گنجور

 
حاجب شیرازی

ای که بس بی خبری عالم انسانی را

کرده بر خویش روا خصلت حیوانی را

کیست آن کس که به حیوان کند اثبات شرف

آنکه دارد صفت خاصه رحمانی را

حسن و قبح همه کس بنگر و خاموش نشین

رو، ز آئینه بیاموز تو حیرانی را

اگر امروز ز درویش وز شاهت خبر است

بگدائی بخری حشمت سلطانی را

نفسی نفس دغا پیشه اگر رام کنی

عین رحمانی و بندی دم شیطانی را

مدعی نقص کمالات مرا گفت چه باک

اهرمن خیره شود صنعت یزدانی را

ای که در عالم جسمی به حقیقت پابست

جسم حائل نشود باطن نورانی را

نیمه شب با رخ چون روز چو روشن گذری

نور باران کنی از رخ شب ظلمانی را

دل در آن شور که من در قفس سینه تنگ

شرمگین کرده ز رخ یوسف کنعانی را

زاهد این حیله و طامات و خرافات بنه

مرد دانا نخرد سکه نادانی را

گر نهی پا بسر چرخ بدین حسن و جمال

چرخ ثور و حمل آرد صف قربانی را

صلح کل باش و دل از وسوسه جنگ بشوی

تا چو دیوان نکنی خدمت دیوانی را

از پی نزع صلاح آمر کل فرمان داد

کیست گردن ننهد حکم جهان بانی را

داغ را پخته بسوزم جگر ای پخته خام

تا تو زینت نکنی صفحه پیشانی را

«حاجب » از پرده اوهام برون مینه گام

تا بداند همه کس معنی روحانی را

 
 
 
خواجوی کرمانی

بده آن راحِ روان‌پرورِ ریحانی را

که به کاشانه کشیم آن بتِ روحانی را

من به دیوانگی ار فاش شدم معذورم

کان پری صید کند دیو سلیمانی را

سر به پای فَرَسَش درفکنم همچون گوی

[...]

صائب تبریزی

گریه از دل نبرد کلفت روحانی را

عرق شرم نشوید خط پیشانی را

لنگر درد به فریاد دل ما نرسید

تا که تسکین دهد این کشتی طوفانی را؟

دل آگاه ز تحریک هوا آسوده است

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از صائب تبریزی
بیدل دهلوی

عیش داند دل سرگشته پریشانی را

ناخدا باد بودکشتی توفانی را

اشک در غمکدهٔ دیده ندارد قیمت

از بن چاه برآر این مه‌کنعانی را

عشق نبود به عمارتگری عقل شریک

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از بیدل دهلوی
حزین لاهیجی

عشقت آمیخت به دل درد فراوانی را

ریخت در پیرهنم، خار بیابانی را

نام پروانه مکن یاد که نسبت نبود

با من سوخته دل، سوخته دامانی را

هرچه خواهی بکن، از دوری دیدار مگو

[...]

آشفتهٔ شیرازی

چند غواص بری گوهر عمانی را

طلب از شط قدح جوهر رمانی را

نقش روی تو به چین برده مبرهن کردم

تا که بر صفحه شکستم قلم مانی را

به نگه راز درون مردم چشمت دانست

[...]

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه