بخش ۵۳ - بیان آنک حصول علم و مال و جاه بدگوهران را فضیحت اوست و چون شمشیریست کی افتادست به دست راهزن
بَدگُهَر را عِلم و فَن آموختَن
دادنِ تیغی به دَستِ راهزَن
تیغ دادن دَر کَفِ زَنگیِ مَست
بِهْ که آیَد عِلم، ناکَس را به دَست
عِلم و مال و مَنصَب و جاه و قِران
فِتنه آمَد دَر کَفِ بَدگوهَران
پَس غَزا زین فَرض شُد بَر مؤمِنان
تا سِتانَند از کَفِ مَجنون سِنان
جانِ او مَجنون، تَنَش شَمشیرِ او
واسِتان شَمشیر را زان زِشتخو
آنچه مَنصَب میکُنَد با جاهِلان
از فَضیحَت کِیْ کُنَد صَد ارسلان
عِیبِ او مَخفیستْ، چون آلَتْ بیافت
مارَش از سوراخ بَر صَحرا شِتافت
جُمله صَحرا مار و کَژدُم پُر شَوَد
چونکِ جاهل شاهِ حُکمِ مَر شَوَد
مال و مَنصَب، ناکَسی کآرَد به دَست
طالبِ رُسوایی خویش، او شُدَست
یا کُنَد بَخل و عطاها کَم دَهَد
یا سَخا آرَد بنا موضِع نَهَد
شاه را دَر خانهٔ بِیذَق نَهَد
این چُنین باشَد عَطا که اَحمَق دَهَد
حُکمْ چون دَر دَستِ گُمراهی فِتاد
جاه پِندارید دَر چاهی فِتاد
رَه نمیدانَد قَلاوُوزی کُنَد
جانِ زشتِ او، جَهانسوزی کُنَد
طِفلِ راهِ فَقر چون پیری گِرفت
پیرُوان را غولِ اَدباری گِرفت
که بیا تا ماه بِنمایَم تُرا
ماه را هَرگز نَدید آن بیصَفا
چون نُمایی چون نَدیدَستی به عُمر
عکسِ مَه دَر آب هَم اِی خامْ غُمْر
اَحمقان سَروَر شُدَستَند و زِ بیم
عاقِلان سَرها کِشیده دَر گِلیم
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این متن به نقد وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه میپردازد. شاعر میگوید که آموزش علم و فن به افراد بدگهر و نادان کاری بیهوده است، شبیه این است که به یک دزد شمشیر بدهیم. او تأکید میکند که داشتن علم و مال در دستان افراد نادان و بیفرهنگ، فقط موجب فتنه و فساد میشود.
او به توصیف افرادی میپردازد که به دلیل جهل و ناتوانی خود، قدرت و مقام را در اختیار دارند و این روند منجر به فقر و بیعدالتی میشود. علم و ثروت در دستان چنین افرادی، به رسوایی و بخل میانجامد. در نهایت، او بر این باور است که افراد عاقل در مقابل این وضعیت ساکتند و سر خود را به زیر میاندازند، در حالی که احمقها به قدرت میرسند و بر جامعه حکم میرانند.
آموختن دانش و مهارت یا دادنِ قدرت به فردی فاسد و بدسیرت، مانند این است که به دستِ یک دزد و راهزن شمشیری بُرا و تیز بدهی.
خطر اینکه تیغ برنده را در دستان یک یاغی که مست هم باشد قرار دهی، کمتر از این است که به دست انسان ناکس و بیمعرفت علم و قدرت بدهی.
علم و مال و قدرت و ثروت اگر در اختیارِ انسانهای نابخرد و بدذات بیفتند تبدیل به ابزاری برای فتنه و شرِ بیشتر در جهان میشود.
بنابراین جنگ بر خرمندان واجب شد که تا از دستِ این یاغی ابزار قدرت را در بیاورند.
او آنقدر به این مال و منال و قدرت وابسته است که این کار را سخت میکند، ولی خرمندان باید کمرِ همت ببندند و ابزار قدرت را از دست نامحرمِ آن خارج کنند.
آن کاری که قدرت و مال با انسانهای بدذات و پلید میکند باز به پای این نمیرسد که صد جاهل از روی جهل آبروریزی کنند.
بدذاتی و نیتِ شوم اون پیدا نیست مادامی که ابزار آن کار را که قدرت باشد در اختیار ندارد، به محض یافتنِ قدرت ذاتِ حقیقی خودش را رو خواهد کرد.
اگر انسان نادان به حکمرانی و پادشاهی برسد فساد و بدبختی جامعه را در بر میگیرد.
انسان نادان و ناآگاه اگر به مال و منصَبی هم برسد، باز همان مال و منصب بلای جانِ او خواهد شد.
یا بخل و خساست پیشه میکند و مردمان رو تنگ میآورد یا سخاوت بیش از حد و اندازه که یاغیها سرکشتر میشوند. به عبارتی عاجز در میانهروی است.
لطف و عطای جاهل به مردمان میدهد، به مانند این است که پادشاه را در خانه سرباز ببرند و از او پذیرایی کنند.
زمانی که قدرت و تصمیمگیری به دست آدمی نادان و گمراه بیفتد، مانند این است که درون یک چاه عمیق افتاده و به هیچکجا نمیتواند برود.
کسی (حاکمی) که خود راه را بلد نیست (خودش را نشناخته) چگونه میتواند راهبر و رهبر باشد؟ نادانی او جهانی رو تحت تاثیر قرار میده.
حاکم نادان که به پیری رسید، از شدت این نادانی پیروانش هم به وحشت خواهند افتاد از اینکه او به موجود بدتری تبدیل شده است.
اگر هم بخواهد نور رو روشنایی را به پیروان خود نشان دهد چون هیچ علم و آگاهی از آن تا به حال کسب نکرده نمیتواند که این دَمِ آخری هم سعادتمند شود.
علت این بیخبری آن است که در طول عمر حتی بویی هم از انسانیت و معرفت نبرده است.
در صورتی که احمقها در مقامها و منصبهای بالا و در راس کار هستند، عاقلان و خرمندان (از حیث آبرو و درستکاری) سر به کارِ خود دارند و دور از جاه و مقامهای دنیوی زندگی را سپری میکنند.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال ۱۱ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.