سرمست درآمد از خرابات
با عقل خراب در مناجات
بر خاک فکنده خرقه زهد
و آتش زده در لباس طامات
دل برده شمع مجلس او
پروانه به شادی و سعادات
جان در ره او به عجز میگفت
کای مالک عرصه کرامات
از خون پیاده‌ای چه خیزد
ای بر رخ تو هزار شه مات
حقا و به جانت ار توان کرد
با تو به هزار جان ملاقات
گر چشم دلم به صبر بودی
جز عشق ندیدمی مهمات
تا باقی عمر بر چه آید
بر باد شد آن چه رفت هیهات
صافی چو بشد به دور سعدی
زین پس من و دردی خرابات
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این شعر به توصیف حال و روز شاعر می‌پردازد که در حالت شیدایی و مستی از عشق و زیارت معشوق به سر می‌برد. او از زهد و تقوای ظاهری کناره‌گیری کرده و به شادی و سعادت در عشق پرداخته است. دلش در محفل معشوق می‌سوزد و به حالتی عجزآمیز در پی اوست، با اشاره به این که از پیاده‌روی برای روحش کاری برنمی‌آید. شاعر به یادآوری می‌آورد که اگر دلش صبر داشت، هرگز غیر از عشق چیزی نمی‌دید. او می‌داند که زندگی باید به چه سمتی برود و می‌داند که آنچه در گذشته بوده، دیگر امکان‌پذیر نیست. در نهایت، او خود را در جمع درد و خرابات می‌یابد و از گرما و شوق عشق سخن می‌گوید.
وضعیتی را به تصویر می کشد که یار، سرمست از خرابات بیرون می آید و با عقلِ خراب و مستِ خود در مناجات و نجوا بوده. (در بیت های بعدی به ادامه تصویر می پردازد) - [ سرمست = بی خویش و مدهوش / خرابات = در لغت به معنی میخانه و فاحشه خانه و قمارخانه است . و در اصطلاح صوفیه عبارت است از خراب شدن صفاتِ بشریه و فانی شدن وجودِ جسمانی / خراباتی = مرد کامل که از او معارفِ الهیه بی اختیار صادر شود / عقل خراب = عقل مست شده از باده / مناجات = نجوا و گفتگو کردن ]
خرقه و لباسی که زاهد ها می پوشند را به گوشه ای انداخته بود و بر خاک افکنده بود و بر لباسِ طامات (سخنانی که صوفیان در حالت پریشانی می گویند) و لباس صوفیانه آتش زده بود. [ خرقه = درلغت به معنی پاره و قطعه ای از جامه و گاه تمام آن است و در اصطلاح صوفیه ، به جامه ای پشمین که غالباََ از پاره های به هم دوخته فراهم آمده است . در ترجمه فرهنگ البسهٔ ، در مورد کلمهٔ خرقه چنی آمده است . خرقه به معنای لباس یا ردای خشنی است که در شرق ، فقیران و صوفیان بر تن می کنند / طامات = در اصطلاح یعنی ادّعاهای بزرگ و دعوی کرامات و خوارق که سخت عجیب و نادر نماید / آتش در چیزی زدن = کنایه از نابود ساختن و از بین بردن است - منبع: شرح غزلهای سعدی ]
پروانه، به شادی و خوشبختی و از سر رضا و شادمانی، دلباخته و دلبرده ی شمعِ مجلسِ او شده بود
جان در راهِ او با لحنی خشوع آمیز و حاکی از تمجید و ناتوانی میگفت: ای صاحب قدرت‌های بزرگ و شگفت. و ای مالکِ عرصه ای که کرامت و کارهای عجیب و خارق العاده در آن هست... (باقیِ گفته و خطاب در بیتِ بعد آمده)
خون یک پیاده سرباز چه ارزشی می‌تواند باشد، ای کسی که بر چهره و رخ ِ تو، هزار شاه، مات و مبهوت اند. در بازی شطرنج، پیاده و رخ و شاه و مات وجود دارد و با این نگاه، این معنا در بیت هست که بر رخِ تو هزار شاه مات شده اند. این میان اگر پیاده ای نیز جان خود را از دست بدهد اتفاق مهمی نیفتاده است.
به جانت قسم می خورم و این حقیقت دارد که اگر با تو به ازای دادنِ هزار جان بتوانم ملاقات کنم، ... (ادامه در بیت بعد)
اگر صبورانه به چشمِ دل می توانستم در این دیدار، تو را نگاه کنم، هیچ چیز مهم دیگری به جز عشق در این حالت و لحظه به چشمِ من نمی آمد و نمی دیدم. [ بصبر = صفت است به معنی شکیبا / مهمّات = جمع مهم به معنی کارهای لازم و ضروری ]
باید بود و دید تا این چند زمانِ باقی مانده از عمر چه حاصلی نصیبِ من خواهد شد. افسوس که تا اکنون هر چه از عمر من گذشته، بر باد رفته است. کاش پس از این نصیبی ببرم
حالا که میِ صافی و شرابِ پاک و تصفیه شده در دورِ سعدی به پایان رسیده و تمام شده، از این به بعد ناگزیرم که با دُردیِ خرابات و ته مانده و ناصافِ شرابِ خرابات بسازم [ صاف = شرابِ پاکیزهٔ سَرِ خُم که به دُرد آمیخته نباشد / دُرد = گل و لای تهِ شراب که شراب خواران کم بضاعت به بهای کم می نوشند و مستی آن بیشتر است]
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
بسیار قبیله و قرابات
کارش همه خدمت و مراعات
ای گشته ز شاه عشق شهمات
در خشم مباش و در مکافات
در باغ فنا درآ و بنگر
در جان بقای خویش جنات
چون پیشترک روی تو از خود
[...]
هر فیض خوشی از این فیوضات
فتحی است که بخشدت فتوحات
هرگز نرسد نویدی از مات
هیهات ازین امید هیهات
انی لقد اتصلت بالذات
یا من قطع الوصال هیهات
لما قرن سعود نجمی
ابدا قمری بالاتصالات
یا نایمة العیون باللیل
[...]
معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال ۱۰ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.