طمع ندارم ازین پس زخلق جاه و محل
مگر به خالق و دادار خلق عز و جل
حرام را چو ندانستمی همی ز حلال
چو سرو قامت من در حریر بود و حلل
به طبع رفت به زیرم همی جهان جهان
چو خوش لگام یکی اسپ تیز رو به مثل
دوان به سوی من از هر سوی حلال و حرام
چو سیل تیره و پر خس به پستی از سر تل
من فریفته گشته به جهل، تکیه زده
به قول جعفر و زید و ثنای خیل و خول
فگند پهن بساطی به زیر پای نشاط
به عمر کوته خود در دراز کرده امل
مرا خبر نه ازانک این جهان مرد فریب
به دست راست شکر دارد و به چپ حنظل
گر از دروغ و ز درغل جهی بجه ز جهان
که هم دروغ زن است این جهان و هم درغل
مدار دست گزافه به پیش این سفله
که دست باز نیابی مگر شکسته و شل
ز پیش آنکه تو را برنهد به طاق جهان
تو بر نه او را، ای پور، مردوار به پل
محل و جاه چه جوئی به چاکری ز امیر؟
چگونه باشد با چاکریت جاه و محل؟
به دست جان تو بر دنبلی به دست طمع
ببر دو دست طمع تا بیفتد این دنبل
روا بود که به میر اجل تو پشت کنی
اگر امیر اجل باز دارد از تو اجل
تو را به درگه میر اجل که برد؟ طمع
اگر طمع نبود خود تؤی امیر اجل
وگر اجل به امیر اجل نیز رسد
چرا کنی، تو بغا، دست پیش او به بغل؟
چرا که باز نگردی به طاعت خالق
به هر دو قول و عمل تا عفو کندت زلل؟
به توبه تازه شود طاعت گذشته چنانک
طری و تازه شود تیره روی باغ به طل
حلال و خوش خور و طاعت کن و دروغ مگو
بدین سه کاری گوئی به روز حشر بحل
چو گور دشت بسی رفتهای نشیب و فراز
چو عندلیب بسی گفتهای سرود و غزل
چو روزگار بدل کرد تیر تو به کمان
چرا کنون نکنی تو غزل به زهد بدل؟
هزار شکر خداوند را که خرسند است
دلم ز مدح و غزل بر مناقب و مقتل
اگرچه زهد و مناقب جمال یافت به من
مرا بلند نشد قدر جز بدین دو قبل
شرف همی به حمل یابد آفتاب ارچند
نیافته است خطر جز که ز آفتاب حمل
به زهد و طاعت یابد عمارت و نزهت
دل معطل مانده، شده خراب و طلل
سبک به سوی در طاعت خدای گرای
اگرچه از بزه برتو گران شده است ثقل
اگرچه غرقهای از فضل او نمید مباش
به علم کوش و زین غرق جهل بیرون چل
به سوخته بر سرکه و نمک مکن که تو را
گلاب شاید و کافور سازد و صندل
مکن چنانکه در این باب عامیان گویند
«چو سر برهنه کند تا به جان بکوشد کل»
سوار چون تو نباشد به نزد مرد حکیم
اگر تو این خر لنگت برون بری ز وحل
دراز گشت مقامت در این رباط کهن
گران شدی و سبک جان بدی تو از اول
چو کاهلان همه خوردی و چیز نلفغدی
کنون بباید بیتوشه رفتن ای منبل
ازین ربودی و دادی بدان به زرق و فسوس
ازان برین زدی و زین بران به زرق و حیل
تو را جوانی و جلدی گلیم و سندل بود
کنونت سوخت گلیم و دریده شد سندل
همه شدند رفیقان، تو را بباید شد،
به کاهلی نگذارندت ایدرو به کسل
رهی درازت پیش است و سهمگن که درو
طعام و آب نشاید مگر به علم و عمل
دروغ و مکر و خلل بر ره تو خار و خس است
چو خار و خس بود آری دروغ و مکر و خلل
به راستی رو، پورا، و راستی فرمای
کز این دو گشت محمد پیمبر مرسل
نخست منزلت از دین حق به راستی است
درین خلاف نکرده است خلق از اهل ملل
اگر به دین حق اندر به راستی بروی
سرت ز تیره و حل برشود به چرخ زحل
چو گاو مهمل منشین ز دین و، دانش جوی
اگر تو گاو نهای مانده از خرد مهمل
یکیت مشعله باید، یکی دلیل به راه
دلیل خویش عمل گیر، وز خرد مشعل
ز جهل بر وحلی، گر به علم دین برسی
خدای عز و جل دست گیردت ز وحل
به گوش در سخن حجت ای پسر عسل است
جز از سخن نخورد کس به راه گوش عسل
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این شعر به انتقاد از دنیاطلبی و طمع نسبت به مقام و جاه میپردازد و به اهمیت صداقت و طاعت خدا اشاره دارد. شاعر تأکید میکند که دنیا فریبنده است و نباید به ظواهر آن دل بست. او از خواننده میخواهد که به حقیقت بپردازد و در پی علم و عمل صالح باشد. همچنین، از خطرات دروغ و فریب هشدار میدهد و بر ضرورت توبه و اصلاح نفس تأکید میکند. به طور کلی، این اثر دعوتی به زهد و خودسازی برای رسیدن به کمال انسانی دارد.
هوش مصنوعی: از این به بعد از مردم و مقام و منزلت، امیدی ندارم، مگر به خداوند، خالق و پروردگار بزرگ.
هوش مصنوعی: وقتی که به حرام آگاه نبودم، حلال برایم مانند قدی بلند و زیبا بود که در حریر دیده میشد.
هوش مصنوعی: به طور طبیعی، من به زیر فشار و مشکلات جهان میروم، مانند اسبی تندرو که به خوبی تربیت شده و درخشان است.
هوش مصنوعی: از هر سو افرادی به سمت من میآیند، هم کسانی که حلالاند و هم کسانی که حرام. این آمدن همچون سیلابی تیره و پر از خس و خاشاک است که به سمت پایین میآید.
هوش مصنوعی: من به نادانی و عدم آگاهی دچار شدهام و به سخنان افرادی مثل جعفر و زید و همچنین به ستایش جمعی از اشخاص دیگر اعتماد کردهام.
هوش مصنوعی: فرشی خوش رنگ و زیبا زیر پای شادی خود گستراندهام، در حالی که عمر کوتاه من با آرزوهای طولانیام گره خورده است.
هوش مصنوعی: من از این دنیا که پر از فریب است، چیزی نمیدانم؛ چون در دست راستش شیرینی دارد و در دست چپش تلخی.
هوش مصنوعی: اگر از دروغ و ناراستی دور شوی، از این دنیا نیز باید دور شوی؛ چرا که در این دنیا هم دروغ وجود دارد و هم نیرنگ.
هوش مصنوعی: این بیت به ما میگوید که از تلاش بیفایده برای دستیابی به شخصی پست و بیارزش خودداری کنیم، چرا که بهدست آوردن او ممکن است تنها از طریق آسیب یا شکست امکانپذیر باشد. پس بهتر است وقت و انرژی خود را صرف چنین افرادی نکنیم.
هوش مصنوعی: قبل از آنکه دنیا تو را بر زمین بزند، خودت باید او را به چالش بکشی، ای جوان، با شجاعت و استقامت چون مردان.
هوش مصنوعی: چه نیازی به مقام و جایگاه داری وقتی خدمتکاری از سوی امیر هستی؟ چگونه میتوانی انتظار داشته باشی که در چنین موقعیتی، مقام و منزلتی داشته باشی؟
هوش مصنوعی: با جانت به دنبال چیزی نرو که به آن وابسته هستی و طمع را از خود دور کن تا از این وابستگی رها شوی.
هوش مصنوعی: اگر امیر مرگ از تو درگذرد و مرگ را به تأخیر بیندازد، رواست که تو به او پشت کنی و به زندگی بپردازی.
هوش مصنوعی: آیا تو را به درگاه مرگ میبرد؟ اگر طمعی نبود، خود تو به امارت مرگ نمیپرداختی.
هوش مصنوعی: اگر روزی سرنوشت یا مرگ به فرمانروایی بزرگ برسد، چرا تو باید دست به سوی او دراز کنی و درخواست کمک کنی؟
هوش مصنوعی: چرا به وظایف خود نسبت به خداوند بازنمیگردی و از اعمال و گفتار درست خود پیروی نمیکنی، تا اینکه او خطاهای تو را ببخشد؟
هوش مصنوعی: توبه باعث میشود که اعمال نیک گذشته دوباره نو و تازه شوند، درست همانطور که درختان و گلها با باران و طراوت بهاری احیاء و سرزنده میگردند.
هوش مصنوعی: حلال بخور و خوش بگذران، طاعت و بندگی کن و دروغ نگو. با انجام این سه کار، میتوانی در روز قیامت با آرامش به حساب رسیدگی کنی.
هوش مصنوعی: چون زمین پر از گودالها و ناهمواریهاست، تو هم مانند پرندهای خوشصدا، شعر و آهنگهای زیادی را سرودهای.
هوش مصنوعی: وقتی روزگار تیر تو را به کمان تبدیل کرد، چرا حالا تو غزل را به زهد بدل نمیکنی؟
هوش مصنوعی: خدای را سپاس که دل من از ستایش و شعر دربارهی فضایل و شهادت خوشحال و راضی است.
هوش مصنوعی: هرچند که تقوا و ویژگیهای نیکو مرا به درجات عالیای رسانده، اما هیچ چیز به اندازه این دو، یعنی زهد و معرفت، ارزش و مرتبه واقعی من را برنمیافرازد.
هوش مصنوعی: این بیت به ما میگوید که خورشید، با وجود تمام خطراتی که ممکن است با تابش خود به وجود آورد، همچنان به خاطر موقعیت و ارزش خود، شرف و بزرگی ویژهای دارد. بنابراین، حتی اگر خطراتی وجود داشته باشد، شرف و مقامِ خورشید به هیچ وجه کاهش نمییابد.
هوش مصنوعی: با پرهیزکاری و عبادت، انسان میتواند زندگیاش را آباد و دلش را شاداب کند، در حالی که اگر به این امور توجه نکند، دلش بیکار و ویران خواهد ماند.
هوش مصنوعی: به سوی درگاه خدا برو و در طاعت او تلاش کن، حتی اگر بار گناهها بر دوشت سنگینی کند.
هوش مصنوعی: هرچند که در نعمت و فضل او غرق شدهای، اما نباید از علم و دانش غافل شوی. باید تلاش کنی و از این غرقاب جهل بیرون بیایی.
هوش مصنوعی: به خاکستر و چیزهای تلخ نچسب، زیرا ممکن است برای تو چیزهای خوشبو و مطبوعی فراهم شود.
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که نباید مانند افراد ناآگاه عمل کنی که میگویند وقتی کسی با تمام وجود به سوی هدفی میرود، باید به صورت بیپناه و بیتوجه به عواقب عمل کند. در واقع، باید با تدبیر و هوشمندی به سمت هدفها پیش بروید و از خطرات احتمالی آگاه باشید.
هوش مصنوعی: اگر سوارانی مانند تو در نزد مرد حکیم نباشد، پس اگر تو این خر لنگ را از کجراهی بیرون کنی، به کجا خواهی رفت؟
هوش مصنوعی: در این مکان قدیمی، جایگاه تو به اندازهای بزرگ شده که وزن تو سنگینتر شده و روح تو از ابتدا سبکتر گشته است.
هوش مصنوعی: چون همه بیخیال و بیتدبیر بودی و چیزی جمع نکردی، حالا باید بدون توشه و آمادهسازی سفر کنی، ای انسان تنبل.
هوش مصنوعی: در این بیت، به موضوع فریب و نیرنگ اشاره شده است. گوینده میگوید که از چیزی که گرفته شده، به چیز دیگری داده شده است، و این کار با فریب و حیلهگری همراه است. به طور کلی، اشاره به رفتارهای ناپسند و فریبدهنده در تعاملات انسانی دارد.
هوش مصنوعی: در گذشته جوان و شاداب بودی و از زندگی لذت میبردی، اما حالا دیگر جوانیات از بین رفته، زندگیات دچار مشکلاتی شده و چیزهایی که داشتید خراب شدهاند.
هوش مصنوعی: همه به دوستی یا رفاقت نزدیک شدهاند و تو هم باید به این جمع بپیوندی. نگذار که بیتفاوتی و کسالت مانع تو شود.
هوش مصنوعی: راه تو طولانی و دشوار است و در آن، غذا و آب برای بدست آوردن نیازمند دانش و عمل است.
هوش مصنوعی: دروغ، فریب و نقصان همانند خار و خس در مسیر تو هستند. همانطور که خار و خس در جاهای ناخواسته رشد میکنند، دروغ و فریب نیز میتوانند موانع و مشکلاتی برای تو ایجاد کنند.
هوش مصنوعی: باید با صداقت و درستی رفتار کنیم، زیرا از این ویژگیها بود که محمد، پیامبر، به رسالت مبعوث شد.
هوش مصنوعی: ابتدا باید بگوییم که جایگاه واقعی دین حق در صداقت و راستگویی است و مردم از ملتهای مختلف در این زمینه اختلاف نظر ندارند.
هوش مصنوعی: اگر به راستی به مسیر درست و حقیقی بروی، تاریکیها و بدیها از سر تو دور شده و روشنایی و سعادت به تو خواهد رسید.
هوش مصنوعی: اگر مثل گاوی بیفکر و بیحالی ننشینی، علم و معرفت را جستجو کن. اگر گاو نیستی، پس نباید بیفکری کنی و از عقل و خرد دور بمانی.
هوش مصنوعی: یک مشعل باید که روشنی ببخشد و دلیلی که راه را نشان دهد. بر اساس دلیل خود عمل کن و از خرد و آگاهی بهره بگیر.
هوش مصنوعی: اگر از نادانی عبور کنی و به علم و دانش دین برسید، خداوند تو را از جهل و نادانی به حقیقت و آگاهی خواهد رساند.
هوش مصنوعی: ای پسر، در گوش خود فقط به سخن شیرین و دلنشین گوش بده. زیرا کسی از سخن بدون گوش دادن نمیتواند بهرهمند شود؛ مانند عسل که تنها از طریق گوش، میتوان آن را تجربه کرد.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
واصْبَحْتُ یَوْمَ النَّفْرِ و العیسُ تَرْحَلُ
وَکانَ حُدَی الحادی بِنَا و هُوَ مُعْجِلُ
اُسائِلُ عَنْ سلمی فَهَلْ مِنْ مُخَبِّرٍ
بسانَّ له علماً بها أیْنَ تنزلُ
لَقَد اَفْسَدَتْ حجّی و نُسْکی و عُمرتی
[...]
ایا بجود و بآزادگی بدهر مثل
جهان بکلک تو و کف تو فکنده امل
چگونه رنجه نباشم برنج تو ؟ که مرا
ز نعمت تو بود مغز استخوان بمثل
اگر ز فکرت تو دوش خواب خوش کردم
[...]
ایا چراغ شهان جهان امیر اجل
بدست مایه پیروزی و بتیغ اجل
بابر و دریا ماند بنانت گاه سخا
ببرق و صاعقه ماند سنانت گاه جدل
بدانش ودهش و جود و داد و دولت و دین
[...]
خجسته بادا بر خواجه عمید اجل
خجسته عید رسول خدای عزوجل
عماد ملک و ملک بوالفرج مفرج غم
که هم عماد جلالست و هم عمید اجل
اساس نصرت نصربن رستم آن که به دوست
[...]
دهانت، ای اغل، گنده ریش، گنده بغل
همی کند همه شب گوه سگ به دندان حل
همه جهان زره کون همی ریند و تو باز
گه از دهان ریی و گه ز کون و گه ز بغل
به پیش شاه چنانی که پیش آدم دیو
[...]
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیهای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.