گنجور

 
قوامی رازی

نماند است در چشم من روشنائی

که افتاد با پیریم آشنائی

ز پیری چرا گشت تاریک چشمم

اگر آشنائی بود روشنائی

بهار جوانی فرو ریزد از هم

چو سرمای پیری کند بی نوائی

جوانی و زیبائیم رفت و آمد

ضعیفی و پیری و بی دست و پائی

ز ملک جوانی به پیری رسیدم

بود پاسبانی پس از پادشائی

چنان گوژ گشتم که گویند هرکس

مگر آدمی نیست چارپائی؟

به روز جوانی نکردیم طاعت

که می داشت بازار قوت روائی

به پیرانه سر توبه و طاعت ما

ز بیچارگی دان نه از پارسائی

نخواهد مرا آن نگارین که کردی

بر آئینه دل ز من غم زدائی

خزان کس نخواهد که طعنه کنندش

ز شوخی و بدعهدی و بینوائی

به کردار زشتی به گفتار سردی

به صورت نژندی به قامت دوتائی

به برنائی اندر جمال و بها بد

ربود آب و قدرت سیح و بهائی

به پیری چنانم که هم کمتر آیم

گرم هیچ با خاروخس برگرائی

به بازیگری هست گیتی چو کودک

ازآن کرد با من سه باره دغائی

مرا گفت پیری که ای بازمانده

که آنگاه گل بودی اکنون گیائی

نه ای آلت مطرب و عیش و عشرت

سزاوار زهد و نماز و دعائی

چو گفتم که از چنگ ما را رها کن

برین کشته چون شیر دندان چه خائی

مرا گفت دانی که ممکن نباشد

چگونه بود «عید بی روستائی »

چوبرپای تو بند من گشت محکم

کی از مرگ یابی ز دستم رهائی

من آن کدخدایم که در خانه تن

چو آیم به هم برزنم کدخدائی

برین ناامیدی همی ناله کردم

مراگفت به سرا که خوش می سرائی

خیال جوانی بعذر من آمد

چو شاه فلک بر سریر سمائی

چو طاوس در کله جلوه سازی

چو معشوق در هودج دلربائی

به مهر دل و جان درآویختم زو

چو عاشق به معشوق روز جدائی

زبان عتاب اندرو برگشادم

که آخر بگو تاکی این بی وفائی

یکی دوست از مهر هو پوست بوده

که گفتی مرا جاودان جانفزائی

برفتی و تا رفته ای هیچ روزی

نگفتی که چونی چه کردی کجائی

چنین کی کند دوست با دوست هرگز

نه اهل وفائی که مرد جفائی

ندانستمت قدر و قیمت به وقتی

که بود از توم خوبی و خوش لقائی

عزیزا برم زان سبب خوار بودی

که پنداشتم تا قیامت مرائی

چنان رفتی از پیش چشمم که گفتی

ز برق بصر عکس شمس الضحائی

تو را کی توان داشت در خانه جان

که از روزن عمر باد هوائی

که رنگ بر موی چون پر زاغی

که سایه برسر چو فر همائی

اگرچه مفرج نه ای جان فروزی

و گرچه مفرح نه ای دلگشائی

همایون بنائی مبارک درختی

نکو گوهری بوالعجب کیمیائی

نماندی فزاید فراق تو انده

چه خلقی که در مردگی می برائی

به گوش تو چون ره نشینان به ره بر

همی چشم دارم که ناگه درآئی

جوانی مرا گفت:ای پیر نالان

ز بانگ شتر درد دل را درائی

به من دار گوش ار دل و هوش داری

که دانم که در بند این ماجرائی

نبشتم به تو نامه ای چند اگر چه

مراگفته ای دوستی را نشائی

سلام و دعا گفته و شرک کرده

که کاری و شغلی که باشد نمائی

تو را درد پیری همی رنجه دارد

تو از طیره او مرا جان گزائی

حدیث تو با من بدان کیک ماند

که گفتند او را که ناگه برآئی

آیا رنج پیری چه می خواهی از من

که بر سر مرا سرنبشست قضائی

گران گوش و تاریک چشمم ز دستت

که بر پای من تخته بند بلائی

اگر بر سر و فرق من نور صبحی

به چشم اندرم ظلمت شب چرائی

ربودی مرا از میان جوانان

اگر من چو کاهم تو چون کهربائی

دل من دگر روی شادی نبیند

که تو با سپاه غمم در قفائی

همه عیشها از تو گردد منغص

که تن را وبالی و جان را وبائی

ز تقصیر تو بازماندم ز طاعت

بلای تو باز آورد مبتلائی

در ستم چو بیمار و زنده چو مرده

ز پژمرده روئی و گردنده رائی

نه در طبع لذت نه در شخص قوت

خدایا بدین پیر عاجز گوائی

توئی چاره کار بیچارگان را

که هم دست گیری و هم درگشائی

همه رنج بیچارگان را علاجی

همه درد درماندگان را دوائی

ز توفیق در راه جان هم حدیثی

ز توحید در کوی دل همسرائی

به خلوت سرای شب از خرگه دل

حدیث تو سری بود نه ملائی

به درگاه تو عرضه کردیم حاجت

که گاه کرم خوفها را رجائی

فراوان گناه است ما بندگان را

ز تلبیس ابلیس و نفس هوائی

نمانیم در چاه تاریک عصیان

اگرمان تو پیش آوری روشنائی

ببخشای و تقصیر هامان عفو کن

که در مملکت بس غنی پادشائی

به درگاه تو ما که باشیم که آنجا

امیران اسیرند و شاهان گدائی

دلا بر تو مهربان شد زمانه

که اسباب دنیا نباشد بقائی

هرآنچت دهد عاقبت واستاند

که تو عاریت دار دارالفنائی

به ظاهر جهان چون جوانی است رعنا

ولیکن به باطن چو پیری مرائی

جهان را چو دانی چه بندی درو دل

چرا آزموده همی آزمائی

خداوند را بنده باش مخلص

نه از جمله بندگان بهائی

تو را این شرف بس بود در دو عالم

که گوید جهان آفرین آن مائی

مخور غم که شاهی شوی روز محشر

چو در سایه چتر فضل خدائی

دل مؤمنان را که چون موم باشد

هم از میم رحمت بود مومیائی

قوامی که برد از تنور تفکر

به نان سخن آب شعر سنائی

ز گشت بهشت آورید است گندم

از آن نان بر سدرة المنتهائی

به فرمان یزدان به شهر ملایک

از این میده راتب ده انبیائی

طبیب دلی زآنکه از داوری نان

خرد را دوائی و جان را شفائی

ز مهره نمایان گوهر فروشی

نه از جوفروشان گندم نمائی