غلام آن سبکروحم که با من سر گران دارد
جوابش تلخ و پنداری شکر زیر زبان دارد
مرا گر دوستی با او به دوزخ میبرد شاید
به نقد اندر بهشتست آن که یاری مهربان دارد
کسی را کاختیاری هست و محبوبی و مشروبی
مراد از بخت و حظ از عمر و مقصود از جهان دارد
برون از خوردن و خفتن حیاتی هست مردم را
به جانان زندگانی کن بهایم نیز جان دارد
محبت با کسی دارم کز او با خود نمیآیم
چو بلبل کز نشاط گل فراغ از آشیان دارد
نه مردی گر به شمشیر از جفای دوست برگردی
دهل را کاندرون باد است ز انگشتی فغان دارد
به تشویش قیامت در که یار از یار بگریزد
محب از خاک برخیزد محبت همچنان دارد
خوش آمد باد نوروزی به صبح از باغ پیروزی
به بوی دوستان ماند نه بوی بوستان دارد
یکی سر بر کنار یار و خواب صبح مستولی
چه غم دارد ز مسکینی که سر بر آستان دارد
چو سعدی عشق تنها باز و راحت بین و آسایش
به تنها ملک میراند که منظوری نهان دارد
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: در این شعر، شاعر به بیان احساسات و تفکرات خود درباره عشق و دوستی میپردازد. او به نوعی عشق عمیق و تنگاتنگ اشاره دارد که ممکن است انسان را به دوزخ بکشاند، اما ارزش واقعی آن را در محبت و یاری دوستان میبیند. شاعر همچنین به زندگی فراتر از خوراک و خواب اشاره میکند و مفهوم زندگی را در عشق و ارتباط با معشوق میبیند. او عشق را مایه آرامش و آسایش توصیف میکند و بیان میکند که حتی در سختیها، محبت همچنان وجود دارد. شعر در نهایت با تبریک به مناسبت نوروز به خوشحالی و پیروزی و بوی دوستان اشاره میکند و عشق را بهعنوان نیرویی ارزشمند از زندگی معرفی میکند.
کنایه: غلام کسی بودن (مرید کسی بودن و خود را در برابر کسی کوچک کردن). سبک روح (ظریف و لطیف). سرگران داشتن (ناز و تکبر و تبختر داشتن، سرسنگین بودن). جواب تلخ (پاسخ نامناسب و ملال انگیز). شکر زیر زبان داشتن (شیرین سخن بودن). / تضاد: سبک و گران، تلخ و شکر / حسآمیزی: جواب تلخ / معنی: غلام آن یار ظریف و سبک روحی هستم که با من بر سر خشم است. به من پاسخی تلخ میدهد در حالی که به نظر میرسد در زیر زبان تلخگوی خود شکر پنهان کرده است. - منبع: شرح غزلهای سعدی
شاید: از مصدر شایستن، شایسته و سزاوار است / به نقد اندر: در این زمان، حالا / مهربان: با محبت و عاطفه مشفق. / تضاد: دوزخ، بهشت. / معنی: اگر دوستی با وی مرا به دوزخ میبرد، شایسته است؛ زیرا کسی که یاری مهربان چون او دارد، اینک در بهشت است. - منبع: شرح غزلهای سعدی
اختیار: -> ۱۳٫۵ / مشروب: به هر نوع آشامیدنی گفته میشود خصوصاً شراب / مراد از بخت داشتن: کامیاب از بخت شدن و به آرزو رسیدن / حظ: بهره و نصیب / مقصود از جهان داشتن: آرزو و منظور خود را از جهان گرفتن و به آن رسیدن / سجع در شعر: محبوب، مشروب / معنی: آن کس که مختارست و یاری و شرابی دارد، از بخت خویش به کام رسیده و از روزگار خویش بهره برده و در جهان به مقصود رسیده است. - منبع: شرح غزلهای سعدی
برون از: بیرون از، غیر از / جانان: معشوق و محبوب همچون جان عزیز / بهایم: جمع بهیمه، چهارپایان / جناس زاید: جانان، جان / تضاد: مردم، بهایم / معنی: آنان که آدماند، غیر از خوردن و خفتن زندگی دیگری هم دارند. روزگار خود را با معشوق جانی سپری کن؛ زیرا حیوانات هم جان دارند و زندهاند ولی از عشق بهرهای ندارند. - منبع: شرح غزلهای سعدی
نشاط: خوشی و خرمی، سرور / کنایه: با خود آمدن (هوشیار شدن). فراغ از چیزی داشتن (بینیاز و بیاعتنا بودن به چیزی). / تشبیه مرکب: مصراع اول مشبه، مصراع دوم مشبه به. / معنی: من با کسی عشق می ورزم که با وجود او از مستی و بی خویشی بیرون نمیآیم؛ درست همانند بلبلی که در اثر نشاطِ با گل بودن فارغ از آشیانه است. - منبع: شرح غزلهای سعدی
دهل: طبل بزرگ / تشبیه مرکب: مصراع اول مشبه، مصراع دوم مشبه به. / معنی: اگر با دریافت ضربه های شمشیر از دوست برگردی مرد نیستی، آن دهل است که به دلیل درون تهی بودن و پوچی با ضربه انگشتی به صدا در میآید. - منبع: شرح غزلهای سعدی
تشویش: وحشت و هراس، بیآرامی و پریشانی / محب: عاشق / جناس اشتقاق و زاید: محبّ، محبّت / تلميح: مصراع اول اشاره است به آیه ۳۴ سوره عبس (۸۰): يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ، روزی که آدمی از برادرش می گریزد. / معنی: در شور و غوغای قیامت که دوست هم دوست را نمیشناسد و از وی میگریزد، دوستدار واقعی به شوق یار از خاک بر میخیزد و دوستی را همچنانکه در آغاز داشت، عرضه میدارد. - منبع: شرح غزلهای سعدی
باد نوروزی: باد بهاری / باغ پیروزی: شاید نام باغی بوده در شیراز و نیز ممکن است در معنی باغ سبز و خرم باشد؛ زیرا فیروزه در معنی سبز به کار رفته است و همچنین فیروزی نام دهی است از بخش زرقان شهرستان شیراز و نام باغی به غزنین که محل نشاط و شراب و انجام تشریفات رسمی زمان غزنویان بوده است. مقبره سلطان محمود نیز بر طبق وصیت خودش در آن باغ است. (لغت نامه) / تشطیر: نوروزی پیروزی / جناس لاحق: دوستان، بوستان / جناس مطرف: باد، باغ. / معنی: باد نوروزی در سحرگاهان از باغ پیروزی خوش وزیدن گرفت؛ بوی خوش آن به بوی دوستان شبیه است نه بویی که از بوستان به مشام میآید. - منبع: شرح غزلهای سعدی
مستولی: مسلّط، چیره و غالب / آستان: درگاه، پیشگاه / جناس لاحق: سر، بر / سجع در شعر: کنار، یار / معنی: آن کسی که در کنار یار سر بر بالین نهاده و خواب صبحگاهی بر او غلبه یافته است، از آن بیچارهای که دور از معشوق سر بر درگاه او نهاده، چه غمی به دل راه میدهد؟ - منبع: شرح غزلهای سعدی
ملک راندن: فرمانروایی و پادشاهی کردن / که: هر که، آن که. / کنایه: منظور (معشوق). / معنی: مثل سعدی، تنها و دور از چشم اغیار عشق بورز و بر اثر آن راحت و آسوده باش. آری، آن کس که معشوقی نهانی دارد گویی پادشاهی است که به تنهایی بر سرزمین خویش حکم میراند و کسی مزاحم او نیست. - منبع: شرح غزلهای سعدی / دکتر محمدرضا برزگر خالقی / دکتر تورج عقدایی
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
میخواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
اگر موری سخن گوید، و گر مویی روان دارد
من آن مور سخن گویم، من آن مویم که جان دارد
تنم چون سایه مویست و دل چون دیده موران
ز هجر غالیه مویی، که چون موران میان دارد
اگر مر آب و آتش را مکان ممکن بود مویی
[...]
اگر ذاتی تواند بود کز هستی توان دارد
من آن ذاتم که او از نیستی جان و روان دارد
وگر هستی بود ممکن که کم از نیستی باشد
من آن هستم که آن از بینشانیها نشان دارد
وگر با نقطهای وهمم کسی همبر بود او را
[...]
تواضع گرچه محبوبست و فضل بیکران دارد
نباید کرد بیش از حد که هیبت را زیان دارد
هوای بوستان خوش گشت و باده لطف جان دارد
کنون هر کس که جان دارد، هوای بوستان دارد
سحرگه بکر غنچه ها باده ها خورده ست در پرده
همه سرخی رو بدهد گواهی، گر نهان دارد
کنون دل بستگی غنچه با گل، کی نهان ماند؟
[...]
نگارا دل همیخواهد که عشقت را نهان دارد
ولیکن اشک را نطق است و رنگ رو زبان دارد
اگر چه آتش مجمر ندارد شعلهٔ پیدا
ولیکن عود نتواند که دود خود نهان دارد
کسی کز درد عشق تو ندارد زندگیِّ دل
[...]
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال ۱۱ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.