در سه موقع کار نتوان با تهور یا شتاب
گر به کوشش رستمی یا در نبرد افراسیاب
آن یکی چون سیلی از کهسار آید در نشیب
خانه‌ها ویران کند معمورها سازد خراب
وان دگر چون ژنده‌پیلی در هوای ماده پیل
جنبش آرد با نشاط و پویه گیرد با شتاب
سومین چون عامه در ملکی پی کین توختن
متفق باشند از خُرد و کبیر و شیخ و شاب
رستم و افراسیاب آنجا فرو مانند لیک
مردِ با فرهنگ داند چاره کردن با صواب
خامه را باید درین هنگام هشتن بر زمین
تیغ را باید در این موقع نهفتن در قراب
ساختن کلکی که گنگی می‌نیابد در بیان
آختن تیغی که کندی می‌نبیند در ضراب
چون سکندر تاخت در ایران به کاخ خسروان
داستانش را گمانم خوانده باشی در کتاب
کان سپهداران یونانی بر او طاغی شدند
بس که بودند از سفر خسته ز جنگ اندر عذاب
شه نه شمشیر آخت نه لشکر کشید و نه گرفت
خامه در کف نه به خشم آمد نه شد در اضطراب
گفت اگر این لحظه با ایرانیان مهر افکنم
بِهْ که با یونانیان جویم ره خشم و عتاب
زآن که در کوشش حریف عامه نتواند شدن
آنکه کوشد با پلنگ کوهسار و شیر غاب
خواند اسپهدار ایران را و ویرا برنِشانْد
در صف میران و بر خود ساختش نایب مناب
هم قبای رومیان را ساخت از پیکر برون
هم پرستاران رومی را برون کرد از قباب
پیکر از دیبای شوشتر داد زیور چون سپهر
سر ز دیهیم کیان آراست همچون آفتاب
گفت ایرانی‌نژاد استم ازین پس مر مرا
نه به روم است آشنایی نه به یونان انتساب
عار دارم زآن که با زنهار خواران خو کنم
یا چو در شد بسته جویم از لئیمان فتح باب
چون چنین فرمود از رشک رقابت رومیان
سر همی سودند بر پای شه مالک‌رقاب
مرد کافی را ز دانش اینچنین باشد نصیب
عقل دانا را به گیتی این قدر باشد نصاب
ای امیری نامهٔ اسکندری منسوخ شد
چون حدیث سعد و سلمی قصه دعد و رباب
کهنه شد آن داستان‌ها کز تواریخ فرنگ
خوانده‌ای یا از نگارستان و از تبرالمذاب
چند گویی از سکندر شمه از کار میر
باز خوان تا جمله گویند انّه شیءٌ عجاب
خیره سازد معجزات میر اولوالالباب را
کاین جهان یک سر قشورند او ز پا تا سر لباب
از غبار دشت خور محجوب گردد روز جنگ
و آفتاب رأی تو هرگز نماند در حجاب
ناف هفته بود و چارم از ربیع دومین
شانزده رفته ز قرن چارده اندر حساب
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: در این شعر به سه موقعیت اشاره شده است که در آنها نمی‌توان با شتاب یا بی‌احتیاطی عمل کرد. هر موقعیت نیازمند برخوردی متفاوت است:
۱. تشبیه به یک سیل که خانه‌ها را ویران می‌کند که نشان‌دهنده قدرت غیرقابل کنترل است.
۲. تشبیه به یک فیل که با نشاط و شتاب می‌دود، اشاره به نیروی جنبشی و حرکتی دارد.
۳. اشاره به جماعتی که در جستجوی انتقام هستند که همگی با هم متحدند، فارغ از سن یا مقام.
شاعر به این نتیجه می‌رسد که در چنین شرایطی باید به جای جنگ و خشونت، از عقل و فرهنگ استفاده کرد. داستان اسکندر نیز به نحوی نقل می‌شود که او برغم قدرت و لشکریانش، با دیپلماسی و مدیریت درست توانست بر مشکلات فائق آید و به جای جنگ، اصول را در نظر گرفت.
در پایان، شاعر به گذشت زمان و تغییر داستان‌ها و روایت‌های کهنه اشاره می‌کند که در تاریخ و فرهنگ وجود دارند.
هوش مصنوعی: در سه موقعیت نمی‌توان با شجاعت یا عجله عمل کرد: یکی در تلاش و کوشش برای دستیابی به موفقیت مانند رستم، و دیگری در جنگ و مبارزه مشابه افراسیاب.
هوش مصنوعی: چون سیل از کوهسار فرود بیفتد، به خانه‌ها می‌رسد و باعث ویرانی آنها می‌شود و ساکنان را به مشکلات فراوانی دچار می‌کند.
هوش مصنوعی: در اینجا به تصویر فردی اشاره شده که مانند فیل پیر و ژنده‌ای است که در دنیای مادی تلاش می‌کند و با تلاش و شتاب حرکت می‌کند. احساس نشاط و پویایی او نشان‌دهنده روحیه‌ای است که با وجود مشکلات و چالش‌ها هنوز هم فعال و سرزنده به نظر می‌رسد.
هوش مصنوعی: وقتی که گروهی از مردم در یک سرزمین بر سر خونی با هم متحد شوند، چه کوچک و چه بزرگ، چه پیر و چه جوان، آنها به یک مقصود مشترک دست می‌یابند.
هوش مصنوعی: رستم و افراسیاب در آنجا ناتوان شده‌اند، اما یک مرد بافرهنگ می‌داند چگونه به درستی راه‌حلی بیابد.
هوش مصنوعی: در این لحظه باید قلم را به زمین بگذاریم و تیغ را در این موقع پنهان کنیم.
هوش مصنوعی: ساختن ترفندی که کسی نتواند از آن متوجه شود و به کار بردن ابزاری که تأثیری نداشته باشد، مانند تلاش برای ایجاد چیزی است که نه کسی متوجه آن می‌شود و نه تاثیرگذاری دارد.
هوش مصنوعی: وقتی سکندر به سرعت و قدرت به ایران حمله کرد و به کاخ شاهان رسید، فکر می‌کنم داستانش را در کتاب‌ها خوانده‌ای.
هوش مصنوعی: سپهداران یونانی به خاطر خستگی از جنگ و رنجی که متحمل شده بودند، علیه او شوریدند و طغیان کردند.
هوش مصنوعی: پادشاه نه شمشیر به دست گرفت، نه سپاهی را به جنگ فراخواند، و نه قلم را به خطری آورد. او در آرامش و بی‌خیالی به سر می‌برد و دچار هیچ گونه نگرانی نشد.
هوش مصنوعی: اگر در این لحظه به ایرانیان محبت و دوستی کنم، بهتر است تا اینکه به سراغ یونانیان بروم و به دنبال راهی برای خشم و تنبیه آنها باشم.
هوش مصنوعی: کسی که می‌خواهد بر دیگری غلبه کند، باید تلاش زیادی انجام دهد، زیرا نمی‌تواند به راحتی با موجودات قوی و پرخطر مانند پلنگ و شیر رقابت کند.
هوش مصنوعی: سردار ایران را فراخواند و او را در صف فرماندهان نشاند و خود برای او مقام نمایندگی قرار داد.
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که شخصی هم‌زمان دو کار را انجام می‌دهد: از یک سو، به ظاهر رومیان لباس می‌پوشاند و آنها را زیبا می‌کند، و از سوی دیگر، پرستاران آنها را از قباهایی که به تن دارند، جدا می‌کند. به نوعی، این تصویر نشان‌دهنده تغییرات ظاهری و باطنی است که در افراد و محیط اطرافشان رخ می‌دهد.
هوش مصنوعی: بدن او مانند پارچه‌ای بافته شده از دیبای شوشتر زیباست، و همچون سر پادشاهان با تاج کیانی زینت داده شده است، همان‌طور که آفتاب درخشان است.
هوش مصنوعی: گفت: من از نژاد ایرانی هستم و از این پس نه به کسی آشنا هستم و نه به یونانی‌ها وابسته‌ام.
هوش مصنوعی: من از اینکه بخواهم خود را با کسانی که در ظلم و زلت زندگی می‌کنند، هم‌نشین کنم، متنفرم. همچنین نمی‌خواهم در شرایطی قرار بگیرم که به دنبال راهی برای فرار از افراد پست و بی‌مقدار باشم.
هوش مصنوعی: وقتی چنین گفته شد، رومیان به خاطر حس رقابت و انگیزه‌ای که داشتند، به جمع‌آوری و هماهنگی در امور خود پرداختند تا در پشتیبانی از پادشاه صاحب قدرت به موفقیت برسند.
هوش مصنوعی: مردان با دانش و دانشمندان به آنچه که در زندگی دارند، به خوبی پی می‌برند و بهره‌مند می‌شوند. عقل و خرد نیز در دنیا حد و مرز خاصی دارد که با توجه به آنچه که در اختیار داریم، به کار می‌بریم.
هوش مصنوعی: ای پادشاه، نامه اسکندر دیگر اعتبار ندارد، همان‌طور که داستان سعد و سلمی و قصه دعد و رباب هم به فراموشی سپرده شده است.
هوش مصنوعی: قصه‌هایی که از تاریخ اروپا یا از کتابهای نگاری و داستان‌های قدیمی خوانده‌ای، دیگر کهنه و فرسوده شده‌اند.
هوش مصنوعی: چند بار می‌خواهی از سکندر و کارهایش بگویی؟ کافی است که یکی از ماجراهای او را بازگو کنی تا همه به شگفتی بیفتند.
هوش مصنوعی: این جهان به کلی سطحی و بی‌محتوا است، اما معجزات بزرگ و شگفت‌انگیز انسان‌های برجسته و اهل علم و معرفت باعث شگفتی و حیرت می‌شود.
هوش مصنوعی: در روز نبرد، غبار میدان باعث می‌شود که خورشید و روشنایی محجوب شوند و جلوه نکنند. اما نظر و رأی تو همیشه در پس پرده باقی نمی‌ماند و شفافیت آن هرگز پنهان نخواهد شد.
هوش مصنوعی: در روز شانزدهم از ماه ربیع، که چهار روز بعد از هفته بود، در حساب‌ها، به قرن چهاردهم وارد شده‌ایم.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
شهریار دادگستر خسرو مالک رقاب
آنکه دریا هست پیش دست احسانش سراب
آسمان جود گشت و جود ماه آسمان
آفتاب ملک گشت و ملک چرخ آفتاب
بنگر اکنون با خداوند جهان شاه زمین
[...]
تا ببردی از دل و از چشم من آرام و خواب
گه ز دل در آتش تیزم گه از چشم اندر آب
عشق تو باچار چیزم یار دارد هشت چیز
مرمرا هر ساعتی زین غم جگر گردد کباب
با رخم زر و زریر و با دلم گرم و زحیر
[...]
مهترا ، هر چند شعرم زان هر شاعر بهست
تا توانستم نکردم من ز شعری اکتساب
قصد آن دارم که دامن در چنم زین روز بد
روز خوب خویش جویم بر ستوری چون عقاب
تا همی خوانم کتاب و تا همی جویم شراب
[...]
سر و بالایی که دارد بر سر گل مشک ناب
آفت دل‌هاست و اندر دیده‌ام چون آفتاب
روی رنگینش چو ماه تافته بالای سرو
زلف مشکینش چو مشک تافته بر ماهتاب
صبر از آن خواهم همی تا عشق او پوشم به صبر
[...]
ای بیان جود تو بر کاغذ روز سپید
نقش کرده خامه قدرت به زر آفتاب
هر کجا کلک تو شد بر صفحه کاغذ روان
تیغ هندی را نماند با نفاذش هیچ تاب
در هوایت هر که چون کاغذ دوروئی پیشه کرد
[...]
معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیه‌ای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.