گنجور

 
امیر معزی

سمنبرا، صنما، یارِ غمگسار منی

ستارهٔ سپهی آفتاب انجمنی

به مجلس اندر گویی که ماه بر فلکی

به موکب اندر گویی که سرو در چمنی

ز عاشقان منم اندر جهان که آن تو ام

ز دلبران تویی اندر جهان که آن منی

به روی خوب شدی چون پیمبر چاهی

مگر پیمبر چاهی تویی که چَهْ ذقنی

خوش است یاسمن و عنبر تو ای دلبر

به موی عنبر ناب و به بوی یاسمنی

ندید هیچ کسی سنگ در میانهٔ سیم

چرا تو سنگْ دلی ای نگار و سیم تنی

خمیده داری زلفین و تنگ‌داری چشم

به زلف چون کمری و به چشم چون دهنی

به غمزه دل بری و جان‌ربایی از مردان

مگر به غمزه چو تیر شهنشه زَمَنی

خدایگان همه خسروان معزّالدین

که روز رزم کند تیغ او سپه‌شکنی

یکی به گوهر تیغش نگر که گویی هست

به آهن یمنی در ستارهٔ یمنی

مخالفی که ز کِبر و مَنی سرافرازد

زبیم او نتواند نمود کبر و مَنی

چو گر ز شست منی را بگیرد اندر دست

هزار مغز بکوبد به گرز شست منی

شهنشها، ملکا، شیر و آتشت خوانم

که آتش طرب‌انگیز و شیر تیغ‌زنی

سپاه دار رسولیّ و سید مَلِکان

پناه لشکر یغما و لشکر ختنی

همیشه پیشهٔ تو کندن و نشاندن است

که شاخِ عدل نشانیّ و بیخ جور کنی

خدنگ توست شهاب و مخالف اَهْرِمَنَ است

بدان شهاب تو دایم هلاک اهرمنی

به تخت پادشهی بر ز فرّ دولت خویش

یکی جهان دگر در قبا و پیرهنی

هنر یکی صَدَفَ است و تو دُرّ آن صدفی

جهان یکی بدن است و تو جان آن بدنی

چنانکه بر فلک است آفتاب و زهره و ماه

تویی که با دو پسر شادمان درین وطنی

و گر شکار کنی هم تو را سزد ز جهان

که در شکار ز نُه گور شش همی فگنی

خدایگانا گویی که مدح تو صنم است

که طبع بنده معزی همی کند شمنی

همیشه تا بود از نسل حیدر کرّار

میان آدمی اندر حسینی و حسنی

سپاه و ملک تو داری و شرق و غرب تو راست

سزد که می خوری و شادی و نشاط کنی

زمانه زیر نگین تو باد و دولت یار

به تو زمانه مُهنّا و دولت تو هَنّی

خدای کرده به کام تو بخت فرزندان

که تو ز بخت همایون به کام خویشتنی

 
 
 
سوزنی سمرقندی

دلم به عشق بتی را همی‌کند شمنی

که بر بتان به نکوئی کند همیشه منی

بتی که زلف چو قیر از بدوش پر شکند

کند به تبّت و قرقیز کاروان شکنی

شکست قیمت مشک و گل و سمن به سه چیز

[...]

انوری

گمان مبر که ز بی‌عیبی عمادست آن

که هجو او نکنم یا ز عجز و کم سخنی

مدیح گفت هجا کرده من بسم به عماد

برای من که هجا را بود هجا نکنی

سعدی

اگر تو میل محبت کنی و گر نکنی

من از تو روی نپیچم که مستحب منی

چو سرو در چمنی راست در تصور من

چه جای سرو که مانند روح در بدنی

به صید عالمیانت کمند حاجت نیست

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از سعدی
حکیم نزاری

شنیده ام که تو با دوستان وفا نکنی

من اعتماد ندارم که عهد می شکنی

به شیوه دگر افتاده ای ندانم دوش

چه خواب دیده ای امروز باز در چه فنی

چه خوانمت به که مانی جز این نمیدانم

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از حکیم نزاری
امیرخسرو دهلوی

کشان دل تو به سوی گلی و نسترنی

من و شکسته دلی و هوای سیم تنی

گریخت عقل ز سودای عشق بر حق تو

چه طاقت آرد زالی نبرد تهمتنی

بیار ساقی و در نامه سیاه مبین

[...]

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه