گنجور » رودکی » قصاید و قطعات » شمارهٔ ۷۴

وزن:	فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری:	قصیده
منبع اولیه:	ویکی‌درج
تعداد ابیات:	۶

خلاصه

هوش مصنوعی: این متن شعری است از حافظ که به موضوع گذر عمر، مرگ و ارزش تلاش و کوشش در زندگی پرداخته است. شاعر از رفتن کاروان شهیدان سخن می‌گوید و به این نکته اشاره می‌کند که با از دست دادن زندگی یک فرد، ارزش‌های بیشتری از بین می‌رود. او تأکید می‌کند که باید از تجربیات و رنج‌های گذشته بهره‌برداری کرد و از این که با بی‌توجهی به دستاوردهای خود، آن‌ها را از دست بدهیم، برحذر است. در نهایت شاعر به این نتیجه می‌رسد که در زندگی هر فرد باید برای کوشش‌های خود ارزش قائل شود و از بی‌عملی بپرهیزد.

برگردان به زبان ساده

# کاروان شهید رفت از پیش

وآن ما رفته گیر و می‌اندیش

هوش مصنوعی: کاروان شهیدان از جلوی ما رفت و ما در غم و فکر آنچه گذشت، مانده‌ایم.

# از شمار دو چشم یک تن کم

وز شمار خرد هزاران بیش

هوش مصنوعی: از تعداد دو چشم یک فرد یک چشم کمتر و از تعداد خرد و دانایی، هزاران بیشتر است.

# توشهٔ جان خویش ازو بربای

پیش کایدت مرگ پای آگیش

هوش مصنوعی: از زندگی خود به خوبی بهره ببر و از آن استفاده کن، زیرا مرگ ناگهانی می‌تواند سراغت بیاید.

# آنچه با رنج یافتیش و به ذل

تو به آسانی از گزافه مدیش

هوش مصنوعی: آنچه را که با زحمت و سختی به‌دست آورده‌ای، به راحتی و بی‌دلیل از دست نده.

# خویش بیگانه گردد از پی سود

خواهی آن روز؟ مزد کمتر دیش

هوش مصنوعی: آیا به خاطر دستیابی به منفعت، در روزی که مزد خود را کمتر می‌دانی، خود را از دیگران بیگانه می‌کنی؟

# گرگ را کی رسد صلابت شیر

باز را کی رسد نهیب شخیش

هوش مصنوعی: وقتی که شخصی از طبیعت خویش پیروی می‌کند، نمی‌تواند به راحتی مورد سرزنش قرار بگیرد. مثلاً گرگ هرگز از گله‌ی یک کره‌اسبی ملامت نمی‌خورد و یا باز از شکار خود عذاب وجدان ندارد. در واقع، هر موجودی به دنبال طبیعت و رفتار ذاتی خود است و نمی‌توان به او خرده گرفت.

رونوشت متن رونوشت نشانی نمای مشابه کتابهای چاپی (فقط رایانه)

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

پیشنهاد مشق شعر

حاشیه‌ها

مسعود سعد سلمان » دیوان اشعار » مثنویات » شمارهٔ ۸ - مدح امیر ماهو

که بود جاهش از دگر کس بیش

داردش شه عزیز و خاصه خویش

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از مسعود سعد سلمان

سنایی » طریق التحقیق » بخش ۵۵ - کل یوم هو فی شأن

کوش تا آن نفس‌که آید پیش

نشود از تو فوت ای درویش

مشاهدهٔ بیش از ۵۰ مورد هم آهنگ دیگر از سنایی

انوری » دیوان اشعار » مقطعات » شمارهٔ ۲۹۹

دوش دور از تو ای مدبر عقل

نه به تدبیر عقل دوراندیش

پیشت از گونه گونه بی‌نفسی

که نگون باد نفس کافرکیش

کرده‌ام آنکه یاد آن امروز

[...]

مشاهدهٔ ۴ مورد هم آهنگ دیگر از انوری

نظامی » خمسه » هفت پیکر » بخش ۴ - سبب نظم کتاب

تا سلیمان ز نقش خاتم خویش

مُهر من بر چه صورت آرد پیش‌؟

مشاهدهٔ بیش از ۶۳ مورد هم آهنگ دیگر از نظامی

عراقی » عشاق‌نامه » آغاز کتاب » بخش ۶ - در نصیحت

لحظه‌ای درگذر ازین پس و پیش

لمحه‌ای در نگر به عالم خویش

مشاهدهٔ ۵ مورد هم آهنگ دیگر از عراقی

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه

حاشیه‌ها

معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

تا به حال ۱۷ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...

همیرضا در ‫۱۷ سال و ۱ ماه قبل، پنجشنبه ۵ اردیبهشت ۱۳۸۷، ساعت ۱۸:۳۰ نوشته:

با استناد به یک نسخه‌ی چاپی (گزیده‌ی اشعار رودکی - دکتر جعفر شعار و دکتر حسن انوری، نشر علم 1373، ص 109) این تغییرات اعمال شد:
بیت ششم: صلابت شیر -> ملامت شاة
(شاة : گوسفند)
در همان منبع راجع به «شهید بلخی» این چنین آمده:
شهید بلخی، شاعر، متکلم و حکیم سده‌ی چهارم هجری (وفات 329 ق) که رودکی او را رثا گفته است. شهید در خط نیز استاد بود و اشعار عربی هم می‌سرود. از بلخ به چغانیان (ناحیه‌ای در مسیر علیای جیحون) رفت. از جمله ممدوحان او نصر بن احمد سامانی و ابوعبدالله جیهانی است. وی را در ردیف رودکی قرار داده‌اند.

reply flag link

همیرضا در ‫۱۷ سال و ۱ ماه قبل، یکشنبه ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷، ساعت ۲۱:۰۰ نوشته:

دقیقی (که باید مقارن سالهای پایانی عمر رودکی زاده شده باشد) در مدح ممدوح خود می‌گوید:
استاد شهید زنده بایستی
وان شاعر تیره‌چشم روشن بین
تا شاه مرا مدیح گفتندی
بالفاظ خوش و معانی رنگین
که اشاره دارد به شهید بلخی و رودکی.

reply flag link

همیرضا در ‫۱۷ سال و ۱ ماه قبل، یکشنبه ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷، ساعت ۲۱:۰۴ نوشته:

شهید بلخی درباره‌ی رودکی گفته:
به «سخن» ماند شعر شعرا
رودکی را سخنی «تلونبی»ست [تلونبی=قرآن]
شاعران را خه و احسنت مدیح
رودکی را خه و احسنت هجی‌ست

reply flag link

پرویز عزیزیان در ‫۱۱ سال و ۲ ماه قبل، سه‌شنبه ۵ فروردین ۱۳۹۳، ساعت ۱۴:۱۷ نوشته:

به محضر مبارکتان می‌رساند که بیت« توشه‌ی جان خویش از او بربای / پیش کایدت مرگ پای آگیش» به معنی این است که «پیش از آن که مرگ پای آویز شما شود و به اصطلاح مرگ به سراغ شما بیاید،از وجود چنین فرد خردمندی بهره‌ی خود را ببرید»

reply flag link

مرتضی اصغریه اهری در ‫۷ سال و ۲ ماه قبل، جمعه ۳ فروردین ۱۳۹۷، ساعت ۱۰:۴۹ نوشته:

لطفا مفهوم دقیق بیت دوم را توضیح بدهید.
(از شمار دو چشم یک تن کم - وز شمار خرد هزاران بیش)

reply flag link

فاطمه در ‫۶ سال و ۳ ماه قبل، یکشنبه ۵ اسفند ۱۳۹۷، ساعت ۱۱:۰۵ نوشته:

سلام یعنی دو چشم از روی زمین کم شده (کنایه از این که یک نفر از بین رفته) اما با حساب خرد و اندیشه که ببینی گویی هزاران نفر کم شده است (کنایه از خردمندی شخصی که فوت شده)

reply flag link

محمد سیفی زاده در ‫۵ سال و ۱۰ ماه قبل، چهارشنبه ۲ مرداد ۱۳۹۸، ساعت ۰۷:۲۴ نوشته:

از شمار دو چشم یک تن کم یعنی این که از دید جسمی و ظاهری ما یک نفر از میان ما رفته ولی از دید خرد و علمی خیلی بیشتر از اینها اتفاق افتاده و این مطلب درباره علما و دانشمندان صادق است.

reply flag link

شمس الدین جلیلیان در ‫۴ سال و ۹ ماه قبل، یکشنبه ۲۶ مرداد ۱۳۹۹، ساعت ۲۲:۳۸ نوشته:

از شمار دو چشم یک تن کم ... یعنی از نظر شمارش ظاهری و آنچه که با دو چشم دیده می شود ، یک تن کم شئه است ( از دنیا رفته است ) اما از نظر عقل و خرد گویی بیش از هزاران نفر از بین رفته است ...

reply flag link

دختر آسمان در ‫۴ سال و ۴ ماه قبل، چهارشنبه ۱۰ دی ۱۳۹۹، ساعت ۱۸:۱۳ نوشته:

سلام وقت بخیر درمورد معنی بیت خویش بیگانه گردد از پی سود
خواهی آن روز مزد کمتر دیش
اگه کسی اطلاع داره میگه..

reply flag link

جهن یزداد در ‫۲ سال و ۵ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۹ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۰۵:۴۷ پاسخ داده:

درباره او نوشتم بخوان

reply flag link

nabavar در ‫۴ سال و ۴ ماه قبل، چهارشنبه ۱۰ دی ۱۳۹۹، ساعت ۲۲:۲۲ نوشته:

گرامی ناشناس
دیش به مانای ” به او بده “ است، ده اش
خویش بیگانه گردد از پی سود
خواهی آن روز؟ مزد کمتر دیش
اگر میخواهی به روزی برسی که از خود بیگانه نگردی، حرص دنیا را از خود دور کن، به دنبال سود نباش و بهای کمتری به مالَ بیشتر بده.
در جای دیگری نیز چنین سروده:
هر کو برود راست، نشسته ست بشادی
و آنکو نرود راست همه مژده همی دیش.

reply flag link

جهن یزداد در ‫۲ سال و ۵ ماه قبل، دوشنبه ۲۸ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۲۱:۲۹ پاسخ داده:

سپاس شوربختانه دهخدا هم همینگونه که فرمودید گفته و نگاه نکرده اند که در بیت بالایی قافیه مدیش از دادن است و نمیشود دگر در بیتی دگر دوباره دادن را بیاورد و بگوید مدیش و دیش - پس دیش به هیچ روی نمیتواند دادن باشد - دادن - دهیش را نمیتوان به گونه دیش گفت در مدیش به فضل م شده ان را بگویید مدیش - که خود بدهیش و ندهیش را بدیش و مدیش گوییم اما نمیتوان گفت دیش - در وجه امر هیچ نیاز ب نیست اما اگر چیزی بدان افزوده شود یا دگرگونی بخواهی دهیش بایذ از ب یاری بچویی - چوون بدیش -
باری - در اینجا به هیچ روی نمتواند دوباره بدیش اید چون مدیش گفته شده - و بیت چیز دیگریست

خویش ،بیگانه گردد از پی سود
خواهی ان روز ، مزد کمتر دیش
-
انر روز = روز دیگر ان روز شمار - خواهی ان روز = پیروزی و به روززی ان روز را خواهی کمتر به مزذ لندیش - من پیشتر چند ساعت بسیار دقیق با اوردن واژه هایی چون انداخت و پرداخت - و انداخت اندوخت و انچه از این دست است اوردم و در نمونه های بسیاری با توضیح نشان دادم که چگونه در انداخت و پرداخت پر و ان پیش وندند و پیشوند ان در وازه ها چه کاری را انجام میداده -و بی ان چگونه است شوربختانه چندین ساعت کوششم پیش از درج ان با لغزش کوچکی بر باد رفت و اکنون بسیار خسته ام و نمیتوانم انرا باز بنویسم - تا زمانی - باری دیش در هر دو سروده رودگی - دیش بچم اندیش است

شگفتا دهخدا هیچ نیندیشیده که اگر این گونه بگوییم که گفته پریشان میشود

خواهی انروز مزد کمتر ده /(مزد کمتر به او بده ) چگونه با مزد مردمان کمتر دادن در روز شمار پیروز باشی ؟ -کسی که مزد مردم را نمیدهد دوزخیست نه پیروز روز شمار - - خویش خویشاوندانند و نه خویشتن - -

خویش، بیگانه گردد از پی سود
خواهی ان روز، مزد کمتر دیش

خواهی ان روز شمار پیروز باشی کمتر به مزد اندیش

reply flag link

دختر آسمان در ‫۴ سال و ۳ ماه قبل، جمعه ۱۷ بهمن ۱۳۹۹، ساعت ۰۹:۳۷ نوشته:

جناب ناباور ɹɐʌɐqɐu
سپاس گذارم.

reply flag link

nabavar در ‫۴ سال و ۳ ماه قبل، جمعه ۱۷ بهمن ۱۳۹۹، ساعت ۱۳:۳۶ نوشته:

گرامی ناشناس
قابل سپاس گزاری نبود
پایدار باشی بر دوام

reply flag link

جهن یزداد در ‫۲ سال و ۵ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۹ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۰۵:۴۶ نوشته:

افسوس و صد افسوس که ان همه نوشته رودکی یک هزارمش هم بدستمان نرسید. از همین اندک که باز مانده پیداست انکه پیشینیان اوو را بسیار بزرگ میداشته اند براستی بوده - انبوه وازگان زیبایی و نرمی و رسایی و شیوایی همه شاهکارند.من گمان میکنم انچه درباره بیش گویی رودکی گفته اند درست است از سروده او پیداست شعرهایش همه بداهه است و جای سخن شعر میگفته - و سروده بسیار خووب میگفته سخنور پارسی عربی بشار بن برد نیز همه همزمانانش گفته اند همه سروده اش استوارست و انچنان بسیار سروده که کس شمار ان نتواند کند او نیز چند ملیون بیت شعر داشته - و این امیر خسرو دهلوی که ۴۵۰ هزار بیت بیشتر سروده - و بیدل که همه سروده اش ابدار است .از بیدل هنوز نیمه ای هم چاپ نکردند - گوی - رودکی بسیار شاعرست پیداست همه دریغم بر کلیله و دمنه اوست که از بیتهای مانده ان بسیار خوبند-
رودکی از سخنورانیست که سخنوران عرب او را ستوده اند
و سروده رودکی سامانیان را و اهنگ های پهلبد ساسانیان را جاودان کرده اند -
و تری ثناء الروذکی مخلدا
من کل ما جمعت بنو سامان
و غناء بهربذ بقیت کل ما
ملکته فی الدنیا بنوساسان

reply flag link

جهن یزداد در ‫۲ سال و ۵ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۹ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۰۶:۰۰ نوشته:

توشه عمر خود از او بربای
پیش کایدت مرگ پای اگیش
پای اگیش پای اویز است ترا از پای اویزن میکند -
چون لاش گوسفند -
-دارم می اندیشم که چه وازگان زیبا که از میان رفته -
کسی میتواند اگیش را صرف کند بسیار اسان است

reply flag link

kara karimi در ‫۲ سال و ۲ ماه قبل، سه‌شنبه ۱ فروردین ۱۴۰۲، ساعت ۱۹:۱۰ نوشته:

خویش ،بیگانه گردد از پی سود

خواهی ان روز ، مزد کمتر دیش

در گشایش ابهام این بیت نیازی به پیچیده کردن موضوع نیست. کافیست بدانیم زبان پارسی رودکی و جغرافیای او از سادگی و زیبایی ابتدایی برخوردار است .

دیش واقعا همان معنی بدیش است به او بده

معنی؛ خویش(آشنا. فامیل) به خاطر پول و منفعت مادی براحتی با تو بیگانه میشود و خویشی را فراموش می کند. اگر میخواهی آن روز را الان ببینی به او مزد کمتری بده یا زیانی به او برسان_ تا ببینی چگونه با تو بیگانه میشود

-

reply flag link

رضا صدر در ‫۱ سال و ۱۱ ماه قبل، یکشنبه ۲۸ خرداد ۱۴۰۲، ساعت ۱۷:۰۴ پاسخ داده:

موافقم. البته این تعبیر منطقی اشکال تکرار قافیه رو حل نمی‌کنه، ولی این اشکالی است که گاه گاه در اشعار بزرگان هم پیش میاد.

reply flag link

جهن یزداد در ‫۱ سال و ۲ ماه قبل، دوشنبه ۶ فروردین ۱۴۰۳، ساعت ۱۳:۰۴ پاسخ داده:

اشکال معنایی هم دارد اگر ان روز بزرگ میخواهی مزد کمتر بده یعنی چه- هرکه ان روز بزرگ میخواهد باید مزد بیشتر دهد مه کمتر

خویش، بیگانه گردد از پی سود
خواهی ان روز، مزد کمتر دیش

خواهی ان روز شمار پیروز باشی کمتر به مزد اندیش
مزد کمتر توز/تیژ/دیش

reply flag link

جهن یزداد در ‫۱ سال و ۱ ماه قبل، یکشنبه ۲ اردیبهشت ۱۴۰۳، ساعت ۲۲:۲۵ پاسخ داده:

گاهی پساوند را شایگان میکنند نه در چنین گونه ای کمتر اشنا گاهی پساوندهای گیرا و اشنا و خوش را دوباره می اورند مگر انکه هرگز چنین پساوندی را شایگان نمیکنند من در این کار دود چراغ خورده ام و مویم در اسیایش سپسد شده

reply flag link

جهن یزداد در ‫۱ سال و ۲ ماه قبل، دوشنبه ۶ فروردین ۱۴۰۳، ساعت ۱۳:۲۱ پاسخ داده:

بیگمان هر ساده اندیش و هر اموزگار ندیده ای به اسانی میداند که دیش دهش ( ده او را ) است و هر بقالی که با بستگانش مشکل دارد همین اندیشه را دارد اما کار سخن به این کانایی نیست مگر بستگان نزد تو کار میکنند که میگویی مزد کمتر دهش تا ببنی چگونه با ت دشمن میشوند دگر انکه کم دادن مزد از نامردیست و هیچ گاه سخنور فرهیخته ای چون رودکی نمیگوید مزد کمتر بده مزد را باید درست داد اگر بیشتر نمیدهی کمتر نهی -

دگر ان که گفته خواهی ان روز - نگفته خواهی ان روز را ببنی ( به گمان شما انروز روز دشمنی بستگان هههه)
آن روز روز رستخیز است و نه روز جنگ بستگان برای نامردی در کمتر دادن مزد

-آسان است که بگویی دیش بده اورا است بویژه که در سروده های دگر هم امده اما
هزار نکته باریکتر ز مو اینجاست
نه هرکه سر بتراشد ز مکه امده است
-
هزار نکته باریکتر ز مو اینجاست
که هرکه سر بتراشید بوده در زندان

reply flag link

جهن یزداد در ‫۱ سال و ۲ ماه قبل، دوشنبه ۶ فروردین ۱۴۰۳، ساعت ۱۲:۵۹ نوشته:

کاروان شهید رفت از پیش
وآن ما رفته گیر و می‌اندیش
از شمار دو چشم یک تن کم
وز شمار خرد هزاران بیش
توشهٔ جان خویش ازو بربای
پیش کایدت مرگ پای آگیش
آن چه با سختی یافتی و به رنج
تو به آسانی از گزافه مدیش
خویش بیگانه گردد از پی سود
خواهی آن روز؟ مزد کمتر دیش
باز را کی رسد نهیب شخش
گرگ را کی رسد نکوهش میش

reply flag link

جهن یزداد در ‫۱ سال و ۲ ماه قبل، دوشنبه ۶ فروردین ۱۴۰۳، ساعت ۱۳:۰۸ نوشته:

خویش، بیگانه گردد از پی سود
خواهی ان روز، مزد کمتر دیش

خواهی ان روز شمار پیروز باشی کمتر به مزد اندیش

در نوشته های مانی نیز دیدم که اندیشه را ادیشه گفته بودند
-
اینکه دیش را در این بیت دهش دانیم بسیار نادانی است چگونه گوید مزد کمتر دهش گرچه از نگاه فرومایه چنین مینماید که خویش بیگانه میگردد میخواهی ببنی بیگانه گشته به او مزد کمتر ده و بنگر - این بگاهی بسیار بازاری و فرومایه است مزد دگران کم دادن گونه ای دزدی است و دگر انکه خواستن انروز روز بزرگ است و نه روز جنگ خویشان
شاید دیش گونه ای از توز /توش/دیش باشد

reply flag link

برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.

	غیرفعال و فعال کردن دوبارهٔ حالت چسبانی نوار ابزار به بالای صفحات
	راهنمای نوار ابزار
	پیشخان کاربر
	اشعار و ابیات نشان‌شدهٔ کاربر
	اعلان‌های کاربر
	ادامهٔ مطالعه (تاریخچه)
	خروج از حساب کاربری گنجور
	لغزش به پایین صفحه
	لغزش به بالای صفحه
	لغزش به بخش اطلاعات شعر
	فعال یا غیرفعال کردن لغزش خودکار به خط مرتبط با محل فعلی خوانش
	فعال یا غیرفعال کردن شماره‌گذاری خطوط
	کپی نشانی شعر جاری در گنجور
	کپی متن شعر جاری در گنجور
	همرسانی متن شعر جاری در گنجور
	نشان کردن شعر جاری
	ویرایش شعر جاری
	ویرایش خلاصه یا برگردان نثر سادهٔ ابیات شعر جاری
	شعر یا بخش قبلی
	شعر یا بخش بعدی

ورود به گنجور

شمارهٔ ۷۴ - در رثای شهید بلخی