گنجور

 
امیر معزی

نباشد اصلی در عشق یار توبه من

که زلف پرشکن یار هست توبه‌شکن

چگونه توبه کنم کان دو زلف برشکنش

هزار بار زیادت شکست توبهٔ من

بتی‌ کجا لب و دندانش چون سهیل و عقیق

همیشه سرخی سرخ است و روشنی روشن

ولایت یمن اِقطاعِ او شدست مگر

که در عقیق یمن دارد او سهیل یمن

به ماه و سرو همی ماند و زچشم و دلم

به آب و آتش همواره ساخته است وطن

عجب زماهی کاب آورد میان فلک

عجب ز سروی‌ کاتش زند میان چمن

گر آن دو عارض رخشان زفعل یزدان است

زفعل اهرمن است آن دو زلف چوگان زن

بدین دلیل همی مانوی درست کند

که هست خیر ز یزدان و شر ز اهریمن

دلی است ان بت دل‌خواه را چو آهن و سنگ

دلی‌که نرم نگردد به هیچ حیله و فن

بدیع نیست‌ کزآن دل پرآتش است دلم

بدیع ‌کی بود آتش ز سنگ وز آهن

بلا و فتنهٔ من زان ستمگرست‌ که هست

بلانمای به زلف و به چشم فتنه فکن

اگر ز سنبل و نرگس فغان کنم شاید

که سنبل اصل بلا گشت و نرگس اصل فتن

زمین زچهرهٔ او روشن است پنداری

که هست بدر زمین آن نگار سیمین‌تن

دو صنعت است همیشه دل و زبان مرا

وفای بدر زمین و ثنای صدر زَمَن

عماد دین شرف‌الملک امین حضرت شاه

که بخت حضرت او راگرفته پیرامن

سر سعادت ابوسعد افتاب سعود

که شد صنم قلم او و آفتاب شمن

گر آب چشمهٔ ‌کوثر ز جنت است نشان

به‌گاه شستن دستش چو کوثرست لگن

کجا جبین و ذقن پیش او زمین سایند

حسد برد همه اندام بر جبین و ذقن

برون ز شیون اعداش را سبیلی نیست

سبیل‌گشت بر اعدای او مگر شیون

رسن ز چنبر اگر سر برون‌کند خصمش

چو چنبر است و همی سر برون‌ کند ز رسن

ایا مراد تو را نرم روزگار درشت

و یا هوای تو را رام عالم توسن

همی به جود تو آزادگان زنند مثل

همی ز رسم تو فرزانگان برند سُنن

بلند بخت تو چون نور ساکن فلک است

فلک نباشد جز نور پاک را مسکن

نهاده نامهٔ مهرت زمانه بر تارک

گرفته بار قبولت ستاره برگردن

تو یوسفی و همه سائلان چو یعقوب اند

نسیم همت تو همچو بوی پیراهن

کسی که جامهٔ مهرت برو دریده شود

به دست خویش بدوزد برای خویش‌ کفن

کسی‌ که خواهد و گوید خلاف و نقص تو را

بود ضمیر و زبانش چو نشتر و سوزن

تو را به مرتبه فضل است بر جوانمردان

بدان قیاس‌که فضل است مرد را بر زن

مبارزی که به نام تو نیزه برگیرد

چه موم پیش سنانش چه غیبهٔ جوشن

چنان ‌کجا که به دریای ژرف در صدف است

به‌ گوهرست قلم در کف تو آبستن

گهی ز غالیه پرگار برکشد به حریر

گهی ز مورچه زنجیر برنهد به سمن

به سیر همچو براق است و کاغذش میدان

به رنگ همچو چراغ است و عنبرش روشن

به شمع ماند و دودش رسیده گوناگون

ز مکه تا به طراز و ز شام تا به ختن

بگوید و برود کامکار وین عجب است

که بی‌دها‌نش‌ زبان است و بی‌زبانش سخن

همی نماید در دست او که نیست مگر

روان او ز بدن غایب و زبان ز دهن

بزرگْ بارْ خدایا بلند همت تو

کشیده پشت و دل من به زیر بار منن

مدیح درّ ثمین آمد و سخاوت تو

به طبع در ثمین را گذاردست ثمن

قبول بود همه ظن من به اول‌ کار

کنون معاینه دیدم هر آنچه بودم ظن

کثیف طبعم در مِدْحَت تو گشت لطیف

از این لطافت طبعی‌ که از تو دیدم من

چو من ز دولت و اقبال تو گرفتم فال

گرفت دست بقا دولت مرا دامن

همیشه تاکه نعم باشد و محن به جهان

ز دور گنبد دوار و قدرت ذُوالمَن

ولیت باد منور در آفتاب نعم

عدوت باد فروزان در آسمان محن

خجسته باد همه روز تو چو عید و بهار

تو جفت شادی و بدخواه تو ندیم حَزَن

سعادت ابدی ناصح تو را ناصح

نحوست فلکی دشمن تو را دشمن

نهاده بر کف تو گوهری که از عکسش

شود دوگونه چو گلزار و بزم چون ‌گلشن

تو خوش نشسته و پیش تو ایستاده بتی

به زلف مشک و به لب شکر و به رخ سوسن

 
 
 
جشنوارهٔ رزم‌آوا: نقالی و روایتگری شاهنامه
عنصری

فرو شکن تو مرا پشت و زلف بر مشکن

بزن تیغ دلم را ، بتیغ غمزه مزن

چو جهد سلسله کردی ز بهر بستن من

روا بود ، بزنخ بر مرا تو چاه مکن

بس آنکه روز رخ تو سیاه کردم روز

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از عنصری
فرخی سیستانی

خدای داند بهتر که چیست در دل من

ز بس جفای توای بیوفای عهدشکن

چو مهربانان در پیش من نهادی دل

نبرد و برد دلم جز به مهربانی ظن

همی ندانست این دل که دل سپردن تو

[...]

ازرقی هروی

ز تاب عنبر با تاب بر سهیل یمن

هزار حلقه شکست آن نگار عهدشکن

چه حلقه ای ؟ که معلق نهاد دام بلا

چه عنبری ؟ که معنبر نمود اصل فتن

گهی ز نافۀ مشکست ماه را زنجیر

[...]

مشاهدهٔ بیش از ۵۳ مورد هم آهنگ دیگر از ازرقی هروی
قطران تبریزی

هوا همی بنکارد بحله روی چمن

صبا همی بطرازد بدر شاخ سمن

سمن شکفته فراز چمن چو روی صنم

بنفشه خفته بزیر سمن چو پشت شمن

زمین بخندد هر ساعتی چو چهره دوست

[...]

مشاهدهٔ ۱۸ مورد هم آهنگ دیگر از قطران تبریزی
مسعود سعد سلمان

چرا نگرید چشم و چرا ننالد تن

کزین برفت نشاط و از آن برفت وسن

چنان بگریم کم دشمنان ببخشایند

چو یادم آید از دوستان و اهل وطن

سحر شوم ز غم و پیرهن همی بدرم

[...]

مشاهدهٔ بیش از ۴۱ مورد هم آهنگ دیگر از مسعود سعد سلمان
مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه