گنجور

برای پیشنهاد تصاویر مرتبط با اشعار لازم است ابتدا با نام کاربری خود وارد گنجور شوید.

ورود به گنجور

 
ناصرخسرو
ناصرخسرو » سفرنامه »

بخش ۱۲ - قطران تبریزی

و در تبریز قطران نام شاعری را دیدم، شعری نیک می‌گفت، اما زبان فارسی نیکو نمی‌دانست.

پیش من آمد، دیوان منجیک و دیوان دقیقی بیاورد و پیش من بخواند و هر معنی که او را مشکل بود از من پرسید. با او بگفتم و شرح آن بنوشت و اشعار خود بر من بخواند.

 
 
 
پرسش‌های پرتکرار

با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف
تعداد ابیات: ۰
خلاصه

هوش مصنوعی: در تبریز با شاعری به نام قطران برخورد کردم که اشعار زیبایی می‌سرود، اما زبان فارسی را به خوبی نمی‌شناخت. او دیوان منجیک و دیوان دقیقی را برای من آورد و شروع به خواندن کرد. هرگاه معنای شعری برایش سخت بود، از من پرسید و من هم توضیحات لازم را به او دادم و او آن‌ها را نوشت. سپس اشعار خودش را نیز برای من خواند.

برگردان به زبان ساده

# و در تبریز قطران نام شاعری را دیدم، شعری نیک می‌گفت، اما زبان فارسی نیکو نمی‌دانست.

هوش مصنوعی: در تبریز شاعری به نام قطران را ملاقات کردم که اشعاری زیبا و دلنشین می‌سرود، اما تسلط کافی بر زبان فارسی نداشت.

# پیش من آمد، دیوان منجیک و دیوان دقیقی بیاورد و پیش من بخواند و هر معنی که او را مشکل بود از من پرسید. با او بگفتم و شرح آن بنوشت و اشعار خود بر من بخواند.

هوش مصنوعی: او پیش من آمد و کتاب‌های دیوان منجیک و دیوان دقیقی را به همراه داشت و شروع به خواندن آن‌ها کرد. هر معنایی که برایش نامفهوم بود از من پرسید و من با او صحبت کردم و توضیحات لازم را نوشتم. سپس اشعار خود را نیز برای من خواند.
رونوشت متن رونوشت نشانی نمای مشابه کتابهای چاپی (فقط رایانه)
اطّلاعات
واژگان
تصاویر
مشق شعر
ترانه‌ها
روند بازدیدها
حاشیه‌ها
اطّلاعات
واژگان
تصاویر
مشق شعر
ترانه‌ها
روند بازدیدها
حاشیه‌ها
اطّلاعات
واژگان
تصاویر
مشق شعر
ترانه‌ها
روند بازدیدها
حاشیه‌ها
اطّلاعات
واژگان
تصاویر
مشق شعر
ترانه‌ها
روند بازدیدها
حاشیه‌ها

معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است

اطّلاعات
واژگان
تصاویر
مشق شعر
ترانه‌ها
روند بازدیدها
حاشیه‌ها
بارگذاری روند بازدیدها
اطّلاعات
واژگان
تصاویر
مشق شعر
ترانه‌ها
روند بازدیدها
حاشیه‌ها

تا به حال ۱۹ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...

امین کیخا در ‫۱۲ سال قبل، شنبه ۲۲ تیر ۱۳۹۲، ساعت ۱۷:۴۶ نوشته:

منجیک استاد سخن است و هیچ فحشی را نگفته نگذاشته است ، انچه از او مانده در فرهنگ اسدی دیدم .

reply flag link

 
شیخ رحیم غوری در ‫۱۰ سال و ۷ ماه قبل، یکشنبه ۲۳ آذر ۱۳۹۳، ساعت ۱۱:۲۷ نوشته:

قطران شعر پارسی گفتی مگر پارسی نیکو نمیدانست هذا عجیب

reply flag link

 
جی ۷ در ‫۱۰ سال قبل، یکشنبه ۷ تیر ۱۳۹۴، ساعت ۲۱:۲۹ نوشته:

و در تبریز قطران نام شاعری را دیدم شعری نیک می‌گفت اما زبان فارسی نیکو نمی دانست.
اینجا معلوم میشه زمان قطران تبریزی زبان فارسی آذری کم کم با نفوذ ترکهای مهاجم جای خودش رو به ترکی داده است.

reply flag link

 
جهن یزداد در ‫۲ سال و ۴ ماه قبل، دوشنبه ۸ اسفند ۱۴۰۱، ساعت ۰۴:۱۸ پاسخ داده:

چگونه از اینجا چنین چیزی دانستی؟
برای اینکه بدانید تا سده یازده هجری هنوز در تبریز  یک واژه ترکی وجود نداشت
 قطران بزرگ سال بود که تازه ترکان به اذربایجان  امدند  و  سخت در هم شکستند  چگونه قطران  در بزرگسالی یکبارگی  زبان نیکان خود را از یاد میبرد  و  ترک زبان میشود؟ که فارسی نداند ؟  -
قطران برخی واژگان  پارسی دری خراسانی را  نمیدانسته   همانگونه که اکنون نیز استاد دانشگاه ادبیات بسیاری از ان   را  نمیداند
 بهتر است بدانید که پس از قطران اسدی طوسی نیز یک کتاب نوشت که برای اذربایجانیان  واژگان خراسانی را بگوید چون زبان اذربایجانیان پهلوی بود

reply flag link

 
محمدعلی طهماسب زاده در ‫۸ سال و ۱۰ ماه قبل، یکشنبه ۱۴ شهریور ۱۳۹۵، ساعت ۰۸:۳۹ نوشته:

قطران زبانش پهلوی بود و اینکه ناصر خسرو چنین گفته حمل بر ندانستن زبان فارسی توسط قطران نمی تواند باشد. منظور ناصر خسرو اینست که قطران ،سبک خراسانی را به غایت نمی دانسته !
مشکل اگر نا هم زبانی در بینشان بود ! که فرض کنیم قطران ترک زبان بوده پس ناصر خسرو که خود در دربار ترکان خراسانی عمری به خدمت دیوان سالاری مشغول بوده پس باید در سفرنامه اشاره میکرد که با او به زبان ترکی سخن راندم تا تفهیم شود ! چطور که داستان بقال را توضیح میدهد !
مطلب دیگر اینکه ؛ در آن زمان شهری به نام تبریز وجود نداشته و منظور ناصر خسرو از زلزله یی که آمده بیشتر به اوجان (بستان آباد) مربوط میشود نه تبریز ، چنانچه اگر چنین شهری هم بوده همانند کتابت ابوالفدای جفرافیدان کرد ، که به صورت توریز در سالهای 700 در کتاب خود با اشاره به اینکه قصبه یی بیش نیست ! باید کتابت می شد

reply flag link

 
جهن یزداد در ‫۱ سال و ۵ ماه قبل، چهارشنبه ۲ اسفند ۱۴۰۲، ساعت ۰۲:۱۱ پاسخ داده:

برادر تبریز را همه نوشته اند زلزله تبریز هم بلند اوازه است  توریز همان تبریز است ول ویران شد بازش ساختند تبریز زمان وهسودان ابادان بود تبریز در  تازش مغول ویران شد و سپس دوباره  ابادان گشت

reply flag link

 
گمنام-۱ در ‫۸ سال و ۱۰ ماه قبل، یکشنبه ۱۴ شهریور ۱۳۹۵، ساعت ۱۱:۴۶ نوشته:

جنان تهماسب زاده
زبان مردم تبریز و آذربایجان در آن روزگار " آدزی " بوده است ، شاخه ای از زبانهای ایرانی ،
در آن روزها پای غلامان امیر شده به بخشهای شمال باختری میهنمان باز نشده بود
جای پای این زبان گویا هنوز در برخی روستاهای آذربایجان به چشم می خوردودرزبان ترکی.

reply flag link

 
جهن یزداد در ‫۲ سال و ۴ ماه قبل، دوشنبه ۸ اسفند ۱۴۰۱، ساعت ۰۴:۲۰ پاسخ داده:

تهماسپ زاده نیز فرمودند که زبان اذریان  پارسی  پهلوی آذری  بوده   و خود قطران هم زبان خویش را  پارسی  نامیده  که پارسی  پهلوی اذری است

reply flag link

 
محمد در ‫۶ سال و ۱۰ ماه قبل، پنجشنبه ۱۵ شهریور ۱۳۹۷، ساعت ۱۹:۲۳ نوشته:

سلام
با عرض پوزش جای دیگری پیدا نکردم
درخواست گذاشتن دیوان قطران را داشتم

reply flag link

 
ایرانی در ‫۶ سال و ۱ ماه قبل، چهارشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۸، ساعت ۰۱:۳۳ نوشته:

دوستان گرامی ضمن تایید و تکمیل نظرات شما باید اضافه کنم که آیا ممکن است کسی که حتی به گفته ناصر خسرو شعر نیک میگفت ، زبانی را که خود از مهمترین شعرای آن است نداند؟ نمیتوان تصور کرد که شاعر چیره دستی مانند قطران زبانی را که به آن شعر میسروده به نیکی نمیدانسته است. قطران برخی واژه های متضاد و خاص را از ناصر خسرو پرسیده است چرا که ناصر خسرو خراسانی است و قاعدتا به زبان فارسی دری ( منسوب به دربار ) آشناتر از قطران بوده که در آذربایجان متولد شده و بالیده است.

reply flag link

 
ایرانی در ‫۶ سال و ۱ ماه قبل، چهارشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۸، ساعت ۰۱:۳۳ نوشته:

زبان مادری قطران زبان پهلوی ( پارسی میانه ) بوده که اندکی تفاوت با زبان فارسی دری داشت و الا هر دو زبان از یک ریشه و ایرانی میباشند.

reply flag link

 
علی سید در ‫۶ سال و ۱ ماه قبل، شنبه ۱۱ خرداد ۱۳۹۸، ساعت ۱۴:۵۳ نوشته:

دوستان گرامی!
بنیان زبان دری و فارسی بلخ، غزنه و نیشابور (نیشاپور) است. که اکثر شعرا اینرا تایید و تذکر داده اند!!!

reply flag link

 
مرزبان در ‫۴ سال و ۱۱ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۹، ساعت ۰۰:۴۲ نوشته:

دوستی گفت اینجا معلوم میشود زبان اذری - دوست گرامی زبان اذربایجان تا قرن ده هجری و زبان تبریزیان تا قرن یازده هجری پارسی بود و میتوانید برای زبان تبریز و لهجه انها به رساله روحی انارجانی رجوع کنید
اما سخن ناصر خسرو درباره قطران منظورش دری را نیک نمیدانست -
دری زبانیست که ما بدان مینویسیم و سخن میگوییم و یکی از شاخه های پارسی است بر خلاف همه انچه رواج داده اند پارسی شامل همه ایرانیان و زبانشان میشود و این فارسی دری اتفاقا اصلا ربطی به خطه استان فارس ندارد و زبان انجا نیز تا قرن یازده پهلوی فارس بود
اه شبیه بلوچی و پشتو بوده و از نشانه های گویششان ثا گفتن سین بود مانند پارس را پارث میگفتند -
ایرانیان خود را پارسی مینامیدند و چند مرکز مهم داشتند که به ان پهله و پارسه یا بخله میگفتند
و از ان پهله ها یکی پارسه بود و یکی بلبلخ و یکی اذربایجان و یکی در عراق و یکی مکران و یکی حوارزم و یکی پارس مم
فردوسی میگوید سوی پهلوی پارس بنهاد روی
شاید نخستین آنها «قطران تبریزی» (متوفی 465) است که ادعا می‌کند در شعر دری را بر شاعران [آذربایجان] گشوده است:
گر مرا بر شعرگویان جهان رشک آمدی
من در شعر دری بر شاعران نگشادمی8


بلبل به سان مطرب بیدل فراز گل
گه پارسی نوازد، گاهی زند دری5


میبینیم که قطران زبان خود را پارسی میخواند و زبانی را که ناصر خسرو یاریش داده فارسی دری است که همین زبان ماست که میگوییم و مینویسیم قدما همه ایرانیان را پارسی میدانستند

reply flag link

 
مرزبان در ‫۴ سال و ۱۱ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۹، ساعت ۰۰:۵۹ نوشته:

و چون ملک ایرانشهر بگرفت جمله ابنای ملوک و بقایای عظما و سادات و اشراف اکناف به حضرت او جمع شدند و از شکوه و جمعیت ایشان اندیشه کرده و به وزیر خویش ارسطاطیس نامه نوشت... من می‌خواهم به هند و چین و مشارق زمین رَوَم و اندیشه می‌کنم که اگر بزرگان فارس زنده گذارم در غیب من از ایشان فتنه‌ها تولد کند و از تدارک آن عسیر شود و به روم آیند و تعرض ولایت ما کنند [و ارسطور در پاسخ نوشت] رای آن است که مملکت فارس را موزّع گردانی به ابنای ملوک ایشان، و به هر طرف یکی را پدید کنی و تاج و تخت ارزانی داری و و هیچ کس را بر هم دیگر توفق و فرماروایی ندهی تا هر یک در مسند ملک مستند به رای خویش بنشیند... اسکندر چون بر جواب واقف شد رای بر آن قرار گرفت که اشارت ارسطاطیس بود و ایرانشهر را بر ابنای ملوک ایشان قسمت کرد و ملوک‌الطوایف نام نهادند» (ابن مقفع، در نامه تنسر، 1392: 43).

-
ترا مینمایم که زمین چهار قسمت دارد یک جزو زمین ترک میان مغارب هند تا مشارق روم ویکزجزو میان روم و قبط و بربر و جزو سوم میان سیاهان از بربر تا هند و جزو چهارم این زمین که منسوب است به پارس و لقب بلاد الخاضعین میان جوی بلخ تا اخر بلاد اذرپایگان و ارمینیه فارس و فرات و خاک عرب تا عمان و مکران و از انجای تا کابل و تخارستان ... و پادشاهی از عهد ایرج بن افریدون پادشاهان مارا بوده است .. و مردم ما اکرم خلایق و اعز و سوارکاری ترک و زیرکی هند و خوبکاری و صنعت روم ایزد تبارک ملکه در مجموع در مردمان ما افرید -
«و مردم ما اکرم خلایق و اعزّ، و سواری ترکان و زیرکی هند و خوبکاری و صناعت روم ایزد تبارک ملکه مجموع در مردمان ما آفرید. زیادت از آن‌که علی الانفراد ایشان را است و از آداب دین و خدمت پادشاهان آنچه ما را داد ایشان را محروم گردانید. صورت و موها و الوان ما بر اوسط آفرید نه سواد غالب و نه صفرت و نه شقرت و موی‌های سر و محاسن ما نه جعد به افراطِ زنگیانه و نه فرخال ترکانه

نامه تنسر همه ایران را پارس میخواند و همه ایرانیان را پارسی -
دوستی که گفتند بیدگلی گفته قطران شعر ترکی گفته عزیز قطران و پس از قطران تا قرن دهم هجری اذربایجان ترکی نمیشناختند انقدر شعر از مردم مراغه و تبریز و اردبیبل به زبان پهلوی امده که از ری و اصفهان نیامده دیگر انکه این کلمات که گفتید ترکی نیست بگماز یعنی شراب و داغ یعنی داغ و نه کوه - اما انها که به ترکی ترجمه کردی وارونه میاندیشی خوب طبیعی است که اذربایجانیهای کنونی امثال فارسی اذری را به ترکی برگردانده اند نه اینکه بر عکس - زمانی که قطران شعر گفت هنوز در خراسان هم ترکها جای پا نداشتند اذربایجان بعد از قتل عامهایی که عثمانیان در تبریز انجام دادند زبانشان به ترکی گرایید اشعار مراغی و را با گویش مراغی بخوانید اثار ی که انار جانی مانده بخوانبید از محمد کیژانی و از صدها کس دیگر -

reply flag link

 
مرزبان در ‫۴ سال و ۱۱ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۹، ساعت ۰۱:۱۵ نوشته:

اخر چگونه اذربایجانیان خوش تیپ که نسل ازادگان پارسند و نامهای وهسودان و اذرپاسداشتند را با غزان تنگ چشم چینی و مغول و تتار یکی کنیم چه شباهتی بین اذربایجانیان و نژاد زرد است ؟ شما اشعار خاقانی را در گریه و ناله اش برای پارس و ایران و دشنامهایش به ترکان را نخوانده ای ؟
تو میرام! سرم این ارزاد!
مسعودی تمام ایران شهر از دربند تا عمان و از سوریه تا کاشغر را پارسی میخواند و مقدسی نمونه سخن انان را هم اورده
در منابعی بسیار همچون: صورت الارض ابن حوقل، احسن التقاسیم مقدسی، مسالک و ممالک اصطخری و … زبان مردم آذربایجان «فارسی» ذکر شده است. طبری هم در حوادث سال 235 ضمن شرح حال محمد بن بعیث، حاکم مرند، می‌نویسد که در مراغه پیرامون آن شهر اشعار فارسی او را می‌خوانده‌اند.
* ابن ندیم زبان مردم آذربایجان را فهلوی نامیده است. خوارزمی‌هم در مفاتیح العلوم (فصل ششم از باب ششم) همان را نقل کرده است. در سلسله النسب و صفوه الصفا از دو بیتیهای آذری شیخ صفی‌الدین و دیگران به پهلوی تعبیر شده است. حمدالله مستوفی هم زبان مردم آذربایجان را پهلوی نامیده و گونه‌های آن را: در زنجان (پهلوی راست)، در مراغه (پهلوی مغیر)، در گشتاسفی، ولایت بین باکو و اردبیل (پهلوی به جیلانی باز بسته) ذکر کرده است.

* در کنار فارسی دری، زبان فهلوی نیز اثار فراوان داشت. ادبیات فهلوی که قدیمی‌ترین نمونه‌های آن منسوب به ابوالعباس نهاوندی (متوفی 331) و بابا طاهر همدانی (متوفی 401) و بندار رازی (متوفی 401) در دست است،

آنچه از «روضات الجنان» حافظ حسین کربلایی تبریزی (متوفی 997) و رساله انارجانی (تالیف شده در 994 ـ 985) بارها در مقالات محققان نقل شده، موید این نظر است که تا پایان قرن دهم هنوز زبان فهلوی یا آذری در تبریز و بیشتر شهرهای آذربایجان همه گیر بود . دگرگشت زبان را در تبریز، در همان سالهای جنگ و هراس و گریز و ویرانی، و بیشتر مقارن با اشغال بیست ساله تبریز از 993 تا 1012 و کشتار عام مردم شهر به دست عثمانیها، باید جست‌وجو کرد.
* اولیا چلبی، جهانگرد بسیار مشهور ترک، هم که به گفته خود دو بار در سالهای 1051 و 1056 قمری به آذربایجان آمده،زبان انان را پهلوی میخواند و ارباب معرف آن به ویژه به فارسی سخن میگویند درباره مراغه گوید: «اکثر زنان مراغه به زبان پهلوی گفت‌وگو می‌کنند».
* در تحفه سامی‌که در دوره شاه تهماسب در 957 تالیف شده، دهها شاعر تبریزی را در آن سالها می‌بینیم که اکثر نزدیک به همه آنها از پیشه‌وران و طبقه متوسط مردم آن شهر بوده‌اند. شعرسرایی این همه افراد از طبقات پیشه‌رو و حتی عامی ‌به زبان فارسی می‌رساند که در دوره شاه تهماسب، پنجاه سالی پیش از تالیف رساله روحی انارجانی، همان طور که از آن رساله هم بر می‌آید، هنوز ترکی در تبریز رواج نیافته بوده است. این نکته هم مهم است که از این عده شعر غیر فارسی نقل نشده است.

reply flag link

 
Nazanin در ‫۴ سال و ۶ ماه قبل، پنجشنبه ۱۸ دی ۱۳۹۹، ساعت ۰۷:۰۳ نوشته:

دوستان به قول جناب ایرانی، چگونه ممکن است قطران ، به فارسی شعر بسراید اما فارسی نداند، مشخص نیست آیا واقعا این گفته از ناصر خسرو هست یا نه و یا از سر رقابت ، چنین گفته، حتی اگر این گفته ناصر خسرو درست باشد، ربطی به زبان مردم آن ناحیه ندارد زیرا ناصر خسرو در بخشهای بعدی اظهار می‌دارد که از خوی تا ارمنستان یا طبیس، مردم به زبان‌های پارسی ، تازی و ارمنی، سخن می‌گویند. پس در این نواحی ، زبان پارسی تکلم میشده و بر خلاف گفته سید علی، منشا زبان پارسی بلخ و مرو و نیشابور. نبوده،خاستگاه این زبان چنانکه از نامش بر می اید، سرزمین پارس است.همینطور در بخش هفدهم، ناصر خسرو از عرب زبانی صحبت میکند که قرآن را نتوانست یاد بگیرد! لذا احاطه به زبان ، ممکن است نزد متکلمین آن زبان یکسان نباشد.

reply flag link

 
افسانه چراغی در ‫۴ سال و ۶ ماه قبل، شنبه ۲۰ دی ۱۳۹۹، ساعت ۱۹:۵۰ نوشته:

بزرگواری نوشته بودند در آن زمان شهری به نام تبریز وجود نداشته. خود قطران در قصیده‌ای که در توصیف زلزله تبریز در سال 434 قمری سروده، از تبریز نام می‌برد:
نبود شهر در آفاق خوشتر از تبریز
به ایمنی و به مال و به نیکُوی و جمال
ز ناز و نوش، همه خلق بود نوشانوش
ز خلق و مال، همه شهر بود مالامال...

reply flag link

 
افسانه چراغی در ‫۴ سال و ۶ ماه قبل، شنبه ۲۰ دی ۱۳۹۹، ساعت ۲۰:۰۳ نوشته:

و به تبریز، قطران‌نام شاعری را دیدم؛ شعری نیک می‏‌گفت اما زبان فارسی نیکو نمی‏‌دانست. پیش من آمد و دیوان منجیک و دیوان دقیقی بیاورد و پیش من بخواند و هر معنی که او را مشکل بود، از من بپرسید. با او بگفتم و شرح آن بنوشت و اشعار خود بر من بخواند.

reply flag link

 
آزادبخت در ‫۴ سال و ۲ ماه قبل، چهارشنبه ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۰، ساعت ۰۱:۵۱ نوشته:

دوستی که نوشته اینجا معلوم میشود فارسی اذری کم کم با نفوذ ترکان ترکی شده این اشتباه را کسروی و بسیاری از بزرگان ایران کرده اند اما باید دانست که زبان فارسی اذری با فارسی دری متفاوت بوده و منظور اینجا زبان فارسی اذری است
اما ترکی تا قرن یازده هجری هم در اذربایجان نفوذ نکرد و رساله روحی انارجانی به گویش مردم تبریز نوشته شده در قرن یازده هجری است و کاتب چلبی هنگان تسلط عصمانی از اذربایجان درباره زبان مردم تبریز و مراغه و دیگر شهرهای اذربایجان و باکو گزارش داده و زبان انها را پهلوی و دهقانی میخواند و و تنها اعیانشان با زبان فارسی دری سن میگویند و در خانه و بین خویش با پهلوی سخن می گویند - که البته پهلوی انها با پهلوی ساسانی فرق دارد گرچه همان پهلوی بوده اما پس از سالیان فرق کرده زبان مردم اذربایجان در این دویست سیصد سال پس از صفویه و اشغال سی ساله اذربایجان توسط عثمانی کم کم تفییر کرد با این همه اشغال اذربایجان باکو توسط روسها باعث گسترش ترکی شد گرچه هنوز هم در روستاهای اذربایجان شرقی و اذربایجان باکو و دربند اثار پارسی باقیست و مردمی که انها را تات میگویند انها خود را و زبان خود را پارسی می گویند
قطران تبریزی نیزدر بسیاری از چکامه هایش بیگانه بودن ترکان را و امدنشان و ویرانگریشان را یاد اور شده و انان را نکوهش کرده -
نمونه هایی از ان ابیات در ذیل می اید :
اگر بگذشت از جیحــون گروه ترکمانـــان را
ملک محمـــــــود کــاو را بود زابل کان در سنجر
....
زمانی تازش ایشان به شروان اندرون بودی // زمانـــی حملـــه ایشان بــــه اذربایگــــان انــدر
نبود از تازش ایشان کسی بر چیز خود ایمن /
نبود از حمله ایشان کسی بر مال خود سرور
شده چون خانه زنبور با غم از ترکان
همی خلند به فرمان ما چو زنبورم
در یکی از سروده هایش به هنگام ستایش یکی از فرمانروایان بومی اذربایجان عامل عدم پیشرفت را امدن غزان ترک دانسته
گر نبودی آفت ترکان به گیتی در پدید /
بستدی گیتی همه چون خسروان باستان

اگر چه داد ایران را بلای ترک ویرانی
شود از عدلش ابادان چون یزدانش کند یاری

مردم اذربایجان به فارسی اذری سخن می گفتند و قطران خود فارسی دری را زبان شعرش و فارسی را زبان مردم اذربایجان خوانده که البته منظورش فارسی اذری است فارسی دری زبان بینابین پارسیان بود و هریک جداگانه زبان محلی داشتند که به ان سغدی و خوارزمی و اذری و اهوازی و سورانی و بلوچی و از این قبیل می گفتند به زبان فارسی محلی فارسی پهلوی نیز می گفتند ودر کنار فارسی پهلوی همه مردم ایران فارسی دری را می دانستند اما قطران شاعر بوده و یک شاعر باید بیش از دیگران زبان و ادبیات خود را بشناسد و چون فارسی دری ریشه در خراسان دارد و در دیوان منجیک و دقیقی اصطلاحات خراسانی بوده قطران انها را می پرسیده وگرنه چگونه شعر می گفتو

کمــــر بستند بهــــر کیــن شه ترکان پیکاری هم
ـــه یکـرو به خونخواری همه یکدل به جراری
یکی ترکان مسعودی به قصد خیل مسعودان
نهاده تن به کین کاری و دل داده به خونخواری
....
چــه ارزد غـدر با دولت، چه ارزد مکـر با دانش
اگـرچـه کــــار ترکان هست غــداری و مکــاری(
در مدح ساسانیان:
این جهان بودست دایم ملک ساسانیان خواست سالارش خدا در ملک ساسان کند
نیست کست در گوهر ساسانیان چون لشکری تا پس آن چون نیاکان شاهی ایران کند
همچو افریدون بگیرد ملک عالم سر بسر و آنگهی تدبیر ملک خیل فرزندان کند
روم و گرجستان به فرمان منوچهر آورد هند و ترکستان بزیر حکم نوشروان آکند
او بتخت ملک ایران بر نشیند در سطخر کهترین فرزند خود را مهتر آران کند
تا همی فرمان داور خاک را ساکن کند تا همی تقدیر یزدان چرخ را گردان کند
ملک او را از زوال ایمن همی گردون کند جان او را از فنا ایمن همی یزدان کند
شاد بنشیند بکام دل بر ایوان شهی وز فروغ روی خویش آراسته فرمان کند

reply flag link

 
جهن یزداد در ‫۲ سال و ۴ ماه قبل، دوشنبه ۸ اسفند ۱۴۰۱، ساعت ۰۴:۴۹ نوشته:

بنگریم ایا قطران بهتر پارسی میدانسته با ناصر خسرو
از سروده قطران است

 چه باید کشتن ان تخمی  که بی کشتن  ببار اید
 چه باید کندن  ان کانی که بی کندن دهد گوهر

چه باید مایه انکس را که یابد سود بی مایه
چه باید داد انکس را که یابد داد بی داور

 تو چون جمشید دانایی چو افریدوین توانایی
به دانش همچو بهرامی بمردی همچو زال زر

 بزخم تیر  چون آرش بزخم خشت چون ماکان
بزخم  گرز چون رستم بزخم تیغ چون نوذر

 بنگرید کان و کندن را چگونه  بکار برده و   داد نخستین را با داد دادن چگونه بکار برده  و دگر انکه جمشید و فریدون و بهرام و زال زر  و آرش و ماکان و رستم و نوذر هشت نام پارسی اند که در دو بیت اورده  و بنگرید که در سروده اش همه واژگان پارسی است و یک واژه عربی ندارد و  بیشتر سروده های او چنین است و  گاه یک قصیده  هفتاد هشتاد بیتی  جز در پنج  شش بیت  ان واژه عربی نمیبینی و همه سروده اش پارسی است  - دگر انکه بیت  چهارمش را میتوان در دو وزن خواند یکی  همان که با دگر بیتهاست و دگر مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن
بزخم تیر چو ارش بزخم خشت چو ماکان
بزخم گرز چو رستم بزخم تیغ چو نوذر


reply flag link

 
م. محمد زاده در ‫۱ سال و ۷ ماه قبل، پنجشنبه ۹ آذر ۱۴۰۲، ساعت ۲۱:۲۸ نوشته:

اینکه در یکی از غنی ترین سایت های اینترنتی در رابطه با فرهنگ و ادبیات ایران، حاشیه های اینقدر شوونیستی نوشته میشود مایه ننگ است. نمیدانم چه اصراری دارید همه ایران را فارس بدانید. اینکه این همه اقوام غیر فارس، زبان ادبیات جهان اسلام، یعنی زبان فارسی را گسترش داده اند برایتان کفایت نمی کند؟ چرا اصرار دارید هر که را که بفارسی نوشته فارس بدانید. بسیاری از مقالات و حتی کتابهای اساتید دانشگاههای معاصر ایران به زبان انگلیسی نوشته میشود چون انگلیسی زبان علمی معاصر است آیا آنها را باید عالمان انگلیسی دانست؟ چرا اصرار دارید سند به این مهمی راکه قطران فارسی را خوب حرف نمی زد انکار کنید. خیلی از اساتید بزرگ ادبیات فارسی دانشگاههای ایران امروز ترک تبارند ولی فارسی را خوب حرف نمی زنند یعنی با لهجه حرف می زنند. چون زبان مادریشان ترکی است.

بعد از ورود ترکان سامانی و غزنوی به عرصه سیاسی ایران، زبان جدیدی در این منطقه از ترکیب پارسی باستان، عربی و ترکی شکل می گیرد که همچنانکه اولگ گرابار تاکید می کند، دیگر ربطی به زبان پارسی و پهلوی باستان ندراد و می توان اسم آنرا زبان فارسی جدید نامید. از این زمان به بعد برای بیش از هزار سال سه زبان بصورت همزیست در فلات ایران و نیز در حوزه فرهنگی ایران کاربرد خواهند داشت. زبان حکام و دربار ترکی بوده است و صدها سند برای این مساله وجود دارد(پیترو دلاواله که بعنوان فرستاده ولی جاسوس به دربار صفوی می آید در نامه های خود می نویسد که "قبل از رفتن به ایران 9 ماهی در استانبول توقف کرده ام تا زبان ترکی را یاد بگیرم. تا بتوانم براحتی سفر کنم و با پادشاهان به زبان خودشان حرف بزنم. هرکه این زبان را بداند از دریای سیاه تا قلب شبه قاره هند بی هیچ مشکلی سفر می کند" همین پیترو در نامه ای دیگر می نویسد که قرنهاست که زبان زنانه فارسی، زبان ادبیات این منطقه و زبان مردانه ترکی، زبان حکام این منطقه است). زبان علم عربی بوده است همچنانکه ابوریحان و زکریای رازی و ابن سینا به عربی نوشته اند ولی عرب نیستند. و زبان ادبیات فارسی بوده است همچنانکه سلطان سلیمان عثمانی و اکبرشاه هندی وهزاران شاعر فارسی گوی ترک تبار آذربایجانی هم اشعارشان را بفارسی نوشته اند ولی فارس نیستند. صدها سند برای همزیستی این سه زبان و تسلط ایرانیان به این سه زبان وجود دارد. 

 

اسعدی گرگانی:چو نثر هر زبانش خوشتر آید / به نظم آن زبان معجز نماید / دری و تازی و ترکی بگوید / به الفاظی که زنگ از دل بضوید

 

ختم کلام همچنانکه ناصر خسرو به صراحت می گوید  قطران شعری نیک می‌گفت، اما زبان فارسی نیکو نمی‌دانست. چون وقتی ناصر خسرو با او حرف زده است لهجه ترکی او برایش نوعی ناشیانگی در زبان فارسی تلقی شده است. 

 

reply flag link

 
امیرحسین صباغی در ‫۱ سال و ۷ ماه قبل، شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۲، ساعت ۰۰:۴۱ پاسخ داده:

عزیزم حالا شما می‌خوای قبول کن یا نکن. زمان قطران هنوز سلجوقیان حاکم نشده بودن که اصلا ترک‌ها به آذربایجان راه پیدا کنن. زبان مردم آذربایجان اون زمان یک زبان ایرانی شمال غربی بوده و نوشته‌هایی هم از اون زبان در دست هست و اینطور که پیداست نزدیک به زبان تاتیه. لزوما با فارسی دری فهم مشترک زیادی هم نداره. ضمنا بعید می‌دونم امروز حتی یه تاریخدان پیدا کنید که بگه زبان مردم آذربایجان اون زمان ترکی بوده. مگر اینکه به این تاریخ‌دان‌های میللتچی مراجعه بفرمایید که اکثرا دیپلم رو هم رد نکرده‌ن ولی مثل جناب زهتابی بهشون میگن پروفسور. دیگه خود دانی. تاریخ رو باید از تاریخ‌دان بپرسی. اگر هم اونطوری که تو می‌خوای باشه نیست تقصیر کسی نیست.

reply flag link

 
امیرحسین صباغی در ‫۱ سال و ۷ ماه قبل، شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۲، ساعت ۰۰:۴۵ پاسخ داده:

عذر می‌خوام. کامل نظر شما رو نخونده بودم. اگر می‌دونستم بنظرتون سامانیان ترکن اینا رو نمی‌نوشتم.

 

شما حتی نظر بعدیت هم درسته :)

reply flag link

 
جهن یزداد در ‫۱ سال و ۵ ماه قبل، چهارشنبه ۲ اسفند ۱۴۰۲، ساعت ۰۷:۰۰ پاسخ داده:

اینها که گفته شد چه پیوندی با شونیسم دارد  شما سامانیان را ترک می نامی  و تاریخ این سرزمین  را
غزنوی اگرچه ترک بود اما انان غلام زرخرید سامانی بودندو دربارشان همان دربار سامانی بود خود سلطان محمود تاسالهای پایانی  از سوی سامانیان فرمان میراند  نخستین ترکان که به ایران امدند  سلجوقیان بودند با اینهمه انان بسیار نبودند انان از بی سروسامانی زمان مسعود و قحطی  نیشابور بهره جستند هنگامی که سلطان مسعود با  قحطی روبرو بود با لجبازی  به مرو رفت و هرچه وزیران و سران گفتند لشکر  از مردان و ستوران همه از گرسنگی  دارند می میرند اکنون گاه   رفتن به جنگ نیست لج کرد و لشکر قحطی دیده را  در راه میان طوس و مرو گرفتار  ترکان تازه  بهار دیده کرد لشکر گرسنه  به ترکان گرایدند و مسعود را شکستند این سوی ایران هم دیلمیان سالها بود که رو به کاستی نهاده بودند بدین گونه ایران  به اسانی بدست  ده دوازده هزار  فز سلجوقی افتاد

ثقات اینگونه روایت کرده اند که اغاز امدن ترک ان بود که قبایل قره خطا ازبلاد چین و دیار مشرق به قیالیق و بلاساغون بیرون امدند قاضی جوزجانی منهاج سراج بنگریم  امدن انان را از چین  می گوید که به بلاساغون امده اند در راحه الصدور نیز که نخستین تاریخ  ترکان در ایران است و مستقیم  از سلجوقیان ان  را میگرفته انان  سرزمین نیاکانی خود را دورترین جای شرق  میگویند همچنین قره ختایان از پکن امدند انان  چینی بودند سلسله  لیاوچی هنگامی  که شکست به کاشغر امدند و نامشان قره ختا شد ختا نام چین است و در بسیاری زبانها  چین را ختا مینامند نام لیاوشی نیز یلداشی شد خرگه ترک و وثاق ترکمان بینی همه 
آنکه بودی مر عرب را خیمه کردان را کیان. عسجدی
ترک زبان شدن بخشهایی از ایران  زمان صفوی که  قبایلی را از روم به ایران امدند و عثمانی نیز  چهارصد سال ایران را  در  تازش و خونریزی نهاد و پیوسته اذربایجان را اشغال می کرد زبان  مردم اذربایجان کم کم ترکی شد بویٓه در پایان صفوی که تریز سی سال  در اشفال عثمانی بود
رساله روحی انارجانی در سده یازده هجری به گویش مردم تبریز نوشته شده که پاک مانند گویشهای ایرانیست
  نمونه ای از  زبان تبریزیان در سده یازده هجری که روحی انارجانی ان را از زبان زنان و لوتیان  با لهجه  غلیظ تبریزی نوشته تبریز تا دو سده پیش از ان به پهلوی غلیظتری گپ میزدند و نمونه سخنشان در نوشته ها هست اما پیداست با پایتخت شدن ان پهلوی انان  به دری نزدیک تر شده  با انهمه هیچ اثار ترکی تا سده یازده در ان دیده نمی شود

تو انمن خدایی تو دشمن خدایی - دستاچه بکشت آونگان واکُرد واکُردار واراه وارفتار آشان واشان دستار به پشت آونگان باکرد و با کردار با راه و رفتار آسوده و رقصان - مزیوانْد مرسانْد شوَرَکان این زمانه وامرد بد مجُش نیزه مزی با لشککان دوشگر با شوَرَکان جنگری عمر کُتا ضاع مکن بچه وربرُت مگیر فرومدار میزکی نی که چووکی دَ کونش نباشه سرمانا بان دستاچه بندیم که همه میبندند جان خوَر(خواهر) هرُت دندانی رنگی بخور سواری خر بکُر مستوری لکه پیسی مزیانْد و مرسانْد شوهران این زمانه با مرد بد مجوش و نیز مزی با مفلسان پرخاشگر با شوهران جنگی عمر کوتاه مگذران بچه بر مگیر و فرومگذار مُنج/گنج/ موش - زنبورککی نی که در کونش نیشکی نی میز/ منج /موش= زنبور سرمان بان دستمال بندیم که همه میبندد به هر دندان رنگی بخور خر سواری کن پوشیدگی از پیسی است - انه واست کر کنکُر انه شست آنه آیین آنه براز واست افتاده و انه واست سرکش است -بوف کور ناشسته نا آیین نا برازنده) ‌انه رک نا خراش - یار قوی اوُم بی حبه یی یار خوی انهم برای دانه ای یار خوی =دزدی - عیاری چشمه لانش بَخونیان میمانَه سینه اش بتخته بریان پزان میمانه چشمانش بخونیان می ماند ای وای پشتم دستاچه نمیرسد به کشتم مزیوا مرسا - - ستیر و ستر سنگین و نارس - بختُت بَکام - می باثم =ارزو میکنم هما = نَفَس پندمید پندام ورداشت - پندم آماس وا بوسه وا لوسه واطبق سنبوسه با بوسه و با لوسه دستاچه بکشت آونگان - چک چکوی هرزه گوی پلیته موی وراج هرزه گوی فتیله مو - - وا بلوس شراب خَدُته بشو لوی انار را وا مازو نارین کن با درد شراب خود را بشو لای انار را با مازو نرم کن یتیم ماناش رودُم سر بهیچ خانه مکناش ببالای هیچ زیلو مرواش - مرداد= مردار چامین=شاش - دختر مزیا مادر ما دل و رودش بزمین آیا پیر ما زیر و بالاش فرو ریزا پدر ما زیر و بالایش فرو ریزاد در ان چند سرودک کوتاه نیز هست عفریت و دیو دشتی تی بد شد از ما گشتی یارب چه خواهیمان کرد از ما چرا گذشتی تی = تو - آنچه حکیم میخوره بینام شوَا چرک و ریم نقیسه من عمل کن بری بریش حکیم - از آنگه دو شوور کُردم روز خش ندیدُم خش امدی خشُت با من مرسام آن رو را طبق شفتالورا بمیرام آن دهانا آن لب و آن دندانا قربان شوام ابرورا کمان چهار پهلو را - جانُم و جانت ور زدَه قفل رومی و در زده جانم وَجانت آلوده چو انگبین و پالوده لایق دوستان نان باشه جان بی َ مهمان باشه - واژگان عربی به پارسی نفس= هما عرقچین= چینه اثر= لکه

reply flag link

 
رضا از کرمان در ‫۱ سال و ۵ ماه قبل، چهارشنبه ۲ اسفند ۱۴۰۲، ساعت ۰۹:۰۴ نوشته:

سلام بر همراهان گنجور 

 نکته حایز اهمیت که فکر بنده را مشغول و مایل به نوشتن این حاشیه کرد اینه که جناب قطران معانی بعضی لغات را از ناصر خسرو پرسیده  فکرش را بکنید آیا چند وقت  درگیر بوده تا یک نفر پیدا بشه براش رفع اشکال کنه  الان چی؟ با ورود به دنیای اینترنت تمام اطلاعات در هر زمینه که نیاز باشه  در کسری از ثانیه (البته با اینترت ما کمی بیشتر!) در اختیار آدمه  باید واقعا خدا را شاکر باشیم وقدردان  ،جایی خواندم استاد فروزانفر که از مفاخر ماست حتی برای خوندن وپژوهش در مثنوی شریف،چه مرارتها را تحمل کرده در ابتدا مثنوی را قرضی گرفته   که در مقدمه کتاب احادیث وقصص مثنوی تا حدودی به سختیهای کار اشاره شده  نه تنها ایشان هر اثری که اکنون به راحتی ورایگان در اختیار ماست  مثلا همین سایت که ما از اون استفاده میکنیم  واقعا گنجینه ایست بی بدیل ولیکن خیلی بی بهره اند که جای تشکر دارد،،خلاصه کلام باید قدر دان زحمات کسانی باشیم که لا اقل در این مرز وبوم باعث ارتقای سطح دانش  مردم شدند  مدرسه ،کتابخانه ودانشگاه احداث کردن مبادرت به چاپ وانتشار کتاب کردن  تحصیلات را رایگان واجباری کردن وهزاران خدمات شایسته دیگه ولیکن روزی که ایشان راخلع میکردیم جشن  گرفتیم  همه باهم در رقص خر برفت وخر برفت وخربرفت هم میخوندیم وای از این ملت نادان قدرنشناس!

reply flag link

 

برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.