سلطان خودم خدمت سلطان نکنم

وز بهر دو نان خدمت دونان نکنم

نفس سگ من بِدَست و من سگبانم

از بهر سگی خدمت سگبان نکنم

گر عاقلی آن بکن که یزدان فرمود

وآن چیز که خیر تست او آن فرمود

سبحان چو تو را حساب خواهد کردن

شاید گفتن تو را که سلطان فرمود

در خدمت مخلوق امانی نبود

جز دردسر و کندن جانی نبود

مخلوق پرست جز گدایی نبود

آزادی به و گرچه نانی نبود

چون نیستم از امیر جز دردسری

خواهی پدر امیر و خواهی پسری

چون می نرسد دور به صاحب هنری

خواهی تو وزیر باش و خواهی دگری

بگسل دل خود را تو زپیوند امیر

بیزار شو از امیر وز غیر امیر

زان پیش که میرت بنهد پا در بند

در بند خدا باش نه در بند امیر

تا بتوانی ضد خداوندی گیر

با صبر بکوش و کنج خرسندی گیر

خواهی که همیشه نیک باشد کارت

از بد ببُر و به نیک پیوندی گیر

در دست مگیر سخت مال دگران

کاین مال تو هست پایمال دگران

امروز بخور، ببخش، فردا چو روی

حال تو چنان شود که حال دگران

تا در پی این فزون و آن کم باشی

حاصل همه آن بود که با غم باشی

بیهوده چه در غصّهٔ عالم باشی

می کوش که تا چگونه خرّم باشی

چندانک تو را به خود بود دسترسی

مگذار که آزرده شود از تو کسی

بر مال و بقا تکیه مکن زیرا هست

آن جمله منالی به مثل و این نفسی

بر نفس خودت نئی به کلّی ظالم

آن کن که دلی از تو بماند سالم

پهلوی تو باید که پر از علم بود

در پهلوی تو چه سود دارد ظالم

در راه کرم کوه به کاهی بخشند

صد گونه گناه را به آهی بخشند

آن روز که خلعت سعادت پوشند

صد مجرم را به بی گناهی بخشند

در راه توَم گر زیم و گر میرم

دل بر که نهم چون زتو دل برگیرم

پیری بر رحمت تو قدری دارد

چون بر در تو پیر شدم بپذیرم

از بخت بدت اگر شکایت باشد

یا درد دلت ازو به غایت باشد

زنهار به انتقام مشغول مشو

بد را بدی خویش کفایت باشد

چشم ار ز ادب به توتیایی نرسد

در درویشی هیچ صفایی نرسد

مردم به ادب رسند جایی که رسند

از بی ادبی کسی به جایی نرسد

با قوّت پیل مور می باید بود

با ملک دو کون عور می باید بود

مردم به ادب رسند جایی که رسند

می باید دید و کور می باید بود

هر چند کسی نیست که هست الّا او

باید که تو فرق بینی از خود تا او

با او بودن خوش است لیکن بی خود

بی خود بودن خوش است لیکن با او

چون می ناید زما دمی درخور او

ما را نبود هیچ مقامی بر او

تدبیر همان است که بر خاک درش

دریوزه همی کنیم ما از در او

غوّاصان را اگرچه بیمی نبود

در هر صدفی دُرّ یتیمی نبود

در عمر به نادر آنچنانی افتد

وآن دولت هر سیه گلیمی نبود

این راز درونی مشمر کاری خرد

کاین جای نه صاف می گذارند و نه دُرد

دنیاداری و آخرت خواهی برد

آن به باشد چو آخرت خواهی مرد

گفتی به شب آیمت [که] بیگاه شود

باشد که زبان خلق کوتاه شود

بر خفته کجا گذر توانی کردن

کز بوی خوش تو مرده آگاه شود