دست بر پای آز نه یک چند

تا سری بر تو سر گران نشود

شو سر پای را به دست بگیر

تا دگر بر در سران نشود

ای شاه دو معنی را نامد به تو خاقانی

کاندر دل از آن هر دو ترسی است که جان کاهد

یا خاطر او نارد مدحی که دلت گیرد

یا همت تو ندهد مالی که دلش خواهد

ای امیر امرای سخن و شاه سخا

به سخن مثل عطارد به سخا چون خورشید

توئی استاد سخن هم توئی استاد سخا

حاتم طائی شاگرد تو زیبد جاوید

میر میران توئی و ما همه رسمی توایم

[...]

فضل درد سر است خاقانی

فاضل از درد سر نیاساید

سرور عقل و تاجدار هنر

درد سر بیند و چنین شاید

تاج بی‌درد سر کجا باشد

[...]

وقت مردن رشید را گفتم

که بخواه آنچه آرزوت آید

گفت کو عمر کارزو خواهم

کارزو بهر عمر می‌باید

دور دور بدی است خاقانی

هیچ بد فعل نیک ننماید

نیکی از بد مجوی و راضی باش

که ز نیکان تو را بدی ناید

چون امیدم بریده نیست ز تو

همه رنجی که باشدم شاید

اهل بخشایشم سزد که دلت

بر تن و جان من ببخشاید

شنوده‌ای دم خاقانی از مدیح کسان

کنون هجای خسان می‌شنو که هم شاید

هجای بولهب ایزد بگفت و می‌شایست

که او هجای سگی گفت رو که هم شاید

که گفت آنکه خاقانی سحرپیشه

دگر خاص درگاه سلطان نشاید

بلی راست گفت او و پی بردم آن را

که دیو آبدار سلیمان نشاید

گرانی ببردم ز درگاهش ایرا

[...]

آسمان داند که گاه نظم و نثر

بر زمین چون من مبرز کس ندید

در بیانم آب و در فکر آتش است

آبی از آتش مطرز کس ندید

ز آتش موسی برآرم آب خضر

[...]

خاقانیا ز عارضهٔ درد دل منال

کز ناله هیچ درد نشان بهی ندید

بیمار روزگار هم از اهل روزگار

روی بهی ندید که جز روبهی ندید

روزی میان بادیه بر لشکر عجم

دست عرب چو غمزهٔ ترکان سنان کشید

دیوان میغ رنگ سنان‌کش چو آفتاب

کز نوک نیزه‌شان سرکیوان زیان کشید

میغ از هوا به یاری آ میغ چهرگان

[...]

سلاطین نژادا خلیفه پناها

توئی مملکت بخش و اسلام پرور

از آن گشت شروان سمرقند اعظم

که گردون تو را خواند خاقان اکبر

اثیر است و اخضر به بزم تو امشب

[...]

یکی دو زایند آبستنان مادر طبع

ز من بزاد به یکباره صدهزار پسر

یکان یکان حبشی چهره و یمانی اصل

همه بلال معانی، همه اویس هنر

یگانهٔ دو سرا و سه وقت و چار ارکان

[...]

خاقانیا به تقویت دوست دل مبند

وز غصهٔ نکایت دشمن جگر مخور

چون شد تو را یقین که بد و نیک ز ایزد است

بر کس گمان به دوستی و دشمنی مبر

ای مرد دوستان چه و از دشمنان چه باک

[...]

چون من خطر زدم به فراق از پی وحید

جان از پی وحید برآمد بدان خطر

آمد به گوش من خبر جان سپردنش

جانم ز راه گوش برون شد بدان خبر

جهان پیمانه را ماند به عینه

که چون پر شد تهی گردد به هر بار

کنون از مرگ صدر الدین تهی گشت

نپندارم که پر گردد دگر بار

نیست در ایام چیزی از وفا نایافت‌تر

کیمیا شد اهل، بل کز کیمیا نایافت‌تر

آشنا سیمرغ‌وار اندر جهان نایافت شد

ایمه از سیمرغ بگذر کاشنا نایافت‌تر

علوی دوست باش خاقانی

کز عشیرت علی است فاضل‌تر

هرکه بد بینی از نژاد علی

نیک‌تر دان ز خلق و عادل‌تر

بدشان بهتراز همه نیکان

[...]

عذر داری بنال خاقانی

کاهل کم داری آشنا کمتر

دشمنانت ز خاک بیشترند

دوستانت ز کیمیا کمتر