گنجور

 
قاآنی

ای دل چو تو حالی صفت خویش ندانی

بیهوده سخن از صفت غیر چه رانی

با آنکه تو غایب نشوی یک نفس از خویش

خود را نشناسی‌ که چنین یا که چنانی

تا چند سرایی‌ که چنینست و چنانست

آن را که به جز نام دگر هیچ ندانی

این‌ گرد که بر دامنت از عجب نشسته

آید عجبم ‌کز چه ز دامن نفشانی

آن را که به تقلید کسان زشت شماری

گر مصحف آرد ز خداوند نخوانی

چو‌ن‌ خود همه‌ عیبی چه‌ کنی عیب‌ کسان فاش

بر غیر چه خندی چو تو خود بدتر از آنی

بر عیب تو چون پرده بپوشید خداوند

ظ‌لمست اگر پردهٔ مردم بدرانی

شد قافلهٔ عمر تو وامانده ز دنبال

بشتاب مگر لاشه به منزل برسانی

چون همسفرانت همه از خویش گذشتند

انصاف نباشد که تو در خویش بمانی

جان تو سبک جانب لاهوت سفر کرد

تو مانده به صحرای طبیعت ز گرانی

خوش باش به نیک و بد ایام‌ که ما را

نادیده خبر نیست ز اسرار نهانی

بگشا نظر عقل و ببین صورت مقصود

زیراکه‌گنجد به عیان راز عیانی

پرهیز مکن از لقب زشت ‌که موسی

قدرش نشود کاسته از وصف شبانی

ای نفس به پیری نبری را غم یار

کان بار توان برد به نیروی جوانی

قاآنی اگر مرد رهی بار بیفکن

تا از دو جهان توسن همت بجهانی

در ماتم شاه شهدا اشک بیفشان

زان آب مگر آتش دوزخ بنشانی

 
 
 
عنصری

گویم ز دل خویش دهانت کنم ای دوست

گوید نتوان کرد ز یک نقطه دهانی

گویم ز تن خویش میانت کنم ای ماه

گوید نتوان ساخت ز یک موی میانی

فرخی سیستانی

ای دوست به صدگونه بگردی به زمانی

گه خوش سخنی گیری و گه تلخ زبانی

چون ناز کنی ناز ترا نیست قیاسی

چون خشم کنی خشم ترا نیست کرانی

مانند میان تو و همچون دهن تو

[...]

قطران تبریزی

روزی که تو آن زلف پر از مشک فشانی

ما را ندهد هیچ کس از مشگ نشانی

زلف تو شکنج است و تو بازش چه شکنجی

جعد تو فشانده است تو بازش چه فشانی

گاه این زبر سیم کند غالیه سائی

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از قطران تبریزی
مسعود سعد سلمان

در کف دو زبانیست مرا بسته دهانی

گوید چو فصیحان صفت بیت زمانی

آن کودک عمری که بود کوژ چو پیری

و آواز برآورده چو آواز جوانی

ترکیب بدیعش ز جماد و حیوانست

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از مسعود سعد سلمان
امیر معزی

ای ترک زبهر تو دلی دارم و جانی

ور هر دو بخواهی به‌ تو بخشم به زمانی

با چون تو بتی زشت بود گر چو منی را

تیمار دلی باشد و اندیشهٔ جانی

از کوچکی ای بت که دهان داری گفتم

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از امیر معزی
مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه