گنجور

 
حکیم نزاری

هنوزم می دهد زحمت میان سرو بالایی

هنوزم می شود رغبت کنار سیم سیمایی

نصیحت گوی مستولی و من از پند مستغنی

قراری میدهی با بی قراری نا توانایی

اگر چه خَصل میریزم ولیکن این قدر دانم

که هر جا وامقی باشد بود محتاجِ عذرایی

عذاب جان بود آن دل که خالی باشد از شوری

وبال گردن است آن سر که در وی نیست سودایی

بلای اهل دنیا چیست با زشتی به سر بردن

مکن منع ای پسر گر میکنم میلی به زیبایی

نمیباید بر افزودن اگر مشّاطه ی فطرت

جمالی را به زیبایی نگاری کرد و آرایی

قیامت برنخیزد گر جمال هم نشین باشد

که چون رایش بود رویی و چون رویش بود رایی

چه کار آید سرِ بی دست و پا در مجلسِ مستان

اصولِ چنگ را دستی فروع رقص را پایی

بیا تا راست برگویم چه عذرست این که می آرم

همان شوریده ی عشقم ز جانان نا شکیبایی

هنوزم عشق میدارد ز نکبت در پناه ارچه

خرد بر من برون آرد ز هر گوشانه غوغایی

چو میدانم که در فطرت نخواهد بود تبدیلی

چو میدانم ممکن نیست پیری را مداوایی

به دست و پای دانم من که بر ناید چنین کاری

به پیران سر اگر بر سازم از خود تازه برنایی

به چشم دیده ور بنگر به گوش جان و دل بشنو

که می گوید نزاری این سخن آخر هم از جایی

به نور معرفت روشن شود چشم دل ای خودبین

نه از اعما که برسازد ز خود بیهوده بینایی

حجاب از پیش برخیزد چو باشی کرده بی علت

تولّایی به دانایی و از نادان تبرّایی

چراغ کُلّ شییٍ یَرجَعُ آنجا شود روشن

که بی شبهت خلایق را معادی هست و مبدایی

 
 
 
فرخی سیستانی

بهار آمد من و هر روز نو باغی و نو جایی

به گشتن هر زمان عزمی به بودن هر زمان رایی

قدح پر باده رنگین به دست باده پیمایی

چو مرغ از گل به گل هر ساعتی دیگر تماشایی

نگاری با من و رویی نه رویی بلکه دیبایی

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از فرخی سیستانی
ناصرخسرو

شبی تاری چو بی‌ساحل دمان پر قیر دریائی

فلک چون پر ز نسرین برگ نیل اندوده صحرائی

نشیب و توده و بالا همه خاموش و بی‌جنبش

چو قومی هر یکی مدهوش و درمانده به سودائی

زمانه رخ به قطران شسته وز رفتن برآسوده

[...]

سنایی

ایا بی حد و مانندی که بی مثلی و همتایی

تو آن بی مثل و بی شبهی که دور از دانش مایی

ز وهمی کز خرد خیزد تو زان وهم و خرد در وی

ز رایی کز هوا خیزد تو دور از چشم آن رایی

پشیمانست دل زیرا که تو اسرارها دانی

[...]

انوری

خرد را دوش می‌گفتم که ای اکسیر دانایی

همت بی‌مغز هشیاری همت بی‌دیده بینایی

چه گویی در وجود آن کیست کو شایستگی دارد

که تو با آب روی خویش خاک پای او شایی

کسی کاندر جهان بی‌هیچ استکمال از غیری

[...]

جمال‌الدین عبدالرزاق

زهی اخلاق تو محمود همچون عقل و دانائی

زهی ایام تو مشکور همچون عهد برنائی

امام شرق رکن الدینکه سوی حضرتت دایم

خطاب انجم و چرخست مولانا و مولائی

اضافت با کف رادت ز گیتی گنج پردازی

[...]

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه