... اوسع از وی تا نیابی منعکس

فهم آن می کن ز راه عقل و هوش

فهم عقلانی است الهام سروش ...

... هست یکسان نفس را سوزد نهاد

عفو چون کردی و بستی راه خشم

نفس و شیطان را گشایی خون ز چشم ...

... مغزها را امتیاز از پوست بود

تا که کرد از راه ایمان بذل روح

یا که شد بند غنیمت در فتوح ...

و مٰا محمد إلاٰ رسول قد خلت من قبله الرسل أ فإن مٰات أو قتل انقلبتم علیٰ أعقٰابکم و من ینقلب علیٰ عقبیه فلن یضر اللٰه شییا و سیجزی اللٰه الشٰاکرین ۱۴۴ و مٰا کٰان لنفس أن تموت إلاٰ بإذن اللٰه کتٰابا مؤجلا و من یرد ثوٰاب الدنیٰا نؤته منهٰا و من یرد ثوٰاب الآخرة نؤته منهٰا و سنجزی الشٰاکرین ۱۴۵ و کأین من نبی قٰاتل معه ربیون کثیر فمٰا وهنوا لمٰا أصٰابهم فی سبیل اللٰه و مٰا ضعفوا و ما استکٰانوا و اللٰه یحب الصٰابرین ۱۴۶

و نیست محمد ص مگر رسولی بتحقیق گذشته اند پیش از او رسولان آیا پس اگر مرده باشد یا کشته شده بود برمی گشتید بر پاشنه هاتان و هر که برگردد بر دو پاشنه اش پس هرگز ضرر نمی رساند خدا را هیچ گونه چیزی و بزودی سزا می دهد خدا شکرگزاران را ۱۴۴ و نمی باشد مر نفسی را که بمیرد مگر به اذن خدا کتابی معین المدة و هر که می خواهد ثواب دنیا را می دهیمش از آن و هر که می خواهد ثواب آخرت را می دهیمش از آن و بزودی جزا دهیم شکرگزاران را ۱۴۵ و بسا از پیغمبری که کارزار کردند با او سپاهیان بسیار پس سستی نکردند مر آنچه رسید ایشان را در راه خدا و ضعیف نشدند و فروتنی نکردند و خدا دوست دارد شکیبایان را ۱۴۶

مر محمد ص نیست او غیر از رسول ...

... مع بد از امت گروهی بیشمار

نه بر ایشان آمد اندر راه حق

ضعف و سستی و استکانت یا غلق ...

إن الذین تولوا منکم یوم التقی الجمعٰان إنما استزلهم الشیطٰان ببعض مٰا کسبوا و لقد عفا اللٰه عنهم إن اللٰه غفور حلیم ۱۵۵ یٰا أیها الذین آمنوا لاٰ تکونوا کالذین کفروا و قٰالوا لإخوٰانهم إذٰا ضربوا فی الأرض أو کٰانوا غزی لو کٰانوا عندنٰا مٰا مٰاتوا و مٰا قتلوا لیجعل اللٰه ذٰلک حسرة فی قلوبهم و اللٰه یحیی و یمیت و اللٰه بمٰا تعملون بصیر ۱۵۶ و لین قتلتم فی سبیل اللٰه أو متم لمغفرة من اللٰه و رحمة خیر ممٰا یجمعون ۱۵۷ و لین متم أو قتلتم لإلی اللٰه تحشرون ۱۵۸ فبمٰا رحمة من اللٰه لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم و استغفر لهم و شٰاورهم فی الأمر فإذٰا عزمت فتوکل علی اللٰه إن اللٰه یحب المتوکلین ۱۵۹ إن ینصرکم اللٰه فلاٰ غٰالب لکم و إن یخذلکم فمن ذا الذی ینصرکم من بعده و علی اللٰه فلیتوکل المؤمنون ۱۶۰

بدرستی که آنان که پشت گردانیدند از شما روزی که روی بروی شدند دو جماعت جز این نیست لغزانیدشان دیو رجیم بسبب برخی از آنچه کسب کردند و بدرستی که عفو کرد خدا از ایشان بدرستی که خدا آمرزندۀ بردبار است ۱۵۵ ای آن کسانی که ایمان آوردید می باشید شما مانند آنان که کافر شدند و گفتند مر برادرانشان چون سفر می کردند در زمین یا بودند غازیان اگر می بودند نزد ما نمی مردند و کشته نمی شدند تا بگرداند خدا آن را حسرت در دلهاشان و خدا زنده می کند و می میراند و خدا بآنچه می کنید بیناست ۱۵۶ و اگر کشته شدید در راه خدا یا مردید هر آینه آمرزشی است از خدا و رحمتی بهتر است از آنچه جمع می کنند ۱۵۷ و اگر مردید یا کشته شدید هر آینه بسوی خدا محشور می شوید ۱۵۸ پس برحمتی از خدا نرمی کرد مر ایشان را و اگر بودی بد خوی سخت دل هر آینه پراکنده می شدند از حوالی تو پس درگذر از ایشان و آمرزش خواه مر ایشان را و مشورت کن با آنها در کار پس چون عزم کردی پس توکل کن بر خدا بدرستی که خدا دوست دارد توکل کنندگان را ۱۵۹ اگر یاری کند شما را خدا پس نیست غلبه کننده مر شما را و اگر وا می گذارد شما را پس کیست که یاری می کند شما را از بعد او و بر خدا پس باید توکل کنند گروندگان ۱۶۰

آن کسان که بازگشتند از شما ...

... یعنی از اموال و ازواج و بنین

وآنچه گیرد دامنت در راه دین

که به قهر از جمله باید کند دل ...

... داشت با اصحاب دایم مشورت

تا نماید راه عقل و آخرت

آنکه با او همدل و هم ریشه بود ...

و لیعلم الذین نٰافقوا و قیل لهم تعٰالوا قٰاتلوا فی سبیل اللٰه أو ادفعوا قٰالوا لو نعلم قتٰالا لاتبعنٰاکم هم للکفر یومیذ أقرب منهم للإیمٰان یقولون بأفوٰاههم مٰا لیس فی قلوبهم و اللٰه أعلم بمٰا یکتمون ۱۶۷ الذین قٰالوا لإخوٰانهم و قعدوا لو أطٰاعونٰا مٰا قتلوا قل فادرؤا عن أنفسکم الموت إن کنتم صٰادقین ۱۶۸ و لاٰ تحسبن الذین قتلوا فی سبیل اللٰه أموٰاتا بل أحیٰاء عند ربهم یرزقون ۱۶۹ فرحین بمٰا آتٰاهم اللٰه من فضله و یستبشرون بالذین لم یلحقوا بهم من خلفهم ألاٰ خوف علیهم و لاٰ هم یحزنون ۱۷۰ یستبشرون بنعمة من اللٰه و فضل و أن اللٰه لاٰ یضیع أجر المؤمنین ۱۷۱

و تا بداند آنان را که نفاق کردند و گفته شد مر ایشان را که بیایید کارزار کنید در راه خدا یا دفع کنید گفتند اگر می دانستیم کارزار کردن هر آینه متابعت می کردیم شما را آنها مر کفر را آن روز نزدیکتر بودند از ایشان مر ایمان را می گفتند بدهنهاشان آنچه نیست در دلهاشان و خدا داناتر است بآنچه پوشیده می دارند ۱۶۷ آنکه گفتند مر برادرانشان را و نشستند اگر اطاعت ما می کردند کشته نمی شدند بگو پس دفع کنید از خودهاتان مرگ را اگر هستید راستگویان ۱۶۸ و مپندارید البته آنان را که کشته شدند در راه خدا مردگان بلکه زندگانند نزد پروردگارشان روزی داده می شوند ۱۶۹ شادمانانند بآنچه دادشان خدا از فضل خود و شادمانی می کنند بکسانی که ملحق نشده اند بایشان از بعد ایشان اینکه نیست خوفی بر ایشان و نه ایشان اندوهناک شوند ۱۷۰ شادمانی می کنند یعنی از خدا و فضلی و بدرستی که خدا ضایع نمی کند مرد گروندگان را ۱۷۱

تا بداند کآن دورویان آشکار ...

... یا نماییدش ز حد خویش دور

یعنی اندر راه حق کوشید سخت

یا محمدص را برون بندید رخت

بعد از آن کو را به خود دادید راه

باشد این سستی دگر عیب و گناه ...

... موت را از نفس خود که امر خداست

می نپندار آنکه اندر راه حق

کشته گشتند از عهود ماسبق ...

... زآن بر ایشان کرد ارسال رسل

تا کنند آگاهشان از رسم و راه

بر فضای مه رسند از قعر چاه ...

... باشد اندر هر دو فعلت در مدار

آن اراده و مشیتش همراه و یار

در سکونت کس نگیرد جای تو ...

ربنٰا إننٰا سمعنٰا منٰادیا ینٰادی للإیمٰان أن آمنوا بربکم فآمنٰا ربنٰا فاغفر لنٰا ذنوبنٰا و کفر عنٰا سییٰاتنٰا و توفنٰا مع الأبرٰار ۱۹۳ ربنٰا و آتنٰا مٰا وعدتنٰا علیٰ رسلک و لاٰ تخزنٰا یوم القیٰامة إنک لاٰ تخلف المیعٰاد ۱۹۴ فاستجٰاب لهم ربهم أنی لاٰ أضیع عمل عٰامل منکم من ذکر أو أنثیٰ بعضکم من بعض فالذین هٰاجروا و أخرجوا من دیٰارهم و أوذوا فی سبیلی و قٰاتلوا و قتلوا لأکفرن عنهم سییٰاتهم و لأدخلنهم جنٰات تجری من تحتها الأنهٰار ثوٰابا من عند اللٰه و اللٰه عنده حسن الثوٰاب ۱۹۵ لاٰ یغرنک تقلب الذین کفروا فی البلاٰد ۱۹۶ متٰاع قلیل ثم مأوٰاهم جهنم و بیس المهٰاد ۱۹۷ لٰکن الذین اتقوا ربهم لهم جنٰات تجری من تحتها الأنهٰار خٰالدین فیهٰا نزلا من عند اللٰه و مٰا عند اللٰه خیر للأبرٰار ۱۹۸ و إن من أهل الکتٰاب لمن یؤمن باللٰه و مٰا أنزل إلیکم و مٰا أنزل إلیهم خٰاشعین للٰه لاٰ یشترون بآیٰات اللٰه ثمنا قلیلا أولٰیک لهم أجرهم عند ربهم إن اللٰه سریع الحسٰاب ۱۹۹

پروردگار ما بدرستی که ما شنیدیم نداکننده ای ندا می کرد از برای ایمان که بگروید بپروردگارتان پس گرویدیم پروردگار ما پس بیامرز برای ما گناهان ما را و بازپوشان از ما بدیهای ما را و بمیران ما را با نیکان ۱۹۳ پروردگار ما و بده ما را آنچه وعده داده ای ما را بر رسولانت و خوار مگردان ما را روز قیامت بدرستی که تو خلاف نمی کنی وعده را ۱۹۴ پس اجابت کرد مر ایشان را پروردگارشان که ضایع نمی کنم کارکارکننده ای را از شما از مردی یا زنی بعضیتان از بعضی است پس آنان که مهاجرت کردند و بیرون کرده شدند از دیارشان و رنجانیده شدند در راه من و کارزار کرده شدند و کشته شدند در می گذرانیم از ایشان بدیهای ایشان را و هر آینه در می آورمشان در بهشتهایی که می رود از زیرشان نهرها پاداشی از نزد خدا و خدا باشد نزدش خوبی ثواب ۱۹۵ نباید که فریب دهد ترا رفت و آمد آنان که کافر شدند در شهرها ۱۹۶ متاعیست اندک پس مسکن ایشان دوزخ است و بد بستریست ۱۹۷ لیکن آنان که پرهیز کردند از پروردگارشان مر ایشان راست بهشتهایی که می رود از زیرشان نهرها جاودانیان در آن ما حضری از نزد خدا و آنچه نزد خداست بهتر است برای نیکان ۱۹۸ و بدرستی که از اهل کتاب هر آینه کسی است که می گرود بخدا و آنچه فرستاده شد بشما و آنچه فرستاده شد بایشان خشوع کنندگان از برای خدا عوض نمی کنند بآیتهای خدا بهای اندک را آن گروه مر ایشان راست مزدشان نزد پروردگارشان بدرستی که خدا زود حسابست ۱۹۹

از منادی تو ای پروردگار ...

... پس به ایمان با رسولان آمدیم

ثابت اندر راه ایمان آمدیم

جرم ما را پس بیامرز از کرم ...

... کرد باید جهد و در نفی عنود

صابروا و رابطوا یعنی که راه

بر عدو بندید بر بی گاه و گاه ...

... واگذارید آن به اهلش بی جدال

نیست در مال یتیمان راه خیر

گر برادر زاده باشد ور که غیر ...

و لاٰ تؤتوا السفهٰاء أموٰالکم التی جعل اللٰه لکم قیٰاما و ارزقوهم فیهٰا و اکسوهم و قولوا لهم قولا معروفا ۵ و ابتلوا الیتٰامیٰ حتٰی إذٰا بلغوا النکٰاح فإن آنستم منهم رشدا فادفعوا إلیهم أموٰالهم و لاٰ تأکلوهٰا إسرٰافا و بدٰارا أن یکبروا و من کٰان غنیا فلیستعفف و من کٰان فقیرا فلیأکل بالمعروف فإذٰا دفعتم إلیهم أموٰالهم فأشهدوا علیهم و کفیٰ باللٰه حسیبا ۶

و مدهید کم خردان را اموالتان را که گردانید خدا برای شما مایه تعیش و روزی دهید ایشان را از آنها و بپوشانیدشان و بگویید مر ایشان را گفتاری خوب ۵ و بیازمایید یتیمان را تا چون برسند بنکاح پس اگر یافتید از ایشان رشدی پس تسلیم کنید بایشان مالهاشان را و نخورید آن را از راه اسراف و از پیش گیری اینکه بزرگ شوند و هر که باشد غنی پس باید در گذرد و هر که باشد فقیر پس باید بخورد بخوبی پس چون تسلیم کردید بایشان مالهاشان را پس گواه گیرید بر ایشان و کافیست خدا محاسب ۶

در بیان تصرف در مال یتیم ...

یوصیکم اللٰه فی أولاٰدکم للذکر مثل حظ الأنثیین فإن کن نسٰاء فوق اثنتین فلهن ثلثٰا مٰا ترک و إن کٰانت وٰاحدة فلها النصف و لأبویه لکل وٰاحد منهما السدس ممٰا ترک إن کٰان له ولد فإن لم یکن له ولد و ورثه أبوٰاه فلأمه الثلث فإن کٰان له إخوة فلأمه السدس من بعد وصیة یوصی بهٰا أو دین آبٰاؤکم و أبنٰاؤکم لاٰ تدرون أیهم أقرب لکم نفعا فریضة من اللٰه إن اللٰه کٰان علیما حکیما ۱۱ و لکم نصف مٰا ترک أزوٰاجکم إن لم یکن لهن ولد فإن کٰان لهن ولد فلکم الربع ممٰا ترکن من بعد وصیة یوصین بهٰا أو دین و لهن الربع ممٰا ترکتم إن لم یکن لکم ولد فإن کٰان لکم ولد فلهن الثمن ممٰا ترکتم من بعد وصیة توصون بهٰا أو دین و إن کٰان رجل یورث کلاٰلة أو امرأة و له أخ أو أخت فلکل وٰاحد منهما السدس فإن کٰانوا أکثر من ذٰلک فهم شرکٰاء فی الثلث من بعد وصیة یوصیٰ بهٰا أو دین غیر مضار وصیة من اللٰه و اللٰه علیم حلیم ۱۲ تلک حدود اللٰه و من یطع اللٰه و رسوله یدخله جنٰات تجری من تحتها الأنهٰار خٰالدین فیهٰا و ذٰلک الفوز العظیم ۱۳ و من یعص اللٰه و رسوله و یتعد حدوده یدخله نٰارا خٰالدا فیهٰا و له عذٰاب مهین ۱۴

هشت یک از آنچه گذاشتند پس از بعد وصیتی که وصیت کنید بان یا دینی و اگر باشد مردی که میراث برده شود از جهة کلاله یا زنی و مر او را باشد برادری یا خواهری پس برای هر یک از آن دو شش یک پس اگر باشد بیشتر از آن پس ایشان انبازانند در سه یک از بعد وصیتی که می فرماید شما را خدا در اولادتان از برای مذکر مانند بهرۀ دو مؤنث پس اگر باشند زنان فوق دو تا پس برای آنهاست دو ثلث آنچه را گذاشتند و اگر باشد یکی پس از برای اوست نصف و مر والدینش را از برای هر یک از ایشان شش یک از آنچه گذاشتند اگر باشد مر او را فرزندی پس اگر نباشد مر او را فرزندی و میراث برند از او والدینش پس مادر او را باشد سه یک پس اگر باشد مر او را برادران مر مادر او راست شش یک از بعد وصیتی که وصیت می کند بآن یا دینی پدران شما و پسران شما نمی دانید کدامشان نزدیک ترند مر شما را از راه نفع فرض کردنیست از خدا بدرستی که خدا باشد دانای درستکار ۱۱ و مر شما راست نیمه آنچه را گذاشتند جفتهای شما اگر نباشد مر ایشان را فرزندی پس اگر باشد مر ایشان را فرزندی پس مر شما را ربعست از آنچه گذاشتند از بعد وصیتی که وصیت می کنند بان یا دینی و از برای آنهاست چهار یک آنچه گذاشتند اگر نباشد مر شما را فرزندی پس اگر باشد مر شما را فرزندی پس از برای آنهاست وصیت کرده می شود به آن یا دینی غیر ضرر رساننده وصیتی از خدا و خدا دانای بردبار است ۱۲ این حدهای خداست و هر که فرمان برد خدا و رسولش را داخل کند او را بهشتهایی که می رود از زیرشان نهرها جاودانیان در آن و آنست کامیابی بزرگ ۱۳ و هر که نافرمانی کند خدا و رسولش را و در گذرد از حدهای او درآورد او را در آتش که جاوید باشد در آن و از برای اوست عذابی خوار کننده ۱۴

حق وصیت مینماید بر شما ...

و کیف تأخذونه و قد أفضیٰ بعضکم إلیٰ بعض و أخذن منکم میثٰاقا غلیظا ۲۱ و لاٰ تنکحوا مٰا نکح آبٰاؤکم من النسٰاء إلاٰ مٰا قد سلف إنه کٰان فٰاحشة و مقتا و سٰاء سبیلا ۲۲ حرمت علیکم أمهٰاتکم و بنٰاتکم و أخوٰاتکم و عمٰاتکم و خٰالاٰتکم و بنٰات الأخ و بنٰات الأخت و أمهٰاتکم اللاٰتی أرضعنکم و أخوٰاتکم من الرضٰاعة و أمهٰات نسٰایکم و ربٰایبکم اللاٰتی فی حجورکم من نسٰایکم اللاٰتی دخلتم بهن فإن لم تکونوا دخلتم بهن فلاٰ جنٰاح علیکم و حلاٰیل أبنٰایکم الذین من أصلاٰبکم و أن تجمعوا بین الأختین إلاٰ مٰا قد سلف إن اللٰه کٰان غفورا رحیما ۲۳ و المحصنٰات من النسٰاء إلاٰ مٰا ملکت أیمٰانکم کتٰاب اللٰه علیکم و أحل لکم مٰا ورٰاء ذٰلکم أن تبتغوا بأموٰالکم محصنین غیر مسٰافحین فما استمتعتم به منهن فآتوهن أجورهن فریضة و لاٰ جنٰاح علیکم فیمٰا ترٰاضیتم به من بعد الفریضة إن اللٰه کٰان علیما حکیما ۲۴ و من لم یستطع منکم طولا أن ینکح المحصنٰات المؤمنٰات فمن مٰا ملکت أیمٰانکم من فتیٰاتکم المؤمنٰات و اللٰه أعلم بإیمٰانکم بعضکم من بعض فانکحوهن بإذن أهلهن و آتوهن أجورهن بالمعروف محصنٰات غیر مسٰافحٰات و لاٰ متخذٰات أخدٰان فإذٰا أحصن فإن أتین بفٰاحشة فعلیهن نصف مٰا علی المحصنٰات من العذٰاب ذٰلک لمن خشی العنت منکم و أن تصبروا خیر لکم و اللٰه غفور رحیم ۲۵ یرید اللٰه لیبین لکم و یهدیکم سنن الذین من قبلکم و یتوب علیکم و اللٰه علیم حکیم ۲۶ و اللٰه یرید أن یتوب علیکم و یرید الذین یتبعون الشهوٰات أن تمیلوا میلا عظیما ۲۷ یرید اللٰه أن یخفف عنکم و خلق الإنسٰان ضعیفا ۲۸

و چگونه می گیرید آن را و بحقیقت رسیده برخی از شما به برخی و گرفتند از شما پیمان سخت ۲۱ و نکاح مکنید آنچه را نکاح کردند پدران شما از زنان مگر آنچه بتحقیق گذشت بدرستی که آن باشد کاری زشت و دشمنی و بدراهی است ۲۲ حرام کرده شد بر شما مادران شما و دختران شما و خواهرهاتان و عمه هاتان و خاله هاتان و دختران برادر و دختران خواهر و مادرانتان که شیر دادند شما را و خواهرانتان از شیر خوردن و مادران زنانتان و دختران که تربیت یافته اند در کنارهاتان از زنانتان که دخول کرده باشید بآنها پس اگر نبوده باشد که دخول کرده باشید بآنها پس نیست گناهی بر شما و زنان پسرانتان که باشد از پشتهای شما و آنکه جمع کنید میان دو خواهر مگر آنچه بحقیقت گذشت بدرستی که خدا باشد آمرزنده مهربان ۲۳ و شوهرداران از زنان مگر آنچه را مالک شد ایمانهاتان کتاب خداست بر شما و حلال کرده شد برای شما آنچه سوای آنست آنکه خواستگاری کنید بمالهاتان که شوهران حلال باشید نه زناکنندگان پس آنچه را متعه کردید از ایشان پس بدهید بآنها مهرهاشان را که فرض شده و نیست گناهی بر شما در آنچه راضی شدید بآن از بعد مهر واجب بدرستی که خدا باشد دانای درست کردار ۲۴ و آنکه استطاعت ندارد از شما بتوانگری که بزنی خواهد زنان آزاد ایمان دار را پس از آنچه مالک شد یمینهاتان از کنیزانتان که ایمان دارند و خدا داناتر است بایمانتان بعضیتان از بعضی است پس بزنی خواهید آنها را برخصت صاحبانشان و بدهید ایشان را مهرهاشان را بخوبی وقتی که باشید بازدارندگان خود از کار بد نه زناکاران و نه گیرندگان یارهای نهانی پس چون بزنی گرفته شدند پس اگر کنند کار بد پس بر ایشانست نیمۀ آنچه بر زنان آزاد است از عذاب آن از برای کسیست که ترسد از ضرر از شما و اگر صبر کنید بهتر است مر شما را و خدا آمرزنده مهربانست ۲۵ می خواهد خدا که بیان کند برای شما و هدایت کند شما را طریقهای آنان که بودند پیش از شما و توبه پذیرد از شما و خدا دانای درست کردار است ۲۶ و خدا می خواهد که توبه پذیرد از شما و می خواهند آنها که پیروی می کنند خواهشهای نفس را که میل کنید میلی بزرگ ۲۷ می خواهد خدا که سبک گرداند از شما و آفریده شده انسان ناتوان ۲۸

زندگانی با زنان بایست نیک

زآنکه زن در عیش مرد آمد شریک

ور که ز ایشان هست هیچ اکراهتان

ای بس اکراهی که شد دلخواهتان

هست یعنی اندر آن خیری کثیر ...

... این عمل در نزد عقل معتمد

فاحشه است و دشمنی و راه بد

قبح عقلی فاحشه است و کار زشت ...

... هم بنات اخت و اخ بر اهل دین

ام و اخواتی که هست از راه شیر

همچنین باشد به حرمت ناگزیر ...

... جز زنانی که بر ایشان مالکید

گر به راه امن و ایمان سالکید

یعنی آزادند نی در عقد غیر ...

... هم ریوف و مهربان بر بنده است

خواهد او روشن نماید راه راست

بر شما آنسان که از هادی سزاست

راه آنان کز شما بودند پیش

توبه بپذیرد بود جرم ار که بیش ...

یٰا أیها الذین آمنوا لاٰ تأکلوا أموٰالکم بینکم بالبٰاطل إلاٰ أن تکون تجٰارة عن ترٰاض منکم و لاٰ تقتلوا أنفسکم إن اللٰه کٰان بکم رحیما ۲۹ و من یفعل ذٰلک عدوٰانا و ظلما فسوف نصلیه نٰارا و کٰان ذٰلک علی اللٰه یسیرا ۳۰ إن تجتنبوا کبٰایر مٰا تنهون عنه نکفر عنکم سییٰاتکم و ندخلکم مدخلا کریما ۳۱ و لاٰ تتمنوا مٰا فضل اللٰه به بعضکم علیٰ بعض للرجٰال نصیب مما اکتسبوا و للنسٰاء نصیب مما اکتسبن و سیلوا اللٰه من فضله إن اللٰه کٰان بکل شی ء علیما ۳۲ و لکل جعلنٰا موٰالی ممٰا ترک الوٰالدٰان و الأقربون و الذین عقدت أیمٰانکم فآتوهم نصیبهم إن اللٰه کٰان علیٰ کل شی ء شهیدا ۳۳

ای آن کسانی که گرویدید مخورید مالهاتان را میانتان بناحق مگر آنکه بوده باشد خرید و فروختنی بخشنودی از شما و مکشید خودهاتان را بدرستی که خدا باشد بشما مهربان ۲۹ و کسی که می کند آن را از راه تعدی و ستم پس زود باشد که بیندازیمش در آتش و باشد آن بر خدا آسان ۳۰ اگر پیرامون نگردید کبیره های آنچه را نهی کرده می شوید از آن در می گذرانیم از شما گناهانتان را و در می آوریم شما را در محلی گرامی ۳۱ و آرزو می کنید آنچه را افزونی داده خدا بآن برخی از شما را بر برخی از برای مردانست بهرۀ از آنچه کسب کردند و از برای زنانست بهرۀ از آنچه کسب کردند و درخواست کنید خدا را از فضلش بدرستی که خدا باشد بهمه چیز دانا ۳۲ و از برای همه گردانیدیم میراث بر آن از آنچه گذاشتند والدین و نزدیکان و کسانی که پیمان بست یمینهاتان پس بدهید ایشان را بهرۀ ایشان بدرستی که خدا باشد بر همه چیز شاهد ۳۳

مؤمنان از اکل مال یکدگر ...

الرجٰال قوٰامون علی النسٰاء بمٰا فضل اللٰه بعضهم علیٰ بعض و بمٰا أنفقوا من أموٰالهم فالصٰالحٰات قٰانتٰات حٰافظٰات للغیب بمٰا حفظ اللٰه و اللاٰتی تخٰافون نشوزهن فعظوهن و اهجروهن فی المضٰاجع و اضربوهن فإن أطعنکم فلاٰ تبغوا علیهن سبیلا إن اللٰه کٰان علیا کبیرا ۳۴ و إن خفتم شقٰاق بینهمٰا فابعثوا حکما من أهله و حکما من أهلهٰا إن یریدٰا إصلاٰحا یوفق اللٰه بینهمٰا إن اللٰه کٰان علیما خبیرا ۳۵ و اعبدوا اللٰه و لاٰ تشرکوا به شییا و بالوٰالدین إحسٰانا و بذی القربیٰ و الیتٰامیٰ و المسٰاکین و الجٰار ذی القربیٰ و الجٰار الجنب و الصٰاحب بالجنب و ابن السبیل و مٰا ملکت أیمٰانکم إن اللٰه لاٰ یحب من کٰان مختٰالا فخورا ۳۶ الذین یبخلون و یأمرون النٰاس بالبخل و یکتمون مٰا آتٰاهم اللٰه من فضله و أعتدنٰا للکٰافرین عذٰابا مهینا ۳۷

مردان کارگزاران فرمانروایند بر زنان بآنچه افزونی داده خدا بعضی ایشان را بر بعضی و بآنچه انفاق کردند از اموالشان پس نیک زنان پرستارانند و نگاهدارندگانند در وقت حاضر نبودن شوهر بنگاهداشت خدا و آن زنانی که می ترسید از نافرمانی ایشان پس پند دهید آنها را و دوری کنید از آنها در خوابگاهها و بزنیدشان پس اگر فرمان برند شما را پس مجویید بر ایشان راه آزاری بر دستی که خدا باشد برتر بزرگ ۳۴ و اگر بترسید از ناسازی میانشان پس بفرستید داوری را از کسان مرد و داوری را از کسان زن اگر بخواهید بسامان آوردن را سازگاری دهد خدا میانشان بدرستی که خدا باشد دانای آگاه ۳۵ و بپرستید خدا را و شریک مسازید باو چیزی را و بوالدین نیکویی کردن و بصاحب قرابت و یتیمان و درماندگان و همسایۀ صاحب قرابت و همسایه بیگانه و همراه در پهلو و راه گذر محتاج و آنچه مالک شد یمینهاتان بدرستی که خدا دوست ندارد کسی را که باشد متکبر نازان ۳۶ آنان که بخل می کنند و می فرمایند مردمان را ببخل و پنهان می دارند آنچه را دادشان خدا از فضلش و مهیا کرده ایم از برای کافران عذابی خوارکننده ۳۷

مردها باشند قایم بر نسا ...

... مرد را یعنی فزونی بر زنان

داد از هر راه خلاق جهان

زآن یکی از فضلها در حالشان ...

... باز بر همسایگان منتسب

که بدند از راه نسبت منتخب

ذی جواری باز کو بی نسبت است ...

و الذین ینفقون أموٰالهم ریٰاء النٰاس و لاٰ یؤمنون باللٰه و لاٰ بالیوم الآخر و من یکن الشیطٰان له قرینا فسٰاء قرینا ۳۸ و مٰا ذٰا علیهم لو آمنوا باللٰه و الیوم الآخر و أنفقوا ممٰا رزقهم اللٰه و کٰان اللٰه بهم علیما ۳۹ إن اللٰه لاٰ یظلم مثقٰال ذرة و إن تک حسنة یضٰاعفهٰا و یؤت من لدنه أجرا عظیما ۴۰ فکیف إذٰا جینٰا من کل أمة بشهید و جینٰا بک علیٰ هٰؤلاٰء شهیدا ۴۱ یومیذ یود الذین کفروا و عصوا الرسول لو تسوٰی بهم الأرض و لاٰ یکتمون اللٰه حدیثا ۴۲ یٰا أیها الذین آمنوا لاٰ تقربوا الصلاٰة و أنتم سکٰاریٰ حتٰی تعلموا مٰا تقولون و لاٰ جنبا إلاٰ عٰابری سبیل حتیٰ تغتسلوا و إن کنتم مرضیٰ أو علیٰ سفر أو جٰاء أحد منکم من الغٰایط أو لاٰمستم النسٰاء فلم تجدوا مٰاء فتیمموا صعیدا طیبا فامسحوا بوجوهکم و أیدیکم إن اللٰه کٰان عفوا غفورا ۴۳

و آنان که انفاق می کنند مالهای خود را بریاء مردم و ایمان نمی آورند بخدا و نه بروز بازپسین و کسی که باشد دیو رجیم مر او را همراه پس بد همراهی است ۳۸ و چه چیز بود بر ایشان اگر ایمان می آوردند بخدا و روز بازپسین و انفاق می کردند از آنچه روزی دادشان خدا و باشد خدا بایشان دانا ۳۹ بدرستی که خدا ستم نمی کند مقدار ذره و اگر باشد نیکویی می افزایدش و می دهد از نزدش مزدی بزرگ ۴۰ پس چگونه باشد وقتی که بیازمایم از هر امتی شاهدی را و آوردیم ترا بر آنها شاهد ۴۱ آن روز دوست می دارند آنان که کافر شدند و نافرمانی کردند پیغمبر را که کاش هموار کرده شود بایشان زمین و نمی پوشانند از خدا سخنی را ۴۲ ای آن کسانی که ایمان آوردید نزدیک مشوید نماز را و شما باشید مستان تا وقتی که بدانید آنچه را می گویید و نه با جنابت مگر روندگان راه تا وقتی که غسل کنید و اگر باشید بیماران یا بر سفری یا آمد احدی از شما از غایط یا مباشرت کردید با زنان پس نیافتید آبی را پس تیمم کنید بروی زمینی پاک پس مسح کنید رویهاتان را و دستهاتان را بدرستی که خدا باشد درگذرنده آمرزنده ۴۳

وآن کسان که می کنند انفاق مال ...

... خاک را خواهند بهر خود پناه

ز انفعالی که بر ایشان یافت راه

نه حدیثی را بپوشند از خدا ...

... خلق را بخشنده و آمرزنده است

کار خلق از راه غفران سهل کرد

تا نباشد عسر و عیبی بهر مرد ...

ألم تر إلی الذین أوتوا نصیبا من الکتٰاب یشترون الضلاٰلة و یریدون أن تضلوا السبیل ۴۴ و اللٰه أعلم بأعدٰایکم و کفیٰ باللٰه ولیا و کفیٰ باللٰه نصیرا ۴۵ من الذین هٰادوا یحرفون الکلم عن موٰاضعه و یقولون سمعنٰا و عصینٰا و اسمع غیر مسمع و رٰاعنٰا لیا بألسنتهم و طعنا فی الدین و لو أنهم قٰالوا سمعنٰا و أطعنٰا و اسمع و انظرنٰا لکٰان خیرا لهم و أقوم و لٰکن لعنهم اللٰه بکفرهم فلاٰ یؤمنون إلاٰ قلیلا ۴۶ یٰا أیها الذین أوتوا الکتٰاب آمنوا بمٰا نزلنٰا مصدقا لمٰا معکم من قبل أن نطمس وجوها فنردهٰا علیٰ أدبٰارهٰا أو نلعنهم کمٰا لعنٰا أصحٰاب السبت و کٰان أمر اللٰه مفعولا ۴۷ إن اللٰه لاٰ یغفر أن یشرک به و یغفر مٰا دون ذٰلک لمن یشٰاء و من یشرک باللٰه فقد افتریٰ إثما عظیما ۴۸

آیا ننگرستی به آنان که داده شدند بهرۀ را از کتاب می خرند گمراهی را و می خواهند که گم کنید شما راه را ۴۴ و خدا داناتر است بدشمنان شما و بس است خدا یاور و بس است خدا یاری کننده ۴۵ از آنان که یهود شدند می گردانند سخن را از جاهایش و می گویند شنیدیم و نافرمانی کردیم و بشنو غیر شنونده و مهلت ده ما را پیچیدنی بزبانهاشان و طعنه زدنی در دین و اگر آنکه ایشان می گفتند که شنیدیم و فرمان بردیم بشنو و مهلت ده ما را هر آینه بود بهتر برای ایشان و راست تر و لیکن لعنت کرد ایشان را خدا بسبب کفرشان پس نمی گروند مگر اندکی ۴۶ ای آن کسانی که داده شده اید کتاب را بگروید بآنچه فرو فرستادیم باورکننده هر آنچه را با شماست پس از آنکه محو گردانیم رویهایی را پس برگردانیم آنها را بر قفاهاشان یا لعنت کنیم ایشان را هم چنان که لعنت کردیم یاران شنبه را و باشد امر خدا کرده شده ۴۷ بدرستی که خدا نمی آمرزد که شرک آورده شود باو و می آمرزد آنچه فروتر آنست از برای هر که می خواهد و کسی که شرک آورد بخدا پس بحقیقت ارتکاب کرد گناهی بزرگ را ۴۸

هیچ آیا دیدی آنان ای حبیب ...

أ لم تر إلی الذین یزکون أنفسهم بل اللٰه یزکی من یشٰاء و لاٰ یظلمون فتیلا ۴۹ انظر کیف یفترون علی اللٰه الکذب و کفیٰ به إثما مبینا ۵۰ أ لم تر إلی الذین أوتوا نصیبا من الکتٰاب یؤمنون بالجبت و الطٰاغوت و یقولون للذین کفروا هٰؤلاٰء أهدیٰ من الذین آمنوا سبیلا ۵۱ أولٰیک الذین لعنهم اللٰه و من یلعن اللٰه فلن تجد له نصیرا ۵۲ أم لهم نصیب من الملک فإذا لاٰ یؤتون النٰاس نقیرا ۵۳ أم یحسدون النٰاس علیٰ مٰا آتٰاهم اللٰه من فضله فقد آتینٰا آل إبرٰاهیم الکتٰاب و الحکمة و آتینٰاهم ملکا عظیما ۵۴ فمنهم من آمن به و منهم من صد عنه و کفیٰ بجهنم سعیرا ۵۵ إن الذین کفروا بآیٰاتنٰا سوف نصلیهم نٰارا کلمٰا نضجت جلودهم بدلنٰاهم جلودا غیرهٰا لیذوقوا العذٰاب إن اللٰه کٰان عزیزا حکیما ۵۶ و الذین آمنوا و عملوا الصٰالحٰات سندخلهم جنٰات تجری من تحتها الأنهٰار خٰالدین فیهٰا أبدا لهم فیهٰا أزوٰاج مطهرة و ندخلهم ظلا ظلیلا ۵۷ إن اللٰه یأمرکم أن تؤدوا الأمٰانٰات إلیٰ أهلهٰا و إذٰا حکمتم بین النٰاس أن تحکموا بالعدل إن اللٰه نعمٰا یعظکم به إن اللٰه کٰان سمیعا بصیرا ۵۸

آیا نگاه نکردی به آنانکه پاک می دانستند خودهاشان را بلکه خدا پاک می سازد آن را که می خواهد و ستم کرده نشوند مقدار رشته میان هسته خرما ۴۹ بنگر چگونه افترا می کنند بر خدا دروغ را و بس است آن گناه آشکارا ۵۰ آیا نگاه نکردی به آنانکه داده شدند بهره را از کتاب ایمان می آورند بجبت و طاغوت و می گویند از برای آنان که کافر شدند که آنها هادی ترند از آنان که ایمان آوردند راه را ۵۱ آن گروه آنانند که لعنت کردشان خدا و هر که را لعنت کرد خدا پس هرگز نخواهی یافت برای او یاری کننده ۵۲ آیا مر ایشان را بهره ایست از پادشاهی پس آن هنگام نمی دهند مردمان را نقیری ۵۳ آیا حسد می برند مردمان را بر آنچه داد ایشان را خدا از فضل خود پس بتحقیق دادیم آل ابراهیم را کتاب و علم شریعت و دادیم ایشان را پادشاهی بزرگ ۵۴ پس از ایشانست آنکه گروید بآن و از ایشان کیست که باز ایستاد از آن و بس است دوزخ آتش افروخته ۵۵ بدرستی که آنان که کافر شدند بآیتهای ما زود باشد که بیندازیمشان در آتش هرگاه پخته شود پوستهاشان بدل می کنیم ایشان را پوستهایی جز آنها تا بچشند عذاب را بدرستی که خدا باشد غالب درست کردار ۵۶ و آنان که گرویدند و کردند کارهای شایسته زود باشد درآوریمشان در بهشتهایی که می رود از زیرشان نهرها جاودانیان در آنها همیشه از برای ایشانست در آنها جفتهای پاکیزه و در می آوریمشان در سایه پاینده ۵۷ بدرستی که خدا امر می کند شما را که برسانید امانتها را به اهلش و چون حکم کنید میان مردمان آنکه حکم کنید بعدالت بدرستی که خدا خوب چیزیست پند می دهد شما را بان بدرستی که خدا باشد شنوای بینا ۵۸

هیچ دیدی آنکه نفس خویش را ...

... آن گریزد از اعادی بر اله

چون خدا شد خصم دیگر نیست راه

یا که ایشان راست از شاهی نصیب ...

... یا بر احمد ص عز ت است و نصرت است

آل ابراهیم را دادیم هم

از کتاب و حکمت و ملک و نعم ...

و لو أنٰا کتبنٰا علیهم أن اقتلوا أنفسکم أو اخرجوا من دیٰارکم مٰا فعلوه إلاٰ قلیل منهم و لو أنهم فعلوا مٰا یوعظون به لکٰان خیرا لهم و أشد تثبیتا ۶۶ و إذا لآتینٰاهم من لدنٰا أجرا عظیما ۶۷ و لهدینٰاهم صرٰاطا مستقیما ۶۸ و من یطع اللٰه و الرسول فأولٰیک مع الذین أنعم اللٰه علیهم من النبیین و الصدیقین و الشهدٰاء و الصٰالحین و حسن أولٰیک رفیقا ۶۹ ذٰلک الفضل من اللٰه و کفیٰ باللٰه علیما ۷۰

اگر آنکه ما نوشته بودیم بر ایشان که بکشید خودهاتان را یا بیرون روید از دیارتان نمی گروند آن را مگر اندکی از ایشان و اگر آنکه ایشان کرده بودند آنچه پند داده می شدند بآن هر آینه بود بهتر برای ایشان و سخت تر در ثابت گردانیدن ۶۶ و در آن هنگام می دادیمشان از نزد خود مزدی بزرگ ۶۷ و هر آینه هدایت کرده بودیمشان براه راست ۶۸ و هر که فرمانبرد خدا و رسول را پس آنها باشند با آنان که احسان کرد خدا بریشان از پیغمبران و راستگویان و شهداء و نیک مردان و خوبند آنها از جهة رفاقت ۶۹ آن فضل است از خدا و کافیست خدا دانا ۷۰

داشت از انصار مردی خرد خیر ...

... اجرشان از نزد خود اجری عظیم

هم نماییم آن کسان را راه راست

رهروان را راه و مقصد تا کجاست

وآنکه فرمان برد از حق وز رسول ...

یٰا أیها الذین آمنوا خذوا حذرکم فانفروا ثبٰات أو انفروا جمیعا ۷۱ و إن منکم لمن لیبطین فإن أصٰابتکم مصیبة قٰال قد أنعم اللٰه علی إذ لم أکن معهم شهیدا ۷۲ و لین أصٰابکم فضل من اللٰه لیقولن کأن لم تکن بینکم و بینه مودة یٰا لیتنی کنت معهم فأفوز فوزا عظیما ۷۳ فلیقٰاتل فی سبیل اللٰه الذین یشرون الحیٰاة الدنیٰا بالآخرة و من یقٰاتل فی سبیل اللٰه فیقتل أو یغلب فسوف نؤتیه أجرا عظیما ۷۴ و مٰا لکم لاٰ تقٰاتلون فی سبیل اللٰه و المستضعفین من الرجٰال و النسٰاء و الولدٰان الذین یقولون ربنٰا أخرجنٰا من هٰذه القریة الظٰالم أهلهٰا و اجعل لنٰا من لدنک ولیا و اجعل لنٰا من لدنک نصیرا ۷۵ الذین آمنوا یقٰاتلون فی سبیل اللٰه و الذین کفروا یقٰاتلون فی سبیل الطٰاغوت فقٰاتلوا أولیٰاء الشیطٰان إن کید الشیطٰان کٰان ضعیفا ۷۶

ای آن کسانی که ایمان آوردید بگیرید سلاحتان را پس بیرون روید فوج فوج یا بیرون روید با هم ۷۱ و بدرستی که از شما هر آینه کس است که درنگ می کند پس اگر برسد شما را مصیبتی گفت بتحقیق انعام کرد خدا بر من هنگامی که نبودم با ایشان حاضر ۷۲ و اگر برسد شما را فضلی از خدا هر آینه می گویند چنان که گویا نبوده میان شما و میان او دوستی ای کاش من بودم با ایشان پس فیروز می شدم فیروزی بزرگ ۷۳ پس باید کارزار کنید در راه خدا آنها که خریدند زندگانی دنیا را بآخرت و هر که کارزار کند در راه خدا پس کشته شود یا غالب آید پس زود باشد که بدهیمش مزدی بزرگ ۷۴ و چیست شما را که کارزار نمی کنید در راه خدا و در راه ضعیفان از مردان و زنان و کودکان که می گویند ای پروردگار ما بیرون بر ما را از این قریه که ستمکار است اهلش و بگردان برای ما از نزدت یاوری و بگردان برای ما از نزدت یاری کننده ۷۵ آنان که ایمان آوردند کارزار می کنند در راه خدا و آنان که کافر شدند کارزار می کنند در راه طاغوت پس کارزار کنید با دوستان دیو رجیم بدرستی که مکر شیطان باشد سست ۷۶

ای گروه مؤمنان آلات حرب ...

... از پی ترغیب مؤمن بر جهاد

پس کند دل فارغ از اکراهشان

از یقاتل فی سبیل اللهشان ...

فقٰاتل فی سبیل اللٰه لاٰ تکلف إلاٰ نفسک و حرض المؤمنین عسی اللٰه أن یکف بأس الذین کفروا و اللٰه أشد بأسا و أشد تنکیلا ۸۴ من یشفع شفٰاعة حسنة یکن له نصیب منهٰا و من یشفع شفٰاعة سییة یکن له کفل منهٰا و کٰان اللٰه علیٰ کل شی ء مقیتا ۸۵ و إذٰا حییتم بتحیة فحیوا بأحسن منهٰا أو ردوهٰا إن اللٰه کٰان علیٰ کل شی ء حسیبا ۸۶

پس کارزار کنید در راه خدا تکلیف کرده نمی شود مگر نفست و ترغیب کن مؤمنان را شاید خدا که باز دارد آسیب آنان را که کافر شدند و خدا سخت تر است در آسیب و سخت تر است در عقوبت کردن ۸۴ هر که درخواست کرد درخواستی خوب می باشد مر او را بهرۀ از آن و هر که درخواست می کند درخواستنی بد می باشد مر او را بهره از آن و باشد خدا بر همه چیزی نگهبان ۸۵ و چون تحیت داده می شوید تحیتی پس تحیت دهید بخوبتر از آن یا رد کنید همان را بدرستی که خدا باشد بر همه چیزی محاسب ۸۶

پس تو را در راه حق با اختیار

فرض باشد تا نمایی کارزار ...