامت و خدا روزی می دهد هر کرا می خواهد بیرون شماره ۲۱۲

در بیان راه راست که آن سلوک اصفیاست

ای گروه مؤمنان داخل شوید ...

... گام شیطان است این وسواس و ظن

تا نگردی پیرو آن راهزن

کآن شما را دشمنی بود آشکار ...

... کز چه باید بود در تمکین پیر

عشق بندد راه وسواس ای فقیر

سجده باشد محض ذات ذوالجلال ...

... وآن فقیران لطیف پاک جان

وآن کسان از راه تقوی و تمیز

فوق ایشانند روز رستخیز ...

کٰان النٰاس أمة وٰاحدة فبعث اللٰه النبیین مبشرین و منذرین و أنزل معهم الکتٰاب بالحق لیحکم بین النٰاس فیما اختلفوا فیه و ما اختلف فیه إلا الذین أوتوه من بعد مٰا جٰاءتهم البینٰات بغیا بینهم فهدی اللٰه الذین آمنوا لما اختلفوا فیه من الحق بإذنه و اللٰه یهدی من یشٰاء إلیٰ صرٰاط مستقیم ۲۱۳

بودند مردمان گروهی تنها پس برانگیخت خدا پیغمبران را مژده دهنده و بیم دهنده و فرو فرستاد با ایشان کتاب را براستی و درستی تا حکم کند میان مردمان در آنچه اختلاف کردند در آن و اختلاف نکردند در آن مگر آنان که داده شدند بعد از آنچه آمد ایشان را معجزها از راه سرکشی میانشان پس هدایت کرد خدا آن کسانی را که گرویدند مر آنچه را اختلاف کردند در آن از حق بفرمان او و خدا هدایت می کند هر که را می خواهد بسوی راه راست ۲۱۳

مردمان بودند یک امت همه ...

... پس بر ایشان گشت امت مختلف

فرقه ای در راه و قومی منحرف

آنچه سفلیون بدند از این رمه ...

... حق هدایت می کند آن را که خواست

بر صراط المستقیم و راه راست

أم حسبتم أن تدخلوا الجنة و لمٰا یأتکم مثل الذین خلوا من قبلکم مستهم البأسٰاء و الضرٰاء و زلزلوا حتٰی یقول الرسول و الذین آمنوا معه متیٰ نصر اللٰه ألاٰ إن نصر اللٰه قریب ۲۱۴ یسیلونک مٰا ذٰا ینفقون قل مٰا أنفقتم من خیر فللوٰالدین و الأقربین و الیتٰامیٰ و المسٰاکین و ابن السبیل و مٰا تفعلوا من خیر فإن اللٰه به علیم ۲۱۵

یا پنداشتید که در می آیید بهشت را و چون آمد شما را داستان آنان که گذشتند پیش از شما رسید ایشان را سختی ها و ضررها و از جای کنده شدند تا آنکه می گویند برسول و آنان که گرویدند با او کی باشد یاری خدا آگاه باش که یاری خدا نزدیکست ۲۱۴ می پرسند تو را که چه چیز انفاق بکنند بگو آنچه را انفاق کردید از نیکی پس از برای پدر و مادر و نزدیکان و ایتام و حاجتمندان و راه گذران و آنچه می کنید از نیکی پس بدرستی که خدا بدین داناست ۲۱۵

یا گمان کردید جز با امتحان

میتوان گردید داخل بر جنان

تا نیایید آن چنان در راه دین

کآمدند از روی طاعت پیش از این ...

... انتظار نصرت و فتح از خداست

در جزع با مؤمنین همراه بود

هم ز یسر از بعد عسر آگاه بود ...

یسیلونک عن الشهر الحرٰام قتٰال فیه قل قتٰال فیه کبیر و صد عن سبیل اللٰه و کفر به و المسجد الحرٰام و إخرٰاج أهله منه أکبر عند اللٰه و الفتنة أکبر من القتل و لاٰ یزٰالون یقٰاتلونکم حتٰی یردوکم عن دینکم إن استطٰاعوا و من یرتدد منکم عن دینه فیمت و هو کٰافر فأولٰیک حبطت أعمٰالهم فی الدنیٰا و الآخرة و أولٰیک أصحٰاب النٰار هم فیهٰا خٰالدون ۲۱۷ إن الذین آمنوا و الذین هٰاجروا و جٰاهدوا فی سبیل اللٰه أولٰیک یرجون رحمت اللٰه و اللٰه غفور رحیم ۲۱۸

می پرسند تو را از ماه حرام کارزار در آن بگو کارزار در آن بزرگست و بازداشتن از راه خدا و کفر است بدو و مسجد حرام و بیرون کردن ابلیس از آن بزرگتر است نزد خدا و فتنه بزرگتر است از کشتن و همیشه کارزار می کنند شما را تا اینکه برگردانند شما را از دین خود اگر توانایی داشته باشند و هر که برگردد از شما از دین خود پس بمیرد و او کافر است پس آن گروه ناچیز می شود کردارشان در دنیا و آخرت و آن گروهند یاران آتش ایشانند در آن جاویدان ۲۱۷ بدرستی که آنان که گرویدند و آنان که هجرت کردند و جهاد کردند در راه خدا آن گروه امید می دارند رحمت خدا را و خدا آمرزندۀ مهربان است ۲۱۸

مسلمین کشتند پیش از جنگ بدر

مردی اندر راه ز اهل شرک و غدر

روز آخر از جمادی بد به نام ...

... گو به نزد ماست آن ذنبی کبیر

ماندن از راه است و کفر آن ناگزیر

همچنین بیت الحرام از هر مقام ...

... مر شما را میکشند از حقد و کین

تا بگردانندتان از راه دین

دست نکشند از جدال و قتل و جنگ ...

... قدر افزاییش غداری شود

راه بنماییش گیرد گمرهی

خو به گلخن کرده ننگ استش شهی ...

... تخم نیکی ریز کآید نیک پیش

رو مکن در راه معنی بر قفا

که تبه گردد تو را نسل وفا ...

... نفس رهرو دور از مقصد شود

باز تا آیی که بنماییش راه

گشته ضایع خلق و ادراکت تباه ...

فإن طلقهٰا فلاٰ تحل له من بعد حتٰی تنکح زوجا غیره فإن طلقهٰا فلاٰ جنٰاح علیهمٰا أن یترٰاجعٰا إن ظنٰا أن یقیمٰا حدود اللٰه و تلک حدود اللٰه یبینهٰا لقوم یعلمون ۲۳۰ و إذٰا طلقتم النسٰاء فبلغن أجلهن فأمسکوهن بمعروف أو سرحوهن بمعروف و لاٰ تمسکوهن ضرٰارا لتعتدوا و من یفعل ذٰلک فقد ظلم نفسه و لاٰ تتخذوا آیٰات اللٰه هزوا و اذکروا نعمت اللٰه علیکم و مٰا أنزل علیکم من الکتٰاب و الحکمة یعظکم به و اتقوا اللٰه و اعلموا أن اللٰه بکل شی ء علیم ۲۳۱

پس اگر طلاق دهدش پس حلال نیست مر او را بعد از آن تا آنکه نکاح کند جفتی جز او پس اگر طلاق داد او را پس نیست گناهی بر آنها که برگردند اگر گمان داشته باشند که برپا بدارند حدهای خدا را و بدان این است حدهای خدا که بیان می کند آن را برای قومی که می دانند ۲۳۰ و چون که طلاق دادید زنان را پس برسند بآخر این را پس بتحقیق ستم کرد خود را و مگیرید آیتهای خدا را استهزاء و بپا دارید نعمت خدا را بر خودتان و فرو نفرستاد بر شما از شما مدتشان پس نگاهدارید ایشان را بخوبی یا سر دهید ایشان را بنیکی و نگاه مدارید ایشان را از راه ضرر تا تعدی کنید و کسی که بکند کتاب و حکمت پند می دهد شما را بدو و بپرهیزید خدا را و بدانید که خدا بهمه چیز داناست ۲۳۱

پس سه بار ار داد مرد او را طلاق ...

ألم تر إلی الذین خرجوا من دیٰارهم و هم ألوف حذر الموت فقٰال لهم اللٰه موتوا ثم أحیٰاهم إن اللٰه لذو فضل علی النٰاس و لٰکن أکثر النٰاس لاٰ یشکرون ۲۴۳ و قٰاتلوا فی سبیل اللٰه و اعلموا أن اللٰه سمیع علیم ۲۴۴

آیا نمی نگری بسوی آنان که بیرون رفتند از خانه هاشان و ایشان هزاران بودند از ترس مرگ پس گفت مر ایشان را خدا بمیرید پس زنده کرد ایشان را بدرستی که خدا هر آینه صاحب فضل است بر مردمان و لیکن بیشتر مردم شکر نمی کنند ۲۴۳ و کارزار کنید در راه خدا و بدانید که خدا شنوای داناست ۲۴۴

در بیان کسانی که خارج شدند از ترس موت از دیار خود و تحقیق آنکه مرادموت ارادی است نه اضطراری و قصۀ عزیرع ...

... کو ز جهلت بازگرداند ورق

نفس بر تو راه دانش بسته است

عقل دانشمند از آنت خسته است ...

... قتل او واجب تر است اندر سبیل

زآنکه در اثبات راه آری دلیل

راه حق روشنتر است از مهر و ماه

از دلایل جو دلیلی بهر راه

در قتال نفس دون مردانه باش ...

... تا چه باشد قبض و بسط کردگار

با شما همراه باشد در عمل

وصفها را در عمل سازد بدل ...

... هم بود قبضی که آید گاه گاه

اینست از ترک مواساتی به راه

تا چه باشد آن شقوقش بی حد است ...

... چون یکی از همرهانت خسته شد

راهت از ترک عیادت بسته شد

قبض دیگر آنکه بر صاحب عیال ...

... مستی ما زآن می و میخانه بود

جان به راه او دهید ار آدمید

همدم پیغمبر صاحب دمید ...

ألم تر إلی الملإ من بنی إسرٰاییل من بعد موسیٰ إذ قٰالوا لنبی لهم ابعث لنٰا ملکا نقٰاتل فی سبیل اللٰه قٰال هل عسیتم إن کتب علیکم القتٰال ألاٰ تقٰاتلوا قٰالوا و مٰا لنٰا ألاٰ نقٰاتل فی سبیل اللٰه و قد أخرجنٰا من دیٰارنٰا و أبنٰاینٰا فلمٰا کتب علیهم القتٰال تولوا إلاٰ قلیلا منهم و اللٰه علیم بالظٰالمین ۲۴۶

آیا نمی نگری بسوی گروهی از پسران یعقوب بعد از موسی آن گاه که گفتند مر پیغمبری را که مر ایشان را بود برانگیز برای ما پادشاهی که کارزار کنیم در راه خدا گفت آیا باشید شما اگر نوشته شد بر شما کارزار نکنید گفتند و چیست ما را که کارزار نکنیم در راه خدا و بتحقیق که بیرون شدیم ما از خانه های خود و فرزندانمان پس چون نوشته شد بر ایشان کارزار برگشتند مگر اندکی از ایشان و خدا دانا است به ستمکاران ۲۴۶

مر ندیدی قوم اسراییل را ...

... فصل یعنی خارج از جایی که بود

آشکارا گشت اندر راه نهر

گفت حق این امتحانی بد به جهر ...

... کرد حق زآن وصف خویش از بهر قوم

که ندارد راه در وی سهو و نوم

این حوادث بر وجودی درخور است ...

... فیض دانی از حقش ارزانی است

خواهد ار امداد عالی راه نیست

کز دنو خویش هم آگاه نیست ...

لاٰ إکرٰاه فی الدین قد تبین الرشد من الغی فمن یکفر بالطٰاغوت و یؤمن باللٰه فقد استمسک بالعروة الوثقیٰ لا انفصٰام لهٰا و اللٰه سمیع علیم ۲۵۶ اللٰه ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمٰات إلی النور و الذین کفروا أولیٰاؤهم الطٰاغوت یخرجونهم من النور إلی الظلمٰات أولٰیک أصحٰاب النٰار هم فیهٰا خٰالدون ۲۵۷

نیست اکراهی در دین بدرستی که پیدا شد راه راست از گمراهی پس آنکه کافر می شود بطاغوت و می گرود بخدا پس بحقیقت چنگ زد بدست گیری استواری که نیست انقطاعی مر او را و خدا شنوای داناست ۲۵۶ خداست دوست آنان که گرویدند بیرون آورد ایشان را از تاریکیهای کفر بروشنایی ایمان و آنان که کافر شدند دوستان ایشانند طاغوت بیرون آورد ایشان را از روشنی بتاریکی آنها اهل آتشند ایشان در آن جاویدانند ۲۵۷

هیچ اندر دین حق اکراه نیست

کره از جبر است و آن ز الله نیست ...

ألم تر إلی الذی حاج إبرٰاهیم فی ربه أن آتٰاه اللٰه الملک إذ قٰال إبرٰاهیم ربی الذی یحیی و یمیت قٰال أنا أحیی و أمیت قٰال إبرٰاهیم فإن اللٰه یأتی بالشمس من المشرق فأت بهٰا من المغرب فبهت الذی کفر و اللٰه لاٰ یهدی القوم الظٰالمین ۲۵۸

آیا ننگرستی بآنگه حجت گرفت ابراهیم را در حق پروردگارش که داد او را خدا پادشاهی چون گفت ابراهیم پروردگار من آنست که زنده می کند و می میراند گفت من زنده می کنم و می میرانم گفت ابراهیم پس بدرستی که خدا می آورد آفتاب را از مشرق پس بیاورش از مغرب پس سرگشته ماند آنکه کافر شد و خدا راه ننماید گروه ستمکاران را ۲۵۸

در بیان احتجاج خلیلع با نمرود

یا ندیدی آنکه آورد احتجاج

بر براهیم از طریق اعوجاج

داده بودش پادشاهی کردگار ...

... هم توانم کشت بی جرم و گناه

هر که را از زندگان خواهم به راه

گفت حق از مشرق آورد آفتاب ...

... پس شد آن مبهوت و مات اندر جواب

چون ز ابراهیم بشنید این خطاب

راه ننماید خدا بر ظالمین

تا کند حجت ز روی عقل و دین ...

مثل الذین ینفقون أموٰالهم فی سبیل اللٰه کمثل حبة أنبتت سبع سنٰابل فی کل سنبلة مایة حبة و اللٰه یضٰاعف لمن یشٰاء و اللٰه وٰاسع علیم ۲۶۱

مثل کسانی که انفاق می کنند مالهاشان را در راه خدا چون مثل دانه ایست که برویاند هفت خوشه که در هر خوشه صد دانه باشد و خدای می افزاید از برای آنکه می خواهد و خدا فراخ رحمت داناست ۲۶۱

در مثل آنان که از اموالها

میکنند انفاق در راه خدا

حبه ای باشد کز او روید بعد ...

الذین ینفقون أموٰالهم فی سبیل اللٰه ثم لاٰ یتبعون مٰا أنفقوا منا و لاٰ أذی لهم أجرهم عند ربهم و لاٰ خوف علیهم و لاٰ هم یحزنون ۲۶۲ قول معروف و مغفرة خیر من صدقة یتبعهٰا أذی و اللٰه غنی حلیم ۲۶۳

آنان که انفاق می کنند مالهاشان را در راه خدا پس از پی نمی کنند آنچه را انفاق کردند منتی و نه آزاری مر ایشان راست مزدشان نزد پروردگارشان و نیست بیمی بر ایشان و نه ایشان اندوهناک می شوند ۲۶۲ گفتار خوب و آمرزش بهتر است از صدقه که در پی باشد آن را آزاری و خدا بی نیاز بردبار است ۲۶۳

آن کسان کاموال خود را از ولا

میکنند انفاق در راه خدا

وز پی انفاق نفرستند هم ...

یٰا أیها الذین آمنوا لاٰ تبطلوا صدقٰاتکم بالمن و الأذیٰ کالذی ینفق مٰاله ریٰاء النٰاس و لاٰ یؤمن باللٰه و الیوم الآخر فمثله کمثل صفوٰان علیه ترٰاب فأصٰابه وٰابل فترکه صلدا لاٰ یقدرون علیٰ شی ء ممٰا کسبوا و اللٰه لاٰ یهدی القوم الکٰافرین ۲۶۴

ای آن کسانی که گرویدید باطل مسازید صدقه های خود را بمنت نهادن و آزار چون کسی که انفاق می کند مالش را به جهت دیدار مردمان و نمی گردد بخدا و روز بازپسین پس مثل او چون داستان سنگ همواریست که بر او باشد خاکی پس رسیده باشد آن را بارانی بزرگ قطره پس واگذاشته باشد آن را قادر نیستند بر چیزی از آنچه کسب کردند و خدا راه ننماید گروه کافران را ۲۶۴

مؤمنان لا تبطلوا صدقاتکم ...

... هم به حفظ آنچه کردند اکتساب

راه ننماید خدا بر کافران

که کنند افعال نیکو در جهان ...

... از ره بینایی و نور یقین

که مر ایشان راست اندر راه دین

هست چون باغی به ارض مرتفع ...

... روح ماند بینوا و مضطرب

بسته گردد راه قوت او را به دل

ماند از اطفال خردش منفعل ...

... در عیان هر نعمتی با ملک و مال

تو دهی در راه او خاشاک و خس

بر چنین انصاف لعنت باد و بس