گنجور » مولانا » دیوان شمس » غزلیات

مولانا » دیوان شمس » غزلیات »

غزل شمارهٔ ۶۳۸

ملولان همه رفتند در خانه ببندید

بر آن عقل ملولانه همه جمع بخندید

به معراج برآیید چو از آل رسولید

رخ ماه ببوسید چو بر بام بلندید

چو او ماه شکافید شما ابر چرایید

چو او چست و ظریفست شما چون هلپندید

ملولان به چه رفتید که مردانه در این راه

چو فرهاد و چو شداد دمی کوه نکندید

چو مه روی نباشید ز مه روی متابید

چو رنجور نباشید سر خویش مبندید

چنان گشت و چنین گشت چنان راست نیاید

مدانید که چونید مدانید که چندید

چو آن چشمه بدیدیت چرا آب نگشتید

چو آن خویش بدیدیت چرا خویش پسندید

چو در کان نباتید ترش روی چرایید

چو در آب حیاتید چرا خشک و نژندید

چنین برمستیزید ز دولت مگریزید

چه امکان گریزست که در دام کمندید

گرفتار کمندید کز او هیچ امان نیست

مپیچید مپیچید بر استیزه مرندید

چو پروانه جانباز بسایید بر این شمع

چه موقوف رفیقید چه وابسته بندید

از این شمع بسوزید دل و جان بفروزید

تن تازه بپوشید چو این کهنه فکندید

ز روباه چه ترسید شما شیرنژادید

خر لنگ چرایید چو از پشت سمندید

همان یار بیاید در دولت بگشاید

که آن یار کلیدست شما جمله کلندید

خموشید که گفتار فروخورد شما را

خریدار چو طوطیست شما شکر و قندید

حاشیه‌ها

با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

وزن:	مفاعیل مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن مکفوف محذوف)
قالب شعری:	غزل
منبع اولیه:	ویکی‌درج

خلاصه

هوش مصنوعی: این شعر به بررسی حالت‌های انسانی و احساسات ملول و ناامید پرداخته و به دعوت به شادی و بالندگی می‌پردازد. شاعر از ملولان می‌خواهد که به جای ماندن در غم و اندوه، به شادی بپردازند و از زندگی لذت ببرند. او همچنین بر اهمیت شناخت خود و ارتباط با دیگران تأکید دارد و به تصویری از عشق و زیبایی اشاره می‌کند که قلب‌ها را روشن می‌کند. در نهایت، شاعر به خوانندگانش می‌گوید که در جستجوی آنچه خوب است نباشند و به زندگی و همدلی توجه کنند، چون در این مسیر پیروزی واقعی و شادی نهفته است.

برگردان به زبان ساده

# ملولان همه رفتند در خانه ببندید

بر آن عقل ملولانه همه جمع بخندید

هوش مصنوعی: همه افراد ناراحت و بی‌حس از اطراف رفته‌اند، بنابراین در را ببندید و دیگر به فکر آن افکار کسالت‌بار نباشید. حالا همه در کنار هم خوشحال و خندان هستیم.

# به معراج برآیید چو از آل رسولید

رخ ماه ببوسید چو بر بام بلندید

هوش مصنوعی: اگر شما از خاندان پیامبر هستید، به مقام بلند و عالی دست یابید و چهره‌ی زیبا را مانند ماه ببوسید وقتی که به بلندی‌ها رفته‌اید.

# چو او ماه شکافید شما ابر چرایید

چو او چست و ظریفست شما چون هلپندید

هوش مصنوعی: وقتی او مانند ماه درخشید، شما مانند ابرها کمرنگ و پنهان می‌شوید. او چالاک و با ظرافت است و شما مانند تکه‌ای انگور در مقایسه با او ناتوان و ضعیف هستید.

# ملولان به چه رفتید که مردانه در این راه

چو فرهاد و چو شداد دمی کوه نکندید

هوش مصنوعی: آیا از سر ناامیدی و بی‌حوصلگی رفته‌اید که مثل فرهاد و شداد، با شجاعت در این مسیر قدم نگذارید و از کوه سختی‌ها عبور نکنید؟

# چو مه روی نباشید ز مه روی متابید

چو رنجور نباشید سر خویش مبندید

هوش مصنوعی: اگر شخص زیبایی مانند ماه نباشد، به او نگاه نکنید؛ و اگر شما بیمار نیستید، به خود ناراحت نشوید.

# چنان گشت و چنین گشت چنان راست نیاید

مدانید که چونید مدانید که چندید

هوش مصنوعی: چنان که پیش آمد، چنین هم ادامه یافت. درست نمی‌شود که تصور کنید اوضاع چگونه است، و همچنین نمی‌توانید بگویید چندان رخ داده است.

# چو آن چشمه بدیدیت چرا آب نگشتید

چو آن خویش بدیدیت چرا خویش پسندید

هوش مصنوعی: وقتی آن چشمه را دیدی چرا لذت نبردی؟ وقتی آن فرد نزدیک به خود را دیدی چرا او را نپسندیدی؟

# چو در کان نباتید ترش روی چرایید

چو در آب حیاتید چرا خشک و نژندید

هوش مصنوعی: اگر در خاکی که برای رشد گیاه مناسب است قرار دارید، چرا چهره‌ای غمگین و پژمرده دارید؟ و اگر در آبی که حیات‌بخش است، چرا خشک و بی‌روح به نظر می‌رسید؟

# چنین برمستیزید ز دولت مگریزید

چه امکان گریزست که در دام کمندید

هوش مصنوعی: اگر با نعمت‌ها و خوشی‌های زندگی سرستیزید و از خوشبختی دوری کنید، بدانید که نمی‌توانید از سرنوشت خود فرار کنید؛ زیرا هرگز نمی‌توانید از چنگال تقدیر بگریزید.

# گرفتار کمندید کز او هیچ امان نیست

مپیچید مپیچید بر استیزه مرندید

هوش مصنوعی: در دام عشقی گرفتار شده‌ایم که هیچ راه نجاتی در آن نیست. از این کمند دور نشوید و از بی‌تفاوتی پرهیز کنید.

# چو پروانه جانباز بسایید بر این شمع

چه موقوف رفیقید چه وابسته بندید

هوش مصنوعی: مانند پروانه‌ای که به شمع نزدیک می‌شود و خود را به خطر می‌اندازد، حسرتم را بروز می‌دهم. چه اهمیتی دارد که رفیق من چه کارهایی را انجام می‌دهد یا به چه چیزهایی وابسته است؟

# از این شمع بسوزید دل و جان بفروزید

تن تازه بپوشید چو این کهنه فکندید

هوش مصنوعی: شما باید باخته‌های قدیمی را کنار بگذارید و روحتان را با عشق و شور تازگی بخشید. با این شمع، که نماد روشنی و زندگی است، دل و جان خود را گرم کنید و به خودتان زندگی تازه‌ای ببخشید.

# ز روباه چه ترسید شما شیرنژادید

خر لنگ چرایید چو از پشت سمندید

هوش مصنوعی: شما از روباه نمی‌ترسید چون از نسل شیرها هستید. وقتی که از پشت اسب نگاه می‌کنید، نیازی به نگرانی از خر لنگ ندارید.

# همان یار بیاید در دولت بگشاید

که آن یار کلیدست شما جمله کلندید

هوش مصنوعی: اگر همان دوست بیاید و در خوشبختی را بگشاید، زیرا آن دوست کلید تمامی خوشی‌ها و موفقیت‌هاست.

# خموشید که گفتار فروخورد شما را

خریدار چو طوطیست شما شکر و قندید

هوش مصنوعی: سکوت کنید، زیرا حرف‌هایتان را دیگران خواهند خرید. شما مانند طوطی هستید که شیرینی و جذابیت دارید، مانند شکر و قند.

رونوشت متن رونوشت نشانی نمای مشابه کتابهای چاپی (فقط رایانه)

پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی

راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور

غزل شمارهٔ ۶۳۸ به خوانش عندلیب
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.

فعال یا غیرفعال‌سازی قفل متن روی خوانش من بخوانم

پیشنهاد مشق شعر

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه

معرفی ترانه‌های دیگر

تا به حال ۱۶ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...

امین کیخا در ‫۱۱ سال و ۸ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۴ خرداد ۱۳۹۲، ساعت ۱۳:۰۴ نوشته:

فعل تنبلی کردن جابیدن است که کاربردی ندارد مثلا بهمانی جابید یعنی تنبلی کرد . برای اسبان اسب اخر روسش ( مسابقه اسب دوانی) را جایمند می گویند که گمان میکنم در کتاب دکتر حسابی دیده ام

reply flag link

امین کیخا در ‫۱۱ سال و ۸ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۴ خرداد ۱۳۹۲، ساعت ۱۳:۰۶ نوشته:

شکافید یا کافید یا فتالید و یا فتارید همه فارسی شکافتن هستند ولی انفطرت که برای ماه به کار رفته و اسمان وام واژه فارسی است

امین کیخا در ‫۱۱ سال و ۸ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۴ خرداد ۱۳۹۲، ساعت ۱۳:۱۰ نوشته:

چو او ماه شکافید … می گوید اگر تو پیرو پیامبر اکرم هستی وقتی او ماه را می شکافد اشاره به معجزه نبی اکرم تو چگونه هستی ات فقط ابری است مانع تافت خورشید حقیقت

امین کیخا در ‫۱۱ سال و ۸ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۴ خرداد ۱۳۹۲، ساعت ۱۳:۱۲ نوشته:

چو او یعنی نبی اکرم چالاک و نازک بین است شما چرا بیکاره اید ، هلپند یعنی بیکاره .زهی شکر پاره دری

امین کیخا در ‫۱۱ سال و ۸ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۴ خرداد ۱۳۹۲، ساعت ۱۳:۲۰ نوشته:

دو لغت از میان رفته باز جاندار شده اند در سالهای أخیر که در این متن هستند که یکی جانباز است و دیگری سمند که شاید 50 سال پیش از ذهن ها دور بوده اند ولی امروزه جان دوباره دارند باشد بازمانده فارسی جان بخشی شود انها که کاربرد کلمات نا مستعمل فارسی را بد می دانند باید تن در دهند اگر ماشین سمند نبود ایا کودکانمان سمند را می اموخت ند ؟

امین کیخا در ‫۱۱ سال و ۸ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۴ خرداد ۱۳۹۲، ساعت ۱۳:۲۵ نوشته:

بیت اخر می گوید شما سر خط و عنوان شکر دارید و نه طوطی یار طوطیست شما را برمیدارد یعنی عشق حکایتی است انسری به قول نجم الدین کبری یعنی خدا باید بخواهد تا برسی و گر نه مانده ای

امین کیخا در ‫۱۱ سال و ۸ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۴ خرداد ۱۳۹۲، ساعت ۱۳:۳۰ نوشته:

طوطی به فارسی ببغا می شود اسدی توسی انرا اورده است ولی در عربی هم کاربری دارد ولی به پرندگان بزرگ شند( بزرگ منقار) و رنگارنگ استرالیا مثل توکأ می گویند اما چون ببغال هم داریم بیشتر به نظر می رسد که فارسی باشد و ء گرفته باشد

Erfan در ‫۹ سال و ۶ ماه قبل، یکشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۹۴، ساعت ۱۷:۲۰ نوشته:

با تشکر فراوان از دوست عزیزمان امین کیخاازاینکارهابیشتربکنیدقطعااین

Erfan در ‫۹ سال و ۶ ماه قبل، یکشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۹۴، ساعت ۱۷:۲۲ نوشته:

کارتان از ارزش ادبی بالایی برخوردار است. فقط خواشا از علایم ویراستاری استفاده کنید. چرا که خواننده بعضی جا ها رد کلمات را گم می کند.

برگ بی برگی در ‫۶ سال و ۹ ماه قبل، دوشنبه ۲۷ فروردین ۱۳۹۷، ساعت ۲۰:۳۹ نوشته:

چو پروانه جانباز بسایید بر این شمع
چه موقوف رفیقید چه وابسته بندید
بنظر میرسد میتوان ه پروانه را ساکن خواند و جان را از باز مجزا
چو پروانه جان باز بسایید بر این شمع
بدین معنا که دوباره جان را بر این شمع بسایید و بار اول زمان تولد انسان است که جان بر این شمع زندگی که نور و فضای زندگی این جهان است ساییدیم و از بند رها شدیم و میفرماید چرا وابسته و موقوف هم هویت شدگی و بند ها هستید و باز هم ولی این بار برای رهایی از هم هویت شدگی ها و بندهای این جهان و رسیدن به نور و فضای یکتایی آن جهان جان را به آن شمع بسایید .
از این شمع بسوزید دل و جان بفروزید
تن تازه بپوشید چو این کهنه فکندید

برگ بی برگی در ‫۶ سال و ۹ ماه قبل، دوشنبه ۲۷ فروردین ۱۳۹۷، ساعت ۲۰:۵۴ نوشته:

البته که با همین نگارش چو پروانه جانباز .... هم تقریباً همین معنا را میرساند و شاید هم صحیح تر باشد .

برگ بی برگی در ‫۶ سال و ۹ ماه قبل، دوشنبه ۲۷ فروردین ۱۳۹۷، ساعت ۲۱:۲۰ نوشته:

به هر حال من با این تعبیر جانباز به معنای امروزی آقای امین کیخای عزیز در اینجا مشگل دارم چرا که از دید عرفا پروانه آنقدر گرد شمع میگردد تا فنا شود که در آن صورت واژه شهید برازنده تر مینماید برای پروانه و دیگر این جانباز با مفهوم شعر در تقابل خواهد بود ولی هرچه استاد بفرمایند همان است و تسلیمم.

nabavar در ‫۶ سال و ۹ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۸ فروردین ۱۳۹۷، ساعت ۰۰:۲۷ نوشته:

چو پروانه جانباز بسایید بر این شمع
با جناب امین کیخا موافقم در مورد کلمه ی جانباز،
ما شهید را به کسی نسبت می دهیم که در راه خدا کشته شود ، بدون دفاع ، بدون مقابله ی به مثل ، فقط و فقط در راه خدا
ولی جانباز نه در راه خدا که در ره عشق ، جان فدا می کند، {چو پروانه } می بازد هستی خویش را بدون چشم داشت.
با احترام به نظر دوستان گنجوری

بابک در ‫۴ سال و ۱۱ ماه قبل، شنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۸، ساعت ۱۸:۴۰ نوشته:

این، شیرابه ، یا مان ، که گوهر نهفته در هر جانیست ، همان اشه = شه که هم ، به حقیقت ، و هم به نظم جهانی ، ترجمه می‌گردد، هست ، که اصل تحول یابنده ِجهان می‌باشد ، که بنیاد فرهنگ ایران بوده است . همین اصل تحول و استحاله در جوهر همه چیزهاست که بُن جهانست (= و خدا خوانده می‌شود ) . سنائی ، عارف بزرگ ، در اثر داشتن چنین تصویری از بن و سرّ جنبان و روان هستی است که میگوید به هرچه که بازمانی ، بت است. بدینسان، ایـمان به هرآموزه ای، هرچند آن آموزه ، فلسفی یا علمی هم بوده باشد، بت پرستی است. ایمان، چنآن‌چه انگاشته می‌شود ، تنها پدیده دینی و مذهبی نیست ، بلکه شیوه ای از بستگی است . این ماندن و بازماندن در چیزی را مولوی ، ملول بودن وملالت هم مینامد . این عـقـل مـلـول ماست ، که ما را از حالی به حالی شدن ، بازمی‌دارد. این عقل ملول ماست که دنبال ماندنی ها ، در پدیده ها و اندیشه ها و آموزه ها می‌رود ، و این سراسر هستی زنده ما ست، که از این ملالت و ماندگی ، سیر و زده می‌شود . این عقل ملول ماست که جوهر و ذات و وجود تغییر ناپذیر و ناگذرائی را ، خلق می‌کند. عقل ملول، عقلی است که در آموزه ای و دراندیشه هائی ، هر چند هم نو ، می‌ماند. درست این عقلیست که با اهورامزدای زرتشت ، پیدایش می یابد . در بندهش ، بخش نخست دیده می‌شود که اهورامزدا، نخست، به مینوئی نخستین آفریدگانش را می‌آفریند که سه هزارسال، به مینوئی ایستادند .. بی اندیشه، بی‌حرکت. نخستین پیدایش گوهر اهورامزدا ، بی اندیشگی و بیحرکتی است .
عقلی که در اندیشیدنش و از اندیشیدنش ، نمی‌تواند تحول بیابد و یا وجود انسان را با خود ، تحول بدهد ، و در زندان یک اندیشه ، در یک آموزه ، در یک روش، در یک مذهب، در یک ایدئولوژی ، در نگرشی یکسویه ، فرومانده است ، عقل ملول است . عقل ملول، عقلیست که تغییر یافتن وجود و تمامیت انسان ، برایش ، محال شده است . عقلی که خودش ، بُت خودش شده است ، و نمی‌تواند بُت را در عقلش بشکند .
ما باید بسیاری از اندیشه های مولوی و عطار و حافظ را، از گستره ادبی و شعر و عرفان و هنر و مذهب ، به گستره فرهنگ انتقال بدهیم ، تا نیروی فورانی و زاینده آن‌ها را، در سراسر دامنه های زندگی خود دریابیم . به هرچه بازمانی ، بت است ، عبارت بندی همان اصل تحول در سرّ و مرکز هستی هر چیزی است . وجود این اصل تحول در سرّ و اندرون و فطرت ِ هر جانی و هر انسانی است، که فلسفه آرزو و امید در اجتماع، برآن نهاده می‌شود .
معراج (در فرهنگ سیمرغی)؛ تا امکان تحول نباشد، آرزو، نمی‌تواند پرورده شود. با محال‌سازی آرمان‌ها، آرزو کردن، عملی، خام و کودکانه و خوار شمرده می‌شود. از هر جا و از هر چه، امکان تغییر پذیری گرفته شد، در آن‌جا و در آن چیز، آرزو و امید، نابود ساخته می‌شود. داستان‌های کیکاوس در شاهنامه، داستان‌هائیست که برای محال ساختن آرزوها از موبدان زرتشتی، ساخته شده است. چون کاوس، پیکریابی اصل آرزوها در فرهنگ ایران بوده است. به ویژه داستان پروازش به آسمان، برای شناخت راز آسمان، محال ساختن معراج انسان در بینش و اندیشیدن است، که فروزه ضمیر و بُن ِ انسان در فرهنگ سیمرغی بود. هیچ انسانی، جز زرتشت، توانائی معراج و هم‌پرسی با اهورامزدا را ندارد. مرغ‌های چهار پر ضمیر، در آشیانه‌های ضمیر همه انسان‌ها، بی هیچ سر و صدائی، قتل عام می‌شوند. رسیدن به بینش متعالی، یک آرزوی محال است، یک گناه کبیره است. اینست که
مولوی، می‌گوید هرکسی از آل رسول‌الله هست، می‌تواند مانند او، به معراج برود. این عقل ملول است که این کار را در انسان، محال ساخته است:
ملولان همه رفتند، در خانه ببندید / برآن عقل ملولانه، همه جمع بخندید
به معراج برآئید، چو از آل رسولید / رخ ماه ببوسید، چو بر بام بلندید
چو او (= محمد )، ماه شکافید ( شق القمرکنید) ، شما ابر چرائید/ چو او چُست و ظریفست ، شما چون هلپندید ...
رسیدن به آرزوها و آرمان‌ها و به بینش مستقیم حقیقت و آمیزش با خدا، محال ساخته می‌شوند، تا کسی ، آرزو نکند، و بی آرمان باشد، و آرزو کردن و آرمان پروردن را، کاری پوچ و بیهوده و بی‌معنا و بی‌ارزش بداند، و تسلیم واقعیات موجود در اجتماع و سیاست و دین و تاریخ و اقتصاد گردد .
معراج، یک خرافه نیست که زدوده شود، بلکه اصل رابطه یافتن مستقیم، با حقیقت یا با خداست، که برای همه انسان‌ها، جز یکی، محال ساخته شده است. با خرافه‌زدائی، معراج در مورد یک شخص، معراج، به طور کلی، بی‌ارزش و بی‌اعتبار می‌گردد. در معراج، مسئله ارتباط مستقیم هر انسانی با حقیقت، نهاده شده است. چنین گونه خرافه‌زدائی، نابود ساختن ارتباط مستقیم انسان با حقیقت است. درحالی‌که مسئله بنیادی، عمومی دانستن معراج برای همه انسان‌هاست.
مـعـراج، پیوستن سیمرغ درون انسان، یا ضمیر انسان، با اصلش هست. محال ساختن معراج برای همه انسان‌ها، ُکشتن سیمرغ درون انسان، یا کشتن خدا در انسان، یا ریشه‌کن کردن بُن از خود انسان، و یا سوختن سمندر در آشیانه درون خود انسان است.

محسن جهان در ‫۲ سال و ۵ ماه قبل، پنجشنبه ۳۰ تیر ۱۴۰۱، ساعت ۱۲:۲۶ نوشته:

تفسیر ابیات ۶ و ۷:

مولانای عزیز خطاب به آدمیان می‌گوید:

اینقدر به دنبال علت و معلول رویدادهای زندگی نباشید و گله نکنید که چرا اینچنین و یا آنچنان شد.

و در مقابل شکوه و عظمت وجود لایتناهی پروردگار ادعا نکنید که چنین و یا چنان هستید.

واگر به آن درجه اخلاص و بندگی رسیدید که چشمه آب حیات برای شما نمایان گردید، درنگ نکرده و به آن تبدیل شوید.

و حال که آن ذات اصلی خود را یافتید، دیگر از خودستایی و منیت ذهنی دست کشیده و به ریسمان محکم الهی چنگ بزنید.

میر حسین در ‫۱ سال و ۳ ماه قبل، دوشنبه ۱۰ مهر ۱۴۰۲، ساعت ۱۰:۵۸ نوشته:

جالب است که در قرآن مجید یک آیه در مورد تشویق به غصه خوردن وجود ندارد.
42 بار لغت "حزن" و مشتقات آن آمده است. در 6 مورد آن، اشاره به داستانهایی دارد که مثلا حضرت یعقوب بخاطر حضرت یوسف غصه خورد و ... .
در 36 مورد یا دستور میدهد که غصه نخورید و یا میفرماید که مومنان غصه نمی خورند .

برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.

	غیرفعال و فعال کردن دوبارهٔ حالت چسبانی نوار ابزار به بالای صفحات
	راهنمای نوار ابزار
	پیشخان کاربر
	اشعار و ابیات نشان‌شدهٔ کاربر
	اعلان‌های کاربر
	ادامهٔ مطالعه (تاریخچه)
	خروج از حساب کاربری گنجور
	لغزش به پایین صفحه
	لغزش به بالای صفحه
	لغزش به بخش اطلاعات شعر
	فعال یا غیرفعال کردن لغزش خودکار به خط مرتبط با محل فعلی خوانش
	فعال یا غیرفعال کردن شماره‌گذاری خطوط
	کپی نشانی شعر جاری در گنجور
	کپی متن شعر جاری در گنجور
	همرسانی متن شعر جاری در گنجور
	نشان کردن شعر جاری
	ویرایش شعر جاری
	ویرایش خلاصه یا برگردان نثر سادهٔ ابیات شعر جاری
	شعر یا بخش قبلی
	شعر یا بخش بعدی

ورود به گنجور

غزل شمارهٔ ۶۳۸