جوهر اگر در خلاب افتد، همچنان نفیس است و غبار اگر به فلک رسد، همان خسیس. استعداد بی تربیت دریغ است و، تربیت نامستعد ضایع. خاکستر نسبی عالی دارد که آتش جوهر علویست ولیکن چون به نفس خود هنری ندارد، با خاک برابر است و قیمت شَکَر نه از نی است ، که آن خود خاصیت وی است.
چو کنعان را طبیعت بی هنر بُود
پیمبرزادگی، قدرش نیفزود
هنر بنمای اگر داری نه گوهر
گُل از خار است و ابراهیم از آزر
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
این متن می‌گوید ارزش واقعی انسان به جوهره ذاتی، استعداد، هنر (مهارت و فضیلت) و تلاش او بستگی دارد، نه به نسب، خاستگاه، یا شرایط ظاهری. استعداد بدون تربیت هدر می‌رود و تربیت بدون استعداد بی‌فایده است. انسان می‌تواند با تکیه بر توانایی‌های درونی و پرورش آنها به جایگاه والایی برسد، حتی اگر از خاستگاهی فرومایه باشد، و برعکس، نسب والا بدون هنر و تلاش شخصی هیچ ارزشی ندارد.به عبارتی، این متن بر اهمیت خودسازی، تلاش فردی، و ارزش ذاتی تأکید دارد و نشان می‌دهد که موفقیت و ارزش انسان به اعمال و ویژگی‌های خودش وابسته است، نه عوامل بیرونی مثل نسب یا موقعیت.
جوهر (ماده باارزش) حتی اگر در خلأ (جایی دورافتاده و بی‌اهمیت) باشد، همچنان ارزشمند است. اما غبار (چیز بی‌ارزش) حتی اگر به اوج آسمان برسد، باز هم بی‌ارزش است. استعداد بدون پرورش و تربیت هدر می‌رود و بی‌فایده است. از سوی دیگر، صرف وقت و انرژی برای تربیت کسی که استعداد ذاتی ندارد نیز بی‌نتیجه و ضایع است. (موفقیت نیازمند ترکیب استعداد و تربیت است). هر چند خاکستر از آتش که ماده‌ای ارزشمند و والا (جوهر علوی) است به وجود می‌آید اما خاکستر خود به تنهایی هیچ هنر و خاصیتی ندارد، بنابراین با خاک معمولی فرقی ندارد. (افرادی ممکن است از خاستگاه یا نسب والایی برخوردار باشند، اما اگر خودشان توانایی و ارزشی خلق نکنند، مانند خاک بی‌ارزش هستند). ارزش شکر به خاطر نِی (گیاهی که شکر از آن به دست می‌آید) نیست، بلکه به خاطر خاصیت و ذات خود شکر است. (ارزش واقعی یک چیز به ویژگی‌ها و کیفیت ذاتی آن وابسته است، نه به منشأ ظاهری یا مواد اولیه‌اش.)
کنعان (فرزند حضرت نوح) به دلیل نداشتن هنر، استعداد، یا ویژگی‌های ارزشمند درونی، با وجود اینکه فرزند یک پیامبر بود ارزش و مقامی کسب نکرد. (نسب و خاستگاه والا، مثل فرزند پیامبر بودن، نمی‌تواند به انسان ارزش بدهد، اگر خود فرد فاقد توانایی و فضیلت باشد.)
اگر توانایی و هنری (مهارت، فضیلت، یا ارزش درونی) داری، آن را نشان بده و به گوهر (اصل و نسب، یا خاستگاه) تکیه نکن. زیرا گل زیبا از خار به وجود می‌آید و حضرت ابراهیم پیامبر از آزر (پدر بت‌پرستش) زاده شد. این نشان می‌دهد که ارزش انسان به اعمال، هنر، و ویژگی‌های خودش بستگی دارد، نه به خاستگاه یا نسبش.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال ۶ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.