عالم همه محنت است و ایّام غم است

گردون همه آفت است و گیتی ستم است

فی الجمله چو در کار جهان می نگرم

آسوده کسی نیست وگر هست کم است

تا هست غم خودت نبخشایندت

تا با تو توی هست بننمایندت

تازن نکنی بیوه و فرزند یتیم

این در مزن ای دوست که نگشایندت

خاک در کس مشو که گردت خوانند

ور گرم چو آتشی که سردت خوانند

تا تشنه تری به حلق بی آب تری

سیر از همه شو تا سَره مَردت خوانند

جز قطع نظر به کام رهرو نکند

واین کوی وصال غیر او هو نکند

پروانهٔ فقر را ندیده است کسی

تا قطع نظر زکهنه و نو نکند

چندانک تو در بند علایق باشی

می دان که زجملهٔ خلایق باشی

رو ترک علایق و خلایق می کن

تا در صف کم زیان تو لایق باشی

هرگه کآید زبحر ربّانی سیل

دیگر نکند این سگ نفسانی میل

حقّا که به لب رسید این روح عزیز

زین سگ که هزار خوک دارد در خیل

گر پنهان کرد عیب اگر پیدا کرد

منّت دارم ازو که بس برجا کرد

تاج سر من خاک کف پای کسی است

کاو چشم مرا به عیب من بینا کرد

کامل زیکی هنر ده و صد بیند

ناقص همه جا معایب خود بیند

خلق آینهٔ چشم و دل همدگرند

در آینه نیک نیک و بد بد بیند

فریاد از آنچ نیست و می خوانندم

زاهد نیم و بزهد می دانندم

گر زانک درون من برون گردانند

مستوجب آنم که بسوزانندم

با خلق خدا تصرّف آغاز مکن

چشم خود را به عیب کس باز مکن

سرّ دل هر کسی خدا داند و بس

در خود بنگر فضولی آغاز مکن

صد بار بگفتم این دل سوخته را

کآبی برزن آتش افروخته را

نشنید و به باد خاکساری برداد

این جانِ به صد خون دل اندوخته را

من پیرو طبعم این ضلالت زآن است

بی حاصلم از عمر ملالت زآن است

از بی سودی نمی خورم چندین غم

سرمایه زیان است خجالت زآن است

در باغ وجودم چو گیاهی بنماند

وز لشکر صبرم چو سپاهی بنماند

تا خرمن عمر بود من خفته بدم

بیدار کنون شدم که کاهی بنماند

گفتم به گه کار به کار آید یار

وندر غم عشق غمگسار آید یار

کی دانستم که در وفاداری من

برحسب مزاجِ روزگار آید یار

ای دل چه نشسته ای درین ویرانه

نزدیک آمد که پر شود پیمانه

امروز بکن چاره وگرنِه فردا

سودت نکند ندامت و افغانه

افسوس که عمر رفت بر بیهوده

هم لقمه حرام هم نفس آلوده

فرمودهٔ ناکرده پشیمانم کرد

هیهات زکرده های نافرموده

دل از پی آب و نان در آتش نبود

چون حال پریشان و مشوش نبود

پیرانه به کنجی به سکونت بنشین

کز موی سپید کودکی خوش نبود

هر پیر که دل به عشرت و لهو سپرد

یا حرف سکون زتختهٔ لَهو ستُرد

او مرده بود حقیقتی از پی آنک

روشن گردد چراغ چون خواهد مُرد

گر معترفی به زشتخویی نیکی

گر عیب کسی دگر نجویی نیکی

بد گفتن و نیک بودنت کاری نیست

گر بد باشی و بد نگویی نیکی

ای دل زنفاق درگذر تا برهی

بر صدق همی دار نظر تا برهی

غم می خوری و نان نگه می داری

رو غم مخور و نان بخور تا برهی