چو زی خوابگه شد یل نامدار

بیامد همان گه نگهبان بار

که آمد فرستاده ای گاه شام

ز نزد بهو زی تو دارد پیام

بسی پند و رازست گوید نهفت

[...]

سپهبد ز خشم دل آشفت و گفت

که هوش و خرد با بهو نیست جفت

بگویش سخن پیش ازین در ستیز

نگفتی همی جز به شمشیر تیز

کنون کت ز گرز من آمد نهیب

[...]

ز شبدیز چون شب بیفتاد پست

برون شدش چوگان سیمین ز دست

بزد روز بر چرمه تیز پوی

به میدان پیروزه زرّینه گوی

بشد مبتر از کینه تیغ‌آخته

[...]

چو ز ایوان مینای پیروزه هور

بکند آن همه مهره های بلور

ز دریای آب آتش سند روس

در افتاد در خانه آبنوس

ز هندو جهان پیل و لشکر گرفت

[...]

بُدش زنگیی همچو دیو سیاه

ز گرد رکیبش دوان سال و ماه

به زور از زمین کوه برداشتی

تک از تازی اسپان فزون داشتی

شدی شصت فرسنگ در نیم روز

[...]

بهو گفت با بسته دشمن به پیش

سخن گفتن آسان بود کم و بیش

توان گفت بد با زبونان دلیر

زبان چیره گردد چو شد دست چیر

بنه نام دیوانه بر هوشیار

[...]

دگر روز مهراج گردنفراز

بسی کشتی آورد هر سو فراز

به ایرانیان داد کشتی چو شست

دگر کشتی او با سپه بر نشست

ز کشتی شد آن آب ژرف از نهاد

[...]

وز آنسو چو پور بهو رفت پیش

به شهر سرندیب با عم خویش

همی ساخت بر کشتن عم کمین

نهان عم به خون جستنش همچنین

سرانجام کار آن پسر یافت دست

[...]

ز صد مرد پنجه گرفته شدند

دگر کشته و زار و کفته شدند

سرندیب شد زین شکن پرخروش

ز شیون به هر برزنی خاست جوش

ز خویشانش پور بهو هر که بود

[...]

یکی ماه از آن پس به شادی و کام

ببودند کز می نیاسود جام

چو مه گوی بفکند و چوگان گرفت

بر اسپ سیه سبز میدان گرفت

بدیدند مه بر رخ پهلوان

[...]

بر آن کُه برهمن یکی پیرمرد

برآورده وز گردش روز گرد

گلش گشته گل سرو زرین کناغ

چو پرّ حواصل شده پرّ زاغ

شده تیر بالا کمان وار کوژ

[...]

دگر رهش پرسید گرد دلیر

که ای از خرد بر هوا گشته چیر

بدین کوه تنها نشستت چراست

چه چیزست خوردت چو پوشش گیاست

بدو گفت پیرش که سالست شست

[...]

بپرسید بازش هنرمند مرد

که یزدان جهان را سرشت از چه کرد

بهانه چه افتاد تا کرده شد

سپهر و ستاره بر آورده شد

چنین گفت این آن شناسد درست

[...]

دگر نیز دان کز گروهان دهر

دوسانند کز دینشان نیست بهر

گروهی به ایزدنگویند کس

که تا مر جهان را شناسند بس

ز هر جانور پاک وز رستنی

[...]

جدا فیلسوفند دیگر گروه

جهان از ستیهندگیشان ستوه

که گویند کاین گیتی ایدون به پای

همیشه بدو نیز باشد به جای

گمانشان چنینست در گفت خویش

[...]

بپرسید باز از بر کوهسار

کدامست شهری به دریا کنار

بدین روی دریا و زآنروی کوه

به دشت آمده برزگر یک گروه

سرانجام از آن دشت شیری نهان

[...]

ز هر دانشی چیست بهتر نخست

چه چیز آن که دانست نتوان درست

به ما چیست نزدیکتر در جهان

همان دورتر نیز وز ما نهان

بتر دشمن و نیکتر دوست چیست

[...]

یکی مرد ملاح بُد راهبر

که بودش همه راه دریا ز بر

بُد آگه که در هر جزیره چه چیز

زبان همه پاک دانست نیز

به دریا هر آنجا که آب آزمای

[...]

جزیری بُد آن نیز با رنگ و بوی

که عنبر بس افتد ز دریا بدوی

ز دریا کجا عنبر افتد دگر

بر آن یک جزیره بود بیشتر

بگردید مهراج هر سو بسی

[...]

جزیری پر از بیشها بود و غیش

به بالا و پهنا دو صد میل بیش

فروان درو شهر و بی مر سپاه

یکی شاه با فرّ و با دستگاه

چو آن شه ز مهراج وز پهلوان

[...]