خسرو آنست که در صحبت او شیرینیست
در بهشت است که همخوابه حورالعینیست
دولت آنست که امکان فراغت باشد
تکیه بر بالش بیدوست نه بس تمکینیست
همه عالم صنم چین به حکایت گویند
صنم ماست که در هر خم زلفش چینیست
روی اگر باز کند حلقه سیمین در گوش
همه گویند که این ماهی و آن پروینیست
گر منش دوست ندارم همه کس دارد دوست
تا چه ویسیست که در هر طرفش رامینیست
سر مویی نظر آخر به کرم با ما کن
ای که در هر بن موییت دل مسکینیست
جز به دیدار توام دیده نمیباشد باز
گویی از مهر تو با هرکه جهانم کینیست
هر که ماه ختن و سرو روانت گوید
او هنوز از قد و بالای تو صورتبینیست
بنده خویشتنم خوان که به شاهی برسم
مگسی را که تو پرواز دهی شاهینیست
نام سعدی همه جا رفت به شاهدبازی
وین نه عیب است که در ملت ما تحسینیست
کافر و کفر و مسلمان و نماز و من و عشق
هر کسی را که تو بینی بهسر خود دینیست
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این شعر به زیبایی و ویژگیهای خاص عشق و دوستداشتن میپردازد. شاعر در اشعار خود به شیرینی صحبت و حضور محبوب اشاره میکند و میگوید که گوارایی در ارتباط با معشوق وجود دارد. او به حالتهای مختلف عشق و دلباختگی پرداخته و بیان میکند که حضور محبوب باعث آرامش و راحتی قلبی است. همچنین به زیباییهای ظاهری محبوب و تاثیر آن بر روی دیگران اشاره میکند و میگوید که همه افراد در جوهره، به نوعی به عشق و محبت وابستهاند. شاعر به استقبال از تنوع روابط انسانی در بستر عشق میپردازد و نشان میدهد که عشق میتواند فراتر از مرزهای عقاید و دینها باشد. در نهایت، او به چگونگی اهمیت عشق به عنوان یک نیروی معنوی و انسانی اشاره میکند.
خسرو و شیرین: خسرو پرویز، شاه ایران از سلسله ساسانیان، در زمانش ایران به شکوه و جلال رسید، داستان عشق او با شیرین، زبانزد شاعران و نویسندگان است. (بیت ۴ / غزل ۳۸) / صحبت: مصاحبت و همنشینی / حور العین: زنان سیاه چشم بهشتی (بیت ۱۰ / غزل ۱۳) / تناسب تلمیحی: خسرو، شیرین. / معنی: عاشق کامگار کسی است که معشوق خویش را در کنار داشته باشد؛ همانند خسرو پرویز که هم صحبتی چون شیرین داشت. چنین کسی گویی که در بهشت است و همخوابهٔ حوران بهشتی است. - منبع: شرح غزلهای سعدی
دولت: سعادت و اقبال، نیک بختی و سعادت آن است که با فراغ بال و آسودگی همراه باشد، وگرنه تکیه بر اریکهٔ قدرت بدون دوست ارزش چندانی ندارد. - منبع: شرح غزلهای سعدی
صنم (اول): بت / به حکایت گفتن: به افسانه و داستان گفتن / خم: پیچ و تاب / استعارهٔ مصرّحه : صنم (دوم): معشوق زیبارو که عاشق او را چون بت تا حدّ پرستش می پرستد. / جناس تام: بین دو "صنم" و دو "چین" / ایهام: چین (دوم) ۱_ شکنج زلف ۲_ کشور چین. / معنی: تمام مردم دنیا از بت چینی حکایتها می گویند؛ اما این معشوق ماست که در هر خم زلفش چینی؛ (پیچ و تاب یا کشور چین) را پنهان کرده است. - منبع: شرح غزلهای سعدی
پروین: ثریا ( بیت ۷ / غزل ۳) / بیت دارای لفّ و نشر مرتب است. روی، حلقه ماه و پروین / ایهام تناسب: بین "روی" در معنی "فلز معروف" با "سیمین" / تناسب: روی و گوش، ماه و پروین / معنی: اگر معشوق زیباروی ما چهره بگشاید، در حالی که حلقهای از سیم در گوش دارد، همه خواهند گفت که این (روی) مثل آن ماه و آن (حلقهٔ سیمین) همانند خوشهٔ پروین است. - منبع: شرح غزلهای سعدی
ویس و رامین: " از داستانهای کهن ایرانی که در قرن پنجم به وسیلهٔ فخرالدین اسعد گرگانی منظوم شد. بر طبق این اثر، ویس نخست همسر برادر خود به نام ویرو میشود و سپس با پادشاهی به نام موبد ازدواج میکند؛ اما دل به عشق برادر شوهر خود موسوم به رامین می بندد. و باعث این کار دایهٔ ویس بود که زنی چاپلوس و مکّار بود و نقش دلّاله داشت. کار آنان به رسوایی میکشد، امّا هیچ کدام دست از عشق ننگین خود بر نمیدارند؛ سرانجام پس از مرگ شاه موبد با یکدیگر ازدواج میکنند. در این داستان از جداییهای موقت ویس و رامین، نامه نوشتن آنها به هم، جنگ شاه موبد با برادر، ازدواج رامین جهت فراموش کردن ویس، رسیدن نامهٔ ویس به رامین و دوباره به سوی ویس رفتن به سبب آن نامهٔ پرسوز و گداز و ماجراهای دیگر سخن میرود." (فرهنگ تلمیحات) / تلمیح: به داستان ویس و رامین / آرایهٔ تکرار: دوست / واج آرایی: تکرار حرف "س" / جناس اشتقاق: ندارم، دارم / جناس لاحق: در، هر / معنی: اگر من هم به او عشق نورزم کسان دیگر او را دوست خواهند داشت. نمیدانم او چه معشوقی است که در اطرافش عاشقان بسیاری دیده میشوند؟! - منبع: شرح غزلهای سعدی
نظر: نگاه، توجه و عنایت / کرم: لطف و بخشش / مسکین: درویش و آن که هیچ ندارد، حقیر و ضعیف / کنایه: سر مو (چیز بسیار اندک، ذره) تضاد: سر، بن. / معنی: ای محبوبی که در هر تار زلف خویش دل بیچارهای را اسیر کردهای، از روی کرم اندکی هم به ما نظری بیفکن. - منبع: شرح غزلهای سعدی
دیدار: چهره و صورت / با هر که در جهانم: مرا با هر که در جهان هست. / جناس اشتقاق: دیدار، دیده / تضاد: مهر، کین. / معنی: دیدگانم جز برای دیدار تو گشوده نمی شود؛ گویی در اثر مهر ورزی با تو، با هرکس در جهان وجود دارد، کینه میورزم. - منبع: شرح غزلهای سعدی
ختن : (بیت ۴ / غزل ۸۰) َشهری در ترکستان چین، که به داشتن آهوی مُشک معروف است. / صورت بین: ظاهربین / تشبیه مضمر، جمع و تفضیلی: تشبیه معشوق به ماه ختن و سرو روان و برتری او بر آن دو. / معنی: هر کس که تو را به زیبا رویان ترک و سرو خوش حرکات مانند کند، هنوز به ژرفای زیباییات پی نبرده و ظاهربینی بیش نیست. - منبع: شرح غزلهای سعدی
شاهین: پرندهای است شکاری بسیار جسور و باشهامت که بدان شکار کنند. / تضاد: بنده، شاه / جناس شبه اشتقاق: شاهی، شاهینی / معنی: مرا بنده خویش بدان تا خود را چونان شاهی بلند مرتبه احساس کنم، زیرا هر مگسی که به دست تو پرورش یابد، مثل شاهین خواهد بود. - منبع: شرح غزلهای سعدی
شاهد بازی: معشوقه بازی / ملّت: آیین و روش، دین / تحسین: نیکو کاری و آراستن، آفرین / معنی: نام سعدی در عشق بازی مشهور شده است، اما ما این را برای خود عیبی نمیشماریم؛ زیرا عشق بازی در آیین ما نیک است و موجب آراستگی. - منبع: شرح غزلهای سعدی
کنایه: به سر خود بودن (به اختیار خود بودن) / جناس زاید و اشتقاق: کافر، کفر / معنی: بی ایمان با کفر ورزیدن و مسلمان با نماز گزاردن ملازمت دارند، و من هم با عشق ورزیدن سر خوشم. آری، هر کسی را که مشاهده میکنی، به اختیار خویش روشی را برگزیده است. - منبع: شرح غزلهای سعدی / دکتر محمدرضا برزگر خالقی / دکتر تورج عقدایی
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
میخواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
# «ماهی» به معنی «یک ماه» به صورت «ماهی» به معنای جانور آبزی خوانده شده.
بیت ۴ ماهی معنی یک ماه دارد، اشتباه خوانده شد.
آن چه شوریست ز عشق تو که اندر می نیست
وآن چه سرّیست ز اسرار تو کاندر نی نیست
در فراق تو مرا جان به لب آمد آخر
اثر وصل تو ای دوست بگو تا کی نیست
با دل خسته هجران کش خود می گویم
[...]
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال ۱۰ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.