خداوندا تو می‌دانی که بنده

نیارد هیچ زحمت تا تواند

ولیکن چون به چیزی حاجت افتد

ز گیتی مرجع دیگر نداند

نیابد همتش از نفس رخصت

[...]

با جلال تو ای حمیدالدین

رونق ماه و آفتاب نماند

طلعت فضل و چهرهٔ دانش

از ضمیر تو در نقاب نماند

بی‌تو ما را به حق نعمت تو

[...]

بسا سخن که مرا بود وان نگفته بماند

ز من نخواست کس آنرا و آن نهفته بماند

سخن که گفته بود همچو در سفته بود

مرا رواست گر این در من نسفته بماند

جفای گنبد گردان به پایه‌ای برسید

کز آن فرازتر اندر ضمیر پایه نماند

خرد چو مورچه در تشت حیرتست ازآنک

مدبران را تدبیر تشت و خایه نماند

از آفتاب حوادث چنان بسوخت جهان

[...]

آن بزرگانی که در خاک خراسان خفته‌اند

این در معنی که خواهم گفت ایشان سفته‌اند

عاقلان با تجارب عالمان ذوفنون

دوستی با غزنوی چون آب و روغن گفته‌اند

ایمنی را و تندرستی را

آدمی شکر کرد نتواند

در جهان این دو نعمت است بزرگ

داند آن کس که نیک و بد داند

ای خداوندی که بر درگاه جاهت بنده‌وار

چرخ و انجم سالها اجری و راتب خورده‌اند

بنده را فخرالزمان اسحق و چندین کس جز او

تازه از انعام تو چیزی حکایت کرده‌اند

گر درستست این سخن معلوم کن تا آن برات

[...]

گر خداوند عصمةالدین را

عارضه رنجه داشت روزی چند

آن بدان از بد ستارهٔ نحس

یا جفای سپهر بد پیوند

دولتی داشت بس به غایت تیز

[...]

ممسکی جست مر مرا در بلخ

که همه شهر اندر آن بندند

تا ببینند خواجه کجاست

کس ندیدست و جمله خرسندند

من ندیدم ولیک تا نه چرا

[...]

کهتر و مهتر و وضیع و شریف

همه سرگشته‌اند و رنجورند

دوستان گر به دوستان نرسند

اندرین روزگار معذورند

سرورا از می سخاوت تو

عالمی شاد و خرم و مستند

هرکه هستند در نشیمن خاک

همه بر بوی جود تو هستند

بنده با شاهدی و مطربکی

[...]

یکی و پنج و سی وز بیست نیمی

وگر قدرت بود فرسنگکی چند

چو زین بگذشت و ما و مطرب و می

گناه از بنده و عفو از خداوند

صاحبا دین و ملک بی‌تو مباد

کز جهان کار این و آن دارند

زانکه این دو ودیعتند که خلق

از خدای و خدایگان دارند

ملک و دین را زمان زمان تو باد

[...]

دوستی در سمر کتابی داشت

یک دو صفحه به پیش من برخواند

که فلان شخص در فلان تاریخ

به یکی بیت بدره‌ای بفشاند

وان دگر پادشه به یک نکته

[...]

پنج قالاشیم در بیغوله‌ای

با حریفی کو رباب خوش زند

چرخ مردم‌خوار گویی خصم ماست

تا چو برخیزیم بر هر شش زند

بی‌شرابی آتش اندر ما زدست

[...]

بیخ دو غماز برانداختند

اصل بشد فرع چه تن می‌زند

اسعد بندار به دوزخ رسید

مخلص غزال چه فن می‌زند

ای نمودار آفتاب بلند

گشته ایمن چو آسان ز گزند

صورت فتح و قبهٔ ظفری

این‌چنین دلگشای دشمن بند

ساحتت آب قندهار ببرد

[...]

به خدایی که دست قدرت او

ناوک مجری قدر فکند

دست قهرش مگر ز وعد و وعید

جوز در مغز معصیت شکند

کز ملافات مردک جاهل

[...]

احکام دین چو از شرف‌الدین شرف گرفت

آنرا عنایت ازلی تقویت کند

آن کاملست او که نماند جهان جهل

گر علم را به کلک و نظر تربیت کند

از رای اوست تابش خورشید عاریت

[...]

ای کریمی که رای همت تو

عدم سایلان وجود کند

شرم دارد زمانه با چو تویی

که ز حاتم حدیث جود کند

حاتم از خاک گربرآرد سر

[...]