گنجور

 
اثیر اخسیکتی

زهی سر بر خط فرمان تو افلاک و ارکان را

چو چابک دست معماری است لطفت عالم جان را

ز ابر طبع لؤلؤ بخش و باد لطف تو بوده

به روز مفلسی بنشانده‌ای دریا و عمان را

تو کوه گوهری در ذات و من هرگز ندانستم

که کان گوهری باشد معاقد گوهر کان را

چو نور آفتاب آرد کلال دیدهٔ اخفش

تصور کردن همتای تو اوهام و اذهان را

ز نامت سایه‌ها گسترد در عالم نکو نامی

که فرزند خلف بودی طبیعت را و ارکان را

به صورت آدمی خوانم ولیکن اینقدر دانم

که با هر لقمه زن نتوان، برابر کرد لقمان را

به پیش باربد طبعی که راه ارغنون سازد

زیادت رونقی نبود نوای نای انبان را

مسیح زندگی بخشی و ناموسی است تا محشر

به خاک پایت این گردنده محتاج لت انبان را

جوان بختا، جهان بخشا، نه آن مدحت سرایم من

که از بلبل خجالت‌هاست با من باغ و بُستان را

به حسن تحفه خاطر که آوردم به آن حضرت

ز حسنش چشم روشن شد روان پاک حسان را

در امثال عجم گویند و خسرو هم نکو داند

که روز اول و آخر نکو دارند مهمان را

حدیث نان نیارم گفت با رزاقی جودت

که از دکان خبازان برآید قیمتی نان را

ولیکن ناز بی هنگام شاگردان زنکانی

به بادم میدهد هر لحظه عزلت‌گاه زنکان را

نکوب یتی است قطران را به حسب این سخن لایق

همانا خود ز بر باشد شهنشاه سخندان را

خداوندا تو قطران را ز هرکس دوست‌تر داری

ولیکن دیرتر بخشی ز هرکس چیز قطران را

الا تا کارها سازد عنایت‌های ربانی

عنایت باد در کار تو یزدان جهانبان را

 
 
 
قطران تبریزی

چو بگشاید نگار من دو بادام و دو مرجان را

بدین نازان کند دل را بدان رنجان کند جان را

من و جانان به جان و دل فرو بستیم بازاری

که جانان دل مرا داده است من جان داده جانان را

چو نار کفته دارم دل بنار تفته آگنده

[...]

امیر معزی

چو عاشق شد دل و جانم رخ و زلفین جانان را

دل و جان را خطرنبود دل این را باد و جان آن‌را

من‌ از جانان دل و دین را به حیلت چون نگه دارم

که ایزد بر دل و جانم مسلط‌ کرد جانان را

نگارینی که چون بینی لب و دندان شیرینش

[...]

مولانا

رسید آن شه رسید آن شه بیارایید ایوان را

فروبرید ساعدها برای خوب کنعان را

چو آمد جان جان جان نشاید برد نام جان

به پیشش جان چه کار آید مگر از بهر قربان را

بدم بی‌عشق گمراهی درآمد عشق ناگاهی

[...]

امیرخسرو دهلوی

گه از می تلخ می‌کن آن دو لعل شکرافشان را

که تا هر کس به گستاخی نبیند آن گلستان را

کنم دعوی عشق یار و آنگه زو وفا جویم

زهی عشق ار به رشوت دوست خواهم داشتن آن را

بران تا زودتر زان شعله خاکستر شود جانم

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از امیرخسرو دهلوی
خواجوی کرمانی

اگر در جلوه می‌آری سمند باد جولان را

بفرما تا فرو روبم به مژگان خاک میدان را

مکن عیب تهی‌دستان که در بازار سرمستان

گدا باشد که بفروشد به جامی ملک سلطان را

چرا از کعبه برگردم که گر خاری بود در ره

[...]

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه