تحفه و شیخ در سخن بودند

رازگوی نو و کهن بودند

تاجر دین و دل ز دست شده

در لگدکوب غصه پست شده

ناگهانی ز در درون آمد

سوی آن بندی زبون آمدی

شیخ را چون بدید خرم شد

دلش از کار تحفه بی غم شد

گفت شاید به یمن همت او

سهل گردد بلا و محنت او

بعد تسلیم چهره نمناک

بهر تعظیم شیخ سود به خاک

شیخ گفت که این حد من نیست

کین کنیزک ز من به این اولیست

پس ازان شیخ رو به تاجر کرد

رغبت بیع تحفه ظاهر کرد

کرد تاجر فغان که واویلاه

که شد احوال من ز فقر تباه

نیست در دستت آن گشاد ای شیخ

که توانی بهاش داد ای شیخ

از درم شد بهاش بیست هزار

کی برآید ز دستت این مقدار

همه مالم ز دست شد بیرون

در بهای کنیزک و اکنون

نه کنیزک به دست نی مالم

محرمی کو که پیش او نالم

شیخ رفت و به خانه دانگی نه

جز دعا را غریو و بانگی نه

دست برداشت کای اله کریم

ایزد فرد و پادشاه قدیم

آبرو بخش اشک ریختگان

خاک ذلت به چهره بیختگان

کارساز فتادگان از کار

بار بردار ماندگان در بار

مانده در بار تحفه است دلم

سخنی گفته ام وز آن خجلم

کار من تنگ شد ز تنگدلی

سرخروییم ده درین خجلی

در گنجینه کرم بگشای

قیمت تحفه ام کرم فرمای

شیخ را بود رو به خاک نیاز

که برآمد ز سوی در آواز

در چو بگشاد دید کرده مقام

بر درش خواجه ای و چار غلام

همه بر آستان او زده صف

هر یکی شمع و بدره ای در کف

اذن خواهان درآمدند از در

بر زمین نیازمندی سر

پنج بدره ز سیم پاک عیار

هر یکی در شمار پنج هزار

پیش شیخ زمانه بنهادند

بر سر پای خدمت استادند

شیخ پرسیدشان ز صورت حال

خواجه فرمود در جواب سؤال

که مرا شب به خواب بنمودند

صورت فقر شیخ و فرمودند

که دلش بهر تحفه دربار است

قیمت تحفه را طلبگار است

قیمت تحفه بر به خدمت شیخ

تا شوی بهره ور ز همت شیخ

شیخ با خواجه بامداد پگاه

رو نهادند سوی تحفه به راه

چون رسیدند از قضا تاجر

نیز شد بی توقفی حاضر

عرضه کردند بدره ها بر وی

گفت من کی فروشم او را کی

قیمت تحفه هست ازان افزون

کش بدینها کنم ز دل بیرون

می فزودند در بها ز کرم

تا رسید آن به چل هزار درم

گفت تاجر ز دیده ریزان آب

که شبم گفت کردگار به خواب

که بود تحفه برگزیده ما

او خود و غیر خود رمیده ما

خط آزادیش بلا اکراه

می دهم خالصا لوجه الله

غیر او هر چه دارم از زر و سیم

به فقیران همی کنم تسلیم

همه را می دهم برای خدای

بو که حاصل کنم رضای خدای

خواجه چون گوش کرد آن سخنان

دست بر رو نهاد گریه کنان

گفت گویا که خالق معبود

نیست از کار و بار من خشنود

که مرا ساخت زین شرف نومید

سوخت جانم به حسرت جاوید

به کف من ز ملک و مال اکنون

هر چه هست آمدم ازان بیرون

همه کردم سبیل راه خدای

که خدایم بس است در دو سرای

تحفه از بند بندگی چو رهید

از سر و بر هر آنچه بود کشید

جای اطلس پلاس ساخت لباس

موی مشکین نهفت در کرباس

پا نهاد از حریم بقعه بیرون

چون پری شد به ستر غیب درون

شیخ با آن دو تن ز دنبالش

متحیر ز صورت حالش

پرس پرسان چو آمدند پدر

نه خبر یافتند ازو نه اثر

هر سه کردند متفق با هم

روی در بادیه به عزم حرم

خواجه در ره به درد و داغ بمرد

تن به بوم استخوان به زاغ سپرد

مغز سر طعمه کلاغان ساخت

دیده منقارگاه زاغان ساخت

تاجر و شیخ پا بیفشردند

ریگ کوبان به کعبه پی بردند

با دل بی غش و درونه صاف

شیخ می کرد گرد خانه طواف

آمد آواز ناله ایش به گوش

کش برآمد ز جان خسته خروش

وز پی ناله نکته ایش نهفت

شد شنیده که بیدلی می گفت

کای چراغ شب سیه روزان

مایه شادی غم اندوزان

آگهی بخش جهان آگاهان

رهنمای فتاده از راهان

درد عشقت شفای بیماری

زخم تو مرهم دل افگاری

هر که از شوق توست در تب و تاب

نشود جز به وصل تو سیراب

هر که زد در محبت تو نفس

مونس جان او تو باشی و بس

از غمت هر که بی قرار آمد

تا نبیند تو را نیارامد

چون مناجات او سری بشنید

سوی آن چون سرشک خویش دوید

سر برآورد کای سری چونی

کاندرین درد بادت افزونی

شیخ گفتا کیی تو باز نمای

که فتادم ز ناله تو ز پای

گفت تن زن که هست رسوایی

ناشناسی پس از شناسایی

تحفه ام من خلاص کرده تو

صد نوا یافته ز پرده تو

شیخ دیدش به خاک افتاده

چشم ها در مغاک افتاده

سر و سیمین او خلال شده

ماه رخسار او هلال شده

الف قامتش چو نون گشته

طره سرکشش نگون گشته

چشمی و صد هزار قطره خون

لبی و صد هزار ناله فزون

شیخ گفتا که تحفه حال بگوی

وصف احسان ذوالجلال بگوی

چون ز یار و دیار ببریدی

از کرم های او چها دیدی

تحفه گفت از هزار تاریکی

داد بارم به قرب و نزدیکی

بر سریر محبتم بنشاند

وزدو صد رنج و محنتم برهاند

شیخ گفتا که آن ستوده شیم

کت خریدی به چل هزار درم

بود همراه ما به راه حجاز

در غمت مرد رو به خاک نیاز

تحفه گفتا که آن گرانمایه

در جنان با من است همسایه

دادش آنها خدا که کم دیده

دیده و گوش نیز نشنیده

شیخ گفتا که آن کریم نهاد

که تو را کرد از کرم آزاد

بر امیدت درین طوافگه است

چشم بنهاده هر طرف به ره است

تحفه پنهان ره دعاش سپرد

بر در کعبه اوفتاد و بمرد

ناگهان تاجر از عقب برسید

تحفه را اوفتاده مرده بدید

او هم از بیدلی به خاک افتاد

پیش آن پاک جان پاک بداد

هر دو را شیخ گور کرد و کفن

بعد حج رو نهاد سوی وطن

رحمت حق نثار ایشان باد

جای ما در جوار ایشان باد