گنجور

 
نظام قاری

در آن قتال دله صدر روی گردانید

بداد ابلق سنجاب پشت و کرد حذر

گریختند همه پیش برّها چون بز

نایستاد کول نیز گرچه داشت چپر

نمود اگر چه به کین جبه پوستین جبه

چنانچه موی فرو ریخت از غم بیمر

بخاست موی بر اندامش آندم الپاغی

بخشم ریش بجنباند و گشت ازآن مضطر

سمور گفت به قاقم که برنگر سنجاب

چه رو نمود که او پشت داد بر لشکر

منش به تیغ شکم بردرم که بنشیند

سپاه برّه و قُندُس به ماتمش یکسر

زروی موی شکافی فنک حدیثی گفت

کزو سپهبد قرساق داشت آن باور

که ما سلاح نداریم حرب گرما را

که هست سایه سنگین بیفکنیم سپر

چو تاب پنچه شیران نیاورد روباه

چه چاره است، اگر چند هست حیلتگر

ولی که در مثلست این که ریش اگر تنگ است

به هر طریق بتابد یکی شتای دگر؟

بروت باز بمالیم در خزان و دریم

چو کهنه جامه صف صد لک از چنین عسکر

بسی لباس بهاری به پوسیتن دیدم

نهاده لب به لب و روبروی یکدیگر

که شد به تیغ جدائی میانشان واقع

دگر به وقت خزان جفت گشته و همبر

به قدر حوصله بین جامه معانی کان

بیان جان و تن تست سرسری مشمر

قصبچه‌ام که تو پودش مجاز پنداری

حقیقتست همه تار او یقین بنگر

خطوط این قلمی را بسست معنی خاص

که نیست مخفی و پوشیده این بر اهل هنر

چنین که دکمه لولو به پیشواز بود

به جیب فکرت من از معانیست درر

چو در مشابهت اندک ملابست کافیست

مساز دق دقیق مرا به دق ابتر

خیال فاسد بافندگان و معنی من

چو جامه خواب پکست و قطیفه اخضر

اگرچه عرصه شطرنج و لعب سجاده

به وصف هردو بساطند ای گزیده کهَر

یکیست خانه به خانه مساکن شیطان

یکی محل سجود و نظرگه داور

چنین نفیس لباسی کرا بپوشانی

دریغ قاری اگر بودیَت سخن پرور

 
 
 
عنصری

چگونه برخورم از وصل آن بت دلبر

که سوخت آتش هجرش دل مرا در بر

طمع کند که ز معشوق برخورد عاشق

بدین جهان نبود کار ازین مخالفتر

از آنکه عاشق نبود کسی که دل ندهد

[...]

مشاهدهٔ ۵ مورد هم آهنگ دیگر از عنصری
فرخی سیستانی

فسانه گشت و کهن شد حدیثِ اسکندر

سخن نو آر که نو را حلاوتی‌ست دگر

فسانهٔ کهن و کارنامهٔ به دروغ

به کار ناید رو در دروغ رنج مبر

حدیثِ آنکه سکندر کجا رسید و چه کرد

[...]

مشاهدهٔ ۴ مورد هم آهنگ دیگر از فرخی سیستانی
عسجدی

بنوبهار جوان شد جهان پیر ز سر

ز روی سبزه بر آورد شاخ نرگس سر

خزان جهان را عهد ار چه کرده بود کهن

بهار عهد جهان باز تازه کرد ز سر

هوا نشاند ببرگ شکوفه در، یاقوت

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از عسجدی
خواجه عبدالله انصاری

پلی شناس جهانرا و نو رسیده براو

مکن عمارت و بگذار و خوش ازو بگذر

کرا شنیدی و دیدی که مرگ دادامان

ز خاص و عام و بدو نیک و از صغیر و کبر

اگر هزار بمانی و گر هزار هزار

[...]

ازرقی هروی

بفال سعد و خجسته زمان و نیک اختر

نشسته بودم یک شب بباغ وقت سحر

ز باختر شده پیدا سر طلایۀ روز

کشیده لشکر شب جوق جوق زس خاور

فلک چو بیضۀ عنبر نمود و انجم او

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از ازرقی هروی
مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه