خلق عالم را ز گاو و خر نبینم فارقی

گر چو گاو و خر بر ایشان فرض گوش و دم کنم

روی در کشف معارف گر روم درگوشه ای

وز میان این جماعت نام خود را گم کنم

گاه گاهی بیتکی گویم پی تشحیذ طبع

[...]

جامی نفاق پیشه کن و ترک صدق گیر

تا از خلاف خلق رهی وز نزاعشان

ور میل تو به مرکز صدق است و راستی

یکسو نشین ز دایره اجتماعشان

به یک لطیفه فرستاد ابره جامه

برایم آن که بود خلعت کرم به برش

نشسته منتظرم تا خدا برانگیزد

لطیفه دگر از غیب بهر آسترش

عقد دینارها که از کف جود

کرد شاه جهان پناه نثار

گر به انگشت گیرم آن برسد

به هر انگشت من دوبار هزار

هیچ دانی کف دهنده چرا

برتر است از کف ستاننده

آن غنا را ز پیش راننده ست

وین غنا را به خویش خواننده

خواجه را بر کتابه خانه

می نوشتند دی که طال بقاه

بر سر خاک او گذر امروز

تا ببینی نوشته طاب ثراه

دلا چو روی در ارباب معنی آوردی

مبر به کار قوانین شعر و انشا را

که سجع و قافیه گرچه لطیف و موزونند

دو پرده اند جمال عروس معنا را

پیری دیدم خمیده قامت

دنبال جنازه جوانی

با او به زبان حال می گفت

گریان گریان به هر زبانی

رفتی تو چو تیر و من بماندم

[...]

دی رسید از مطبخ خواجه که بادا دود آن

رفته چون ظل زمین تا طارم فیروزه رنگ

یک طبق سیمین دوایر کرده بر اقطار طی

حشو آن در دیده دانش نموده بی درنگ

همچو جنس نغز پیچیده در اوراق رقیق

[...]

هرچند بود آیینه احوال دگر ضد

از عیب کسان زان هنر خود بشناسی

کردم خزفی چند به سوی تو روانه

تا قیمت سلک گهر خود بشناسی

ایا دقیقه شناسی که سر هر مشکل

به پیش خاطر وقاد تو بود مکشوف

ز اختیار که صد صیغه را بود مصدر

نخست صیغه بگیر از مضارع معروف

دو حرف اول ازان سوی ما فرست که باد

[...]

کرد تهمت حاسدی کز شهر یاران کهن

می رود جامی ز بس آزارهای نو به نو

بخردی گفتا چو نقد عمر خود یعنی سخن

می گذارد پیش ما هر جا که خواهد گو برو

چون ز کنجد روغن صافی تمام آمد برون

[...]

ای زده دم ز سبکروحی خویش

انت والله تقیل و ثقیل

با وجود تو کم است از پشه

در ترازوی گرانجانی پیل

جامی به مقتضای زمان چون برآمدند

صدیقیان دهر به رنگ سلولیان

مگشا زبان به فضل که رمحیست زهرناک

در طعن اهل فضل زبان فضولیان

بستند اهل دین پی آزار اهل دل

[...]

موصل تحفه های شاه کسیست

که چو او در زمانه طامع نیست

ضعف آن کاورد اگر بدهم

به وی از من هنوز قانع نیست

چو مرغ امر ذی بالی ز آغاز

نه از نیروی حمد آید به پرواز

به مقصد نارسیده پر بریزد

فتد زانسان که هرگز برنخیزد

گلستان گرچه سعدی کرد از این پیش

به نام سعد بن زنگی تمامش

بهارستان من نام از کسی یافت

که شاید سعد بن زنگی غلامش

اگر پرسی طمع راکت پدر کیست؟

بگوید: شک در اقدار الهی

و گر گویی که کارت چیست؟ گوید:

به محنتهای حرمان عمر کاهی

بخور چندانکه ننهد خانه تن

ز بیشی و کمی رو در خرابی

اگر دارنده ای هرگاه خواهی

و گر نادار هرگاهی که یابی

به نزد مرد دانا نعمت آنست

کزو جانت بود جاوید مسرور

نه سیم و زر که چون گورت بود جای

بماند همچو سنگت بر سر گور