گنجور

 
مولانا
مولانا » مثنوی معنوی » دفتر اول »

بخش ۵۸ - منع کردن خرگوش از راز ایشان را

گفت هر رازی نشاید باز گفت

جفت طاق آید گهی گه طاق جفت

از صَفا گر دَم زَنی با آینه

تیره گردد زود با ما آینه

در بیانِ این سه، کَم جُنبان لبت

از ذَهاب و از ذَهَب، وَز مَذهبت

کین سه را خصمست بسیار و عدو

در کمینت ایستد چون داند او

ور بگویی با یکی دو الوداع

کل سر جاوز الاثنین شاع

گر دو سه پرنده را بندی بهم

بر زمین مانند محبوس از الم

مشورت دارند سرپوشیده خوب

در کنایت با غلط‌ افکن مشوب

مشورت کردی پیمبر بسته‌سر

گفته ایشانش جواب و بی‌خبر

در مثالی بسته گفتی رای را

تا ندانند خصم از سر پای را

او جواب خویش بگرفتی ازو

وز سؤالش می‌نبردی غیر بو

 
 
 

با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
خلاصه

هوش مصنوعی: این متن درباره محفوظات و رازهایی است که نباید فاش شوند. شاعر بیان می‌کند که برخی از مسائل به خوبی و صفا مطرح می‌شوند، اما ممکن است در اثر بیان نادرست، به سیاهی و بدی تبدیل شوند. او هشدار می‌دهد که در بیان مسائل، باید مراقب بود، زیرا دشمنان در کمین هستند و ممکن است از حرف‌های ما سوءاستفاده کنند. همچنین اشاره به مشورت با افراد حکیم و درس‌آموز دارد و می‌گوید که برای پنهان نگه‌داشتن نظرها، باید از بیان مستقیم آن‌ها خودداری کرد. در نهایت، شاعر نقل قولی از پیامبر می‌کند که نشان می‌دهد پاسخ‌ها باید با دقت و نه به‌صورت مستقیم بیان شوند تا از دست دشمنان دور بمانند.

برگردان به زبان ساده

# گفت هر رازی نشاید باز گفت

جفت طاق آید گهی گه طاق جفت

هوش مصنوعی: هر رازی نباید فاش شود و هر چیزی را نمی‌توان به راحتی بیان کرد. گاهی اوقات، اوضاع به گونه‌ای است که برخی از مسائل تنها برای خود فرد باقی می‌مانند و در زمان‌های خاص، چیزهایی که به نظر می‌رسند درست یا جفت هستند، ممکن است در واقع نادرست و نامناسب باشند.

# از صَفا گر دَم زَنی با آینه

تیره گردد زود با ما آینه

هوش مصنوعی: اگر با صفا و خوش روحیه صحبت کنی، ممکن است آن آینه که نشان‌دهنده‌ی حالت درونی‌ات است، به سرعت تیره و غمگین شود.

# در بیانِ این سه، کَم جُنبان لبت

از ذَهاب و از ذَهَب، وَز مَذهبت

هوش مصنوعی: در مورد این سه موضوع به آرامی صحبت کن و زبانت را از بحث درباره رفتن و ارزش و ایدئولوژی‌ات برهان.

# کین سه را خصمست بسیار و عدو

در کمینت ایستد چون داند او

هوش مصنوعی: این سه چیز دشمنان زیادی دارند و دشمنان به کمین نشسته‌اند، چون او از این موضوع آگاه است.

# ور بگویی با یکی دو الوداع

کل سر جاوز الاثنین شاع

هوش مصنوعی: اگر با یکی دو وداع صحبت کنی، همه چیز را درباره دو نفر خواهی دانست.

# گر دو سه پرنده را بندی بهم

بر زمین مانند محبوس از الم

هوش مصنوعی: اگر دو یا سه پرنده را به هم ببندی و آنها را روی زمین نگه‌داری، مثل کسی خواهند بود که در یک مکان محدود و بدون آزادی قرار دارد.

# مشورت دارند سرپوشیده خوب

در کنایت با غلط‌ افکن مشوب

هوش مصنوعی: برای داشتن یک نظر مناسب و درست، باید از حرف‌هایی که باعث سوءتفاهم می‌شوند پرهیز کرد و به جای آن از گفت‌وگو و مشورت صحیح استفاده کرد.

# مشورت کردی پیمبر بسته‌سر

گفته ایشانش جواب و بی‌خبر

هوش مصنوعی: تو از پیامبر مشورت گرفتی اما جواب آن را ندانسته و بی‌خبر با خودت می‌بری.

# در مثالی بسته گفتی رای را

تا ندانند خصم از سر پای را

هوش مصنوعی: در یک مثال واضح بیان کردی نظر خود را تا دشمنان متوجه نقاط ضعف و نواقص آن نشوند.

# او جواب خویش بگرفتی ازو

وز سؤالش می‌نبردی غیر بو

هوش مصنوعی: او پاسخ خود را از او دریافت کرد و غیر از عطر آن سؤال دیگری نداشت.

رونوشت متن رونوشت نشانی نمای مشابه کتابهای چاپی (فقط رایانه)
اطّلاعات
واژگان
تصاویر
خوانش‌ها
مشق شعر
ترانه‌ها
حاشیه‌ها
اطّلاعات
واژگان
تصاویر
خوانش‌ها
مشق شعر
ترانه‌ها
حاشیه‌ها
اطّلاعات
واژگان
تصاویر
خوانش‌ها
مشق شعر
ترانه‌ها
حاشیه‌ها
بخش ۵۸ - منع کردن خرگوش از راز ایشان را به خوانش فرید حامد
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
بخش ۵۸ - منع کردن خرگوش از راز ایشان را به خوانش عندلیب
فعال یا غیرفعال‌سازی قفل متن روی خوانش من بخوانم
اطّلاعات
واژگان
تصاویر
خوانش‌ها
مشق شعر
ترانه‌ها
حاشیه‌ها
اطّلاعات
واژگان
تصاویر
خوانش‌ها
مشق شعر
ترانه‌ها
حاشیه‌ها

معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است

اطّلاعات
واژگان
تصاویر
خوانش‌ها
مشق شعر
ترانه‌ها
حاشیه‌ها

تا به حال ۲۱ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...

fatemah faryabi در ‫۱۴ سال و ۶ ماه قبل، چهارشنبه ۳ شهریور ۱۳۸۹، ساعت ۰۹:۲۶ نوشته:

lutfan dar misra-ye ahkerin kalamah "saalash" baa "sawaalash" jaayegozeen shavad. sepaas az shuma
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.

reply flag link

 
آرمین در ‫۱۲ سال و ۱۱ ماه قبل، چهارشنبه ۹ فروردین ۱۳۹۱، ساعت ۱۰:۲۴ نوشته:

مصرع دوم بیت سوم منظور مقصد و مال و مذهب است

reply flag link

 
محمدش در ‫۱۱ سال و ۷ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۸ تیر ۱۳۹۲، ساعت ۱۸:۰۷ نوشته:

علت مخفی ماندن گنجها این است که صاحبان طلا و ثروت جرأت نمی‏کردند که حتی بچه‏های خود را از پنهانگاه ثروت خود آگاه سازند; می‏ترسیدند که راز آنها به وسیله بچه‏ها فاش شود و مورد تجاوز و گزند قلدران واقع شوند. بدین ترتیب گاهی اتفاق می‏افتاد که پدر با مرگ ناگهانی از دنیا می‏رفت و فرصت نمی‏کرد اسرار خود را به فرزندش بسپارد. پس دارایی او در زیر خاکها مدفون می‏ماند. جمله معروف «اُستر ذهبک و ذهابک و مذهبک‏» (پول و مسافرت و عقیده خود را آشکار نکن) یادگار آن زمانهاست."
پیوند به وبگاه بیرونی

reply flag link

 
امین کیخا در ‫۱۱ سال و ۳ ماه قبل، سه‌شنبه ۷ آبان ۱۳۹۲، ساعت ۰۶:۱۸ نوشته:

کمین به فارسی می شود نخیز

reply flag link

 
امین کیخا در ‫۱۱ سال و ۳ ماه قبل، سه‌شنبه ۷ آبان ۱۳۹۲، ساعت ۱۰:۱۲ نوشته:

نخیز به زبر نخست و خاموشی باقی حروف . البته به لری نخیز یعنی نا روسبی و خیز معنی روسبی می دهد ! اما کلمه را در نوشته های دکتر پرتو دیده ام . اما اینکه شاید از نه به علاوه خیزش باشد یعنی نا ایستاده ولی دلاسوده نیستم یعنی جایی انرا ندیده ام .

reply flag link

 
ناشناس در ‫۱۰ سال و ۹ ماه قبل، پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۳، ساعت ۱۲:۴۳ نوشته:

در مصراع دوم این بیت واژه ی کمین درست است: کین سه را خصم است بسبار و عدو / در کمینت ایستد چون داند او یعنی ااین سه(سفر و مال و مذهب) دشمنان بسیار دارند و اگر این دشمنان از این سه راز تو آگاه شوند برای آسیب رساندن به تو در کمینت می ایستند.

reply flag link

 
گلی اشرف مدرس در ‫۱۰ سال و ۹ ماه قبل، پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۳، ساعت ۱۲:۴۸ نوشته:

بیت «کین سه را خصم است بسیار و عدو / در کمینت ایستد چون داند او» به این معنی است:
سفر و مال و مذهب دشمنان بسیار دارد که اگر از آن آگاه شوند در گمینت خواهند ایستاد.

reply flag link

 
ناشناس در ‫۱۰ سال و ۳ ماه قبل، جمعه ۲ آبان ۱۳۹۳، ساعت ۲۱:۰۸ نوشته:

اگر انسان بخواهد به مصرع :در بیان این سه کم جنبان لبت از ذهاب و زاذهب وز مذهبت
تبدیل به ادمی موزی ومنافق می گردد

reply flag link

 
صفا در ‫۹ سال و ۷ ماه قبل، شنبه ۶ تیر ۱۳۹۴، ساعت ۰۶:۲۱ نوشته:

در بیان این سه کم جنبان لبت وز ذهاب و وز ذهب وز مذهبت یکی از شاهکارهای مولانا هست ....
کسی با این کار منافق نمی شه ... منافق زمانی می شی که بخوای از کسی چیزی به دست بیاری ... تازه مراد مولانا رو نگرفتی . می گه گاهی برخی درک و شعورش رو ندارن جلو هر کسی سفره دلت رو پهن مکن ... یا حق

reply flag link

 
رضا در ‫۸ سال و ۱۱ ماه قبل، یکشنبه ۲ اسفند ۱۳۹۴، ساعت ۱۶:۵۴ نوشته:

کل سر جاوز الاثنین شاع
راز که از دهان خارج شد پخش می شود

reply flag link

 
سمانه ، م در ‫۸ سال و ۱۱ ماه قبل، یکشنبه ۲ اسفند ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۱۷ نوشته:

درکنایت با غلط‌افکن مشوب
غلطافکن اگر به صورت ” غلط افکن نوشته شود بهتر است

reply flag link

 
سمانه ، م در ‫۸ سال و ۱۱ ماه قبل، یکشنبه ۲ اسفند ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۲۷ نوشته:

کل سر جاوز الاثنین شاع
هر رازی که از بین دو نفر تجاوز کرد شایع می شود
به قول زنده یاد دکتر محمد جعفر محجوب ، اگر رازت را حتی به یک نفر بگویی دیگر راز نیست .
از قدیم مثلی بود که : راز دلت را به دوستت هم نگو ، چون او هم دوستانی دارد
و سعدی نیز می فرماید:
مگوی انده خویش با دیگران
که لاهول گویند شادی کنان

reply flag link

 
تضمینی در ‫۸ سال و ۱۱ ماه قبل، یکشنبه ۲ اسفند ۱۳۹۴، ساعت ۲۰:۵۴ نوشته:

کل علم لیس فی القرطاس ضاع!!!

reply flag link

 
سمانه ، م در ‫۸ سال و ۱۱ ماه قبل، دوشنبه ۳ اسفند ۱۳۹۴، ساعت ۰۵:۵۷ نوشته:

ببخشید ، لاحول را اشتباه نوشتم :
که لا حول گویند شادی کنان

reply flag link

 
امیر در ‫۸ سال و ۵ ماه قبل، پنجشنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۵، ساعت ۱۷:۵۷ نوشته:

منظور مصراع دوم از بیت اول چیست؟
با تشکر .

reply flag link

 
محمد در ‫۶ سال و ۹ ماه قبل، دوشنبه ۲۰ فروردین ۱۳۹۷، ساعت ۱۹:۵۶ نوشته:

احسنت بر شما انسان های وارسته.

reply flag link

 
غلامرضا گوهری در ‫۶ سال و ۸ ماه قبل، یکشنبه ۶ خرداد ۱۳۹۷، ساعت ۱۵:۰۷ نوشته:

با سلام خدمت دوستان در خصوص بیت
در بیان این سه ، کم جنبان لبت
از ذهاب وَز ذهب وَز مذهبت
منظور حضرت مولانا از ذهاب سیر وسلوک و ذهب طلاو گنج حضور قلبی و مذهب تفکر و اندیشه است که باید در دل باشد نه بر زبان

reply flag link

 
بی نام در ‫۴ سال و ۹ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۲ فروردین ۱۳۹۹، ساعت ۰۰:۴۵ نوشته:

شرح و تفسیر بیت 1045
گفت : هر رازی نشاید باز گفت / جفت ، طاق آید گهی ، گه طاق جفت
خرگوش گفت : شایسته نیست که هر رازی را بازگو کرد زیرا گاهی جفت ، طاق می آید و گاهی طاق ، جفت می آید . [ بازگو کردن اسرار خود ممکن است گاهی سود و منفعتی در پی آرد ولی همیشه کار بر این منوال صورت نگیرد . مصراع دوم احتمالا اشارت است به بازی طاق یا جفت ، و این نامِ بازیی است که از چیزی ، تعدادی در دست می گیرند و از حریف می پرسند : این که در دست دارم طاق است یا جفت ؟ اگر حریف جوابِ درست دهد بازی را برده و اِلّا باخته است . ( لغت نامۀ دهخدا ، ج 16 ، ص 48 ) ممکن است که جفت به معنی دوست و طاق به معنی دشمن آمده باشد یعنی ” راز خود را حتی به دوست مگو شاید که روزی آن دوست ، دشمن تو شود ” ]
شرح و تفسیر بیت 1046
از صفا گر دم زنی با آینه / تیره گردد زود با ما آینه
برای مثال ، اگر با نیت تمیز کردن روی آینه نفس بزنی (ها کنی) بلافاصله آینه از بخار نفس تو پوشیده و تیره می گردد . [ اگر منظور از آینه “دوست” باشد باید اینگونه بیان کرد ” از آنجا که اظهار دوستی های اکثریت مردم تا وقتی است که موفقیت دوست خود را ندیده اند ولی همینکه راز خود را که در آن موفقیتی به دنبال خواهد داشت به دوستی می گوییم او به حکم حسادت باطنا دلگیر و مکدر می شود . ولی ظاهرا خود را مسرور و شادمان نشان می دهد . و اگر مراد از آینه “راز” باشد . منظور این است که هر گاه راز را به کسی بگویی آن راز تباه می شود و از راز بودن خارج می گردد . ]
شرح و تفسیر بیت 1047
در بیان این سه ، کم جنبان لبت / از ذهاب و از ذهب وز مذهبت
از سه چیز کمتر سخن بگو : یکی از راه و مقصدت ، و دیگری از سیم و زر و دارایی ات و سومی از اعتقادات خود . [ اگر راه و مقصدت را به کسی بگویی ممکن است در کار تو خلل در آورند و اگر بر ثروت تو واقف شوند . ای بسا بدخواهان و حسودان به تو گزند رسانند . مراد از کتمان مذهب نیز احتمالا تقیه است . ]
شرح و تفسیر بیت 1048
کین سه را خصم است بسیار و عدو / در کمین ات ایستد چون داند او
زیرا این سه چیزی که برشمردیم دشمن و بدخواه زیاد دارد و هر گاه دشمن بر یکی از این سه امر واقف شود در کمین تو می نشیند تا به تو آسیب رساند . [ پس ثروتت را مکتوم دار تا راهزنان بدان دست نیابند و راه و مقصدت را نیز پوشیده دار تا مبادا نااهل همراه تو شود و عقیده ات را نیز پنهان کن تا گرفتار مفسده جویان نشوی . ]
شرح و تفسیر بیت 1049
ور بگویی با یکی دو ، الوداع / کل سر جاوز الاثنین شاع
اگر رازی را با یکی دو نفر بگویی با آن راز باید وداع کنی زیرا هر رازی که از بین دو نفر خارج شد قطعا فاش می گردد . [ یعنی هر رازی که از میان دو لب خارج گردد شایع می شود و دیگر نمی توان آنرا راز نامید . ]
شرح و تفسیر بیت 1050
گر دو سه پرنده را بندی به هم / بر زمین مان اند محبوس از الم
مثلا اگر دو سه پرنده را به هم ببندی از درد و ناراحتی زمینگیر می شوند و دیگر نمی توانند پرواز کنند . [ مولانا در ابیات پیشین از ربان نخچیران گفت که مشورت موجب درک و فهم می شود و اینک از زبان خرگوش می گوید که رازت را پنهان دار . ظاهرا مولانا در این بیت و بیت بعد می خواهد تعارض نداشتن مشورت با راز داری را بیان کند . ]
شرح و تفسیر بیت 1051
مشورت دارند سر پوشیده خوب / در کنایت با غلط افکن ، مشوب
اما آن پرندگان اسیر به زبان حال و به طور پوشیده با هم مشورت می کنند . [ پرندگان اسیر در دام صیاد ظاهرا خود را عاجز و تسلیم نشان می دهند اما باطنا با خود مشورت می کنند که چگونه می توانند از دست صیاد بگریزند پس اصل رازداری با مشورت کردن تعارضی ندارد ( مشورت جایز است مشروط بر آنکه مقصود صریحا بازگو نگردد ) ]
شرح و تفسیر بیت 1052
مشورت کردی پیمبر بسته سر / گفته ایشانش جواب و بی خبر
پیامبر (ص) هرگاه در مجلسی با اصحاب خود مشورت می کردند سخنان خود را سربسته می فرمود و آنها نیز جواب آن جناب را می دادند و کسی آگاه نمی شد . [ ماخذ این روایت بدست نیامد ولی مولا در کتاب فیه ما فیه صفحات 70 و 71 بدان اشاره کرده است . ]
شرح و تفسیر بیت 1053
در مثالی ، بسته گفتی رای را / تا نداند خصم ، از سر ، پای را
پیامبر (ص) عادتا نظر خود را همراه مثال می گفت تا دشمن چیزی از آن سر در نیاورد .
شرح و تفسیر بیت 1054
او جواب خویش بگرفتی ازو / وز سوالش می نبردی غیر ، بو
بدین ترتیب پیامبر (ص) پاسخ خود را از اصحاب می گرفت بی آنکه دشمنان و اغیار بویی از آن برند .

reply flag link

 
مبین در ‫۳ سال و ۶ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۵ تیر ۱۴۰۰، ساعت ۱۴:۱۲ نوشته:

آقا فرهاد دیگه نمیخونن؟

reply flag link

 
در سکوت در ‫۱ سال قبل، یکشنبه ۱ بهمن ۱۴۰۲، ساعت ۱۶:۴۲ نوشته:

مثنوی معنوی :: در سکوت.... بشنوید

reply flag link

 
رضا از کرمان در ‫۶ ماه قبل، جمعه ۱۵ تیر ۱۴۰۳، ساعت ۱۰:۲۲ نوشته:
دربارهٔ گر دو سه پرنده را بندی بهم بر ...

سلام 

  نکته ظریفی در این بیت نهفته ، که حضرات گرامی اشاره‌ای بدان نکرده اند وآن موضوع فنای فی الله از سوی سالک است  در فیه مافیه بخش ۳ از فصل ۵ از جناب مولانا چنین نقل شده  که فرموده " پیش او دو انا نمی گنجد ،تو انا میگویی و او انا ،یا تو بمیر پیش او ،یا او بمیرد پیش تو تا دویی نماند" ......آنگاه ایشان برای تفهیم مطلب در مثال میفرماید : دو مرغ زنده را  بر هم بندی با وجود جنسیت  وان چه دو پر داشتند به چهار مبدل شد ،نمی پرد ! زیرا که دویی قایم است ،اما اگر مرغ مرده را بر اوبندی بپرد زیرا که دویی نمانده است 

سپس از مثال مردن خفاش در حضور خورشید سخن رفته است  از این دست تعبیرات در کلام مولانا در خصوص فنای فی الله   مثالهای فراوان در مثنوی ودیوان کبیر وجود دارد .

مولانا » فیه ما فیه » فصل پنجم - این سخن برای آنکس است که او به سخن محتاج است

شاد باشید

 

reply flag link

 

برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.