گنجور

 
ادیب الممالک

نگار من تن سیمین خود برخت سیاه

چنان نهفته که در تیره شب چهارده ماه

سیاه پوشید آن گلعداز و روز مرا

ز سوگواری خود کرد همچو شام سیاه

برفت چشمه حیوان درون تاریکی

نهاد لاله نعمان ز مشک سوده کلاه

شخود چهره بناخن گشود خون ز دو چشم

گسست موی و پریشان نمود زلف دو تاه

همی پراکنده از هر دو جزع مروارید

همی دمید برخسار همچو آینه آه

ایا گزیده ترین دخت شهریار عجم

که شد نژاد تو از خسروان والا جاه

توئی نبیره طهماسب شاه کیوان قدر

توئی نواده خاقان و سبط نادر شاه

تو شاد داری خرم روان پاک نیا

تو زنده کردی نام پدرت طاب ثراه

نشان حشمت تو ظاهر است در آفاق

حدیث عصمت تو سایر است در افواه

سخا و جود به ابر کف تو بسته امید

کمال و فضل بخاک در تو جسته پناه

ببارگاه تو بهرام و تیر بسته میان

بخاک راه تو برجیس و مهر سوده جباه

به پیش قصر کمالت فلک نیارد پای

درون کاخ عفافت ملک نیابد راه

ز هوش و فضل و فروغ و فر و کمال تو تافت

بچرخ مشتری و تیر و مهر و زهره و ماه

بدان مثابه بلند است دامنت که مدام

ز دامن تو بود دست آسمان کوتاه

از آنکه چرخ نهم برترین مقام وی است

که چاکران تو را شد فروترین خرگاه

گر آفتاب شود فی المثل بچرخ نهم

کجا تواند کردن بسایه تو نگاه

ز تو ببالد برقع برایت و به نگین

ز تو بنازد معجر بافسر و به کلاه

بحضرت تو حدیثی فرا برم که بود

خدای عز وجل مرمرا بصدق گواه

به پیش چون تو حکیمی که راز دل داند

منافقی نکنم لا اله الا الله

بدان رسول که آمد ستوده در گیتی

بدان خدای که باشد منزه از اشباه

بدان اراده که بر سلب و نفی من قادر

بدان ضمیر که از هست و بود من آگاه

کز این مصیبت عظمی که دستبرد قضا

بدوستان تو آورده از ستم ناگاه

بسان ساغر مستان دلم پر از خون است

چو طره صنمان قامتم شدست دو تاه

چو ابر خون ز بصر باری و نمیدانی

که جان ما را در بحر قلزم است شباه

ولی چه چاره که این باده را از این ساقی

بطوع اگر نستانی دهند با اکراه

نه کس ببندد این رخنه را بدست هنر

نه کس گشاید این قلعه را بزور سپاه

نگویمت که در این غم مپوش رخت سیه

که کعبه ای تو و زیبد بکعبه رخت سیاه

خدای را مفشان خون دیده بر دامان

که دامن تو نیالوده بر بهیچ گناه

مریز اشک و مخور غم در این مصیبت سخت

مدار تاب و مکن تب در این غم جانکاه

بطوع خاطر تسلیم شو بامر قضا

ز روی صدق رضا ده بدانچه خواست اله

چو وقت در گذر آید چه یکنفس چه هزار

چو دور عمر بسر شد چه پنج و چه پنجاه

زمانه یار نگردد بزور بازوی عقل

گذشته باز نیاید بسوک و ناله و آه

تن فسرده دلخستگان نژند مکن

دل رمیده وابستگان شکسته مخواه

گر این کلام مرا گوش کردی از سر مهر

یکی حدیث دگر آرم اندرین درگاه

بهمت تو که برتر از آسمان بلند

بدامن تو که شد دست چرخ از آن کوتاه

که گر در آب کنی غرقه حاضرم بالطوع

وگر در آتش گوئی روم بلا اکراه

بخاکپای تو دارد تن فسرده نیاز

بر آستان تو دارد دل رمیده پناه

سرم بطوق تو یک گردن است و صد زنجیر

دلم بدست تو یک کشته و هزار سپاه

چو در کف تو بود کار دل تو خود دانی

باوج ماه رسان یا بیفکن اندر چاه

کنون بپای خود آمد بدامت این نخجیر

گرش توانی در بند خویش داشت نگاه

شکار شیر کن ای جان اگر چه میدانم

که در کمند تو شیر ژیان شود روباه

الا چو گاه برآید ز ماه و ماه از سال

الا چو روز برآید ز هفته هفته ز ماه

همیشه روز و شبت خوش ببامداد و غروب

هماره سال و مهت نیک درگه و بیگاه

 
 
 
فرخی سیستانی

ز بهر تهنیت عید بامداد پگاه

بر من آمد خورشید نیکوان از راه

چو چین کرته بهم بر شکسته جعد کشن

چو حلقه های زره پر گره دو زلف سیاه

نبیدنی به کف و هر دو رخ به رنگ نبید

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از فرخی سیستانی
ازرقی هروی

مبارکی و سعادت نمود روی بشاه

از آن مبارک و مسعود تحفهای زاله

چه تحفه ایست ؟ یکی فر خجسته فرزندست

موافقان را شادی فزای و انده کاه

بشهریاری و شاهی تمام نسبت او

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از ازرقی هروی
مسعود سعد سلمان

ز در درآمد دوش آن نگار من ناگاه

چو پشت من سر زلفین خویش کرده دو تاه

چگونه شاد شود عاشقی ز هجر غمی

که یار زیبا از در درآیدش ناگاه

ز شادمانی گفتم چو روی آن دیدم

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از مسعود سعد سلمان
امیر معزی

گشاده‌روی و میان بسته بامدادِ پگاه

فروگذشت به کویم بتی به روی چو ماه

اگر زمهر بود بامداد نور جهان

ز ماه بود مرا نور بامداد پگاه

مهی که بود به قد سرو دلبرانِ سرای

[...]

سوزنی سمرقندی

سری که خلق جهانرا ویست پشت و پناه

امین دین الله است و سعد ملکت شاه

ستوده فخر خراسان محمد یوسف

که چون محمد و یوسف جمال دارد و جاه

اگر محمد و یوسف ندیده اند بهم

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از سوزنی سمرقندی
مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه