توانگران که به جنب سرای درویشند
مروت است که هر وقت از او بیندیشند
تو ای توانگر حُسن، از غنای درویشان
خبر نداری اگر خستهاند و گر ریشند
تو را چه غم که یکی در غمت به جان آید؟
که دوستانِ تو چندان که میکشی بیشند
مرا به علت بیگانگی ز خویش مران
که دوستانِ وفادار بهتر از خویشند
غلام همت رندان و پاکبازانم
که از محبت با دوست، دشمن خویشند
هر آینه لبِ شیرین جواب تلخ دهد
چنان که صاحب نوشند، ضارب نیشند
تو عاشقان مسلم ندیدهای سعدی
که تیغ بر سر و سر بندهوار در پیشند
نه چون منند و تو؛ مسکین، حریص، کوتهدست
که ترک هر دو جهان گفتهاند و درویشند
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: در این شعر، سعدی به تضاد بین توانگران و درویشان اشاره میکند. او میگوید که ثروتمندان از درد و رنج درویشان بیخبرند و تنها به خوشیهای خود میاندیشند. سعدی به توانگران میگوید که غم و دوستی واقعی را نمیشناسند و کسانی که واقعا وفادارند، بهتر از خویشاناند. او خود را از رندان و پاکبازان میداند که به خاطر محبت، به دوستانشان وفادارند و از دشمنی با دیگران خودداری میکنند. در نهایت، سعدی بیان میکند که عاشقان واقعی، کسانی هستند که با وجود مشکلات، به عشق و وفاداری پایبندند و به برتری روحی و معنوی درویشان بر توانگران اشاره میکند.
درویش: فقیر و تهیدست / مروّت: مردی و مردانگی، جوانمردی و فتوت / کنایه: اندیشه کسی کردن (توجه به کسی داشتن، به فکر کسی بودن). / معنی: توانگرانی که در کنار خانه خویش همسایه درویشی دارند، از جوانمردی است که گاه گاهی به ناتوانی و ناداری او فکر کنند. - منبع: شرح غزلهای سعدی
حسن: جمال و زیبایی / غنا: غم و رنج / خسته: آزرده و شکسته دل / ریش: جراحت و اثر زخم، داغ. / معنی: تو ای آن که از لحاظ لطافت و زیبایی توانگر هستی از رنج درویشان؛ چه مجروح باشند و چه از پای درآیند، آگاهی نداری. - منبع: شرح غزلهای سعدی
کنایه: به جان آمدن (به ستوه آمدن، درمانده شدن). / معنی: اگر یکی از عشاق تو در غمت از پای درآید باکی نداری؛ زیرا تو هر قدر از دوستانت بکشی، باز هم زیادند. - منبع: شرح غزلهای سعدی
خویش (دوم): خویشاوند. / جناس تام: بین دو «خویش» / تضاد: دوستان و خویش (دوم) با بیگانگی / جناس زاید: مرا، مران. / معنی: ای یار مرا به دلیل اینکه در زمره خویشان تو نیستم از خود مران؛ زیرا چه بسا دوستان وفاداری هستند که از خویشاوند بهتراند. - منبع: شرح غزلهای سعدی
همت ← ۱۱۵٫۱۱ / رندان: جمع رند - > ۱۱٫۲ / محبّت: دوستی و مهرورزی و در غزل فارسی بیشتر مترادف با عشق است. / کنایه: غلام همت کسی بودن (مرید همت بلند کسی بودن و خود را در برابر کسی کوچک کردن). پاکبازان (عاشقانی که با نظر پاک به معشوقان نگرند، عاشقان پاک نظر) / تضاد: دوست، دشمن / معنی: غلام همت و ارادهٔ آن رندان و پاک باختگانی هستم که در اثر مهرورزیدن با دوست، خصم خویش گشته و به خود ستم روا میدارند. - منبع: شرح غزلهای سعدی
هرآینه: قید مرکب، بی شک، یقیناً / لب شیرین: - > ۲۷۳٫۳ / نوش: شهد و عسل، هر چیز شیرین / ضارب: زننده / کنایه: ضارب نیش (کسی که آزرده خاطر میکند.) / تضاد و جناس لاحق: نوش، نیش / تناسب: شیرین، نوش، که با تلخ در تضاد است. / ایهام تضاد بین «تلخ» در معنای غیر منظورش در بیت با «شیرین». / معنی: بی تردید لب شیرین یار پاسخی تلخ به عاشق میدهد؛ همان طور که کسانی که نوش دارند نیش گزنده نیز دارند. - منبع: شرح غزلهای سعدی
مسلم: کامل، مطیع و منقاد، ثابت و استوار / کنایه: تیغ بر سر بودن (به رنج و مشقت دچار بودن). بنده وار سر در پیش بودن (مانند بندگان مطیع و فرمانبردار بودن) / جناس لاحق: بر، سر، در. / معنی: ای سعدی تو عاشقان راستینی را که در میدان عشق شمشیر بر سر دارند و مثل بندگان سر تسلیم فرود آورده، اعتراضی نمی کنند، ندیدهای، - منبع: شرح غزلهای سعدی
مسکین: درویش و آن که هیچ ندارد، حقیر و ضعیف / کنایه: کوته دست (ناتوان و عاجر). ترک چیزی گفتن (رها کردن چیزی) / تناسب: مسکین، درویش / معنی: آنان مثل من و تو حقیر و آزمند و کوته دست نیستند؛ بلکه بر هر دو جهان پشت پای زده و درویشانه زندگی میکنند. - منبع: شرح غزلهای سعدی / دکتر محمدرضا برزگر خالقی / دکتر تورج عقدایی
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
میخواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
مرا ز دوستی دوست دشمنان بیشند
اگرچه دوست نباشند دشمن خویشند
تو شاه عالمیانی و من گدای درت
شهان ز حال گدایان خود بیندیشند
مزن به تیغ جفا دلبرا مرا زین بیش
[...]
معرفی ترانههای دیگر
تا به حال ۱۱ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.