ای ریزهٔ روزی تو بوده

از ریزش ریسمان مادر

خو کرده به تنگنای شروان

با تنگی آب و نان مادر

زیر صلف کسی نرفته

[...]

خلیفه گوید خاقانیا دبیری کن

که پایگاه تو را بر فلک گذارم سر

دبیرم آری سحر آفرین گه انشا

ولیک زحمت این شغل را ندارم سر

به دستگاه دبیری مرا چه فخر که من

[...]

گر کهان مه شدند خاقانی

تو در ایشان به مهتری منگر

کهتری را که مهتری باشد

هم بدان چشم کهتری منگر

خرد شاخی که شد درخت بزرگ

[...]

با در و دشت ساز خاقانی

خانه و خوان ناسزا منگر

تا برون ریشهٔ گیا بینی

زاندرون ریش ده کیا منگر

هر که خر در خلاب شهوت راند

در سر افتادش اسب سرکش عمر

آب شهوت مران که مردم را

ز آب شهوت بمیرد آتش عمر

مهترا بلبل انسی پس از این

بجز از دست ادب دانه مخور

فی‌المثل تو خود اگر آب خوری

جز ز جوی دل فرزانه مخور

به سفر سفره گزین خوان چه مخواه

[...]

عیسی دورانم و این کور شد دجال من

قدر عیسی کی نهد دجال ناموزون کور

بر سر راهم چو بازآیم ز اقلیم عراق

هم بسوزم هم بریزم جان کور و خون کور

علم دین کیمیاست خاقانی

کیمیائی سزای گنج ضمیر

مس زنگار خورده داری نفس

از چنین کیمیات نیست گزیر

جز از این هرچه کیمیا گویند

[...]

ای خواجه حساب عمر برگیر

زین خط دو رنگ شام و شبگیر

جز خط مزور شب و روز

حاصل چه ازین سرای تزویر

خوانی است جهان و زهر، لقمه

[...]

من خدمت تو کردم و تو حق شناس نه

الحق خیال توست به جای تو حق شناس

از ده خیال تو که به ده شب به تو رسید

بر دل هزار منت و بر دیده صد سپاس

منه غرامت خاقانیا نهاد فلک را

ببین فلک به چه ماند در آن نهاد که هستش

فلک به مسخرهٔ مست پشت خم ز فتادن

ز زخم سیلی مردان کبود گردن پستش

به شب هزار پسر جرعه ریخته به سرش بر

[...]

جمال صفاهان نظام دوم

که گیتی سیم جعفر انگاشتش

چو قحط کرم دید در مرز دهر

علی‌وار تخم کرم کاشتش

دهان جهان نالهٔ آز داشت

[...]

هر کجا از خجندیان صدری است

ز آتش فکرت آب می‌چکدش

خاصه صدر الهدی جلال الدین

کز سخن در ناب می‌چکدش

آتش موسی آیدش ز ضمیر

[...]

جان عطارد از تپش خاطر وحید

چونان بسوخت کز فلک آبی نماندش

جان وحید را به فلک برد ذو الجلال

تا هم فلک به جای عطارد نشاندش

ریت حق ببر معتزلی

دیدنی نیست، ببین انکارش

معتقد گردد از اثبات دلیل

نفی لاتدرکه الابصارش

گوید از دیدن حق محرومند

[...]

زین خام قلتبان پدری دارم

کز آتش آفرید جهاندارش

هم‌زاد بود آزر نمرودش

استاد بود یوسف نجارش

هم طبع او چو تیشه تراشنده

[...]

دل درد زده است از غم زنهار نگه دارش

کو میوهٔ دل باری بر بار نگه دارش

گفتی که به درد دل صبر است طبیب اما

امروز طبیبت شد بیمار نگه دارش

ای صبر توئی دانم پروانهٔ کار دل

[...]

هر کو در نقص دید در خود

کامل‌تر اهل دین شمارش

وان کایت جهل بست بر خود

فرزانهٔ راستین شمارش

هرکو هنری است و عیب خود گفت

[...]

جدلی فلسفی است خاقانی

تا به فلسی نگیری احکامش

فلسفه در جدل کند پنهان

وانگهی فقه برنهد نامش

مس بدعت به زر بیالاید

[...]

گنج فضائل افضل ساوی شناس و بس

کز علم مطلق آیت دوران شناسمش

استاد حکمت آمد و شاگرد حکم دین

کز چند فن فلاطن یونان شناسمش

چون عقل و جان عزیز و غریب است لاجرم

[...]