هر دم از عمر می رود نفَسی

چون نگه می‌کنم نمانده بسی

ای که پنجاه رفت و در خوابی

مگر این پنج روز دریابی

خَجِل آن کس که رفت و کار نساخت

[...]

هر که گردن به دعوِی افرازد

خویشتن را به گردن اندازد

سعدی افتاده‌ایست آزاده

کس نیاید به جنگ افتاده

اول اندیشه وآنگهی گفتار

[...]

گر کسی وصف او ز من پرسد

بی‌دل از بی‌نشان چه گوید باز؟

عاشقان، کشتگانِ معشوقند

بر نیاید ز کشتگان آواز

ای کریمی که از خزانهٔ غیب

گبر و ترسا وظیفه‌خور داری

دوستان را کجا کنی محروم

تو که با دشمن این نظر داری؟

به چه کار آیدت ز گل طَبَقی؟

از گلستان من ببر ورقی

گل همین پنج روز و شَش باشد

وین گلستان همیشه خوش باشد

روضةٌ ماءُ نهرِها سَلسال

دَوحةٌ سَجعُ طیرِها موزون

آن پر از لالْهای رنگارنگ

وین پر از میوه‌های گوناگون

باد در سایهٔ درختانش

[...]

هر که در سایهٔ عنایت اوست

گنهش طاعت است و دشمن دوست

گرچه شاطر بود خروس به جنگ

چه زند پیش بازِ رویین چنگ

گربه شیر است در گرفتن موش

لیک موش است در مصافِ پلنگ

هر که شاه آن کند که او گوید

حیف باشد که جز نکو گوید

کس نیاید به زیر سایه بوم

ور همای از جهان شود معدوم

آن شنیدی که لاغری دانا

گفت باری به ابلهی فربه

اسب تازی و گر ضعیف بود

همچنان از طویله‌ای خر به

ای که شخص منت حقیر نمود

تا درشتی هنر نپنداری

اسب لاغرمیان به کار آید

روز میدان نه گاو پرواری

قرص خورشید در سیاهی شد

یونس اندر دهان ماهی شد

ابر اگر آب زندگی بارد

هرگز از شاخ بید بر نخوری

با فرومایه روزگار مبر

کز نی بوریا شکر نخوری

عاقبت گرگ‌زاده گرگ شود

گرچه با آدمی بزرگ شود

با بدان یار گشت همسر لوط

خاندان نبوّتش گم شد

سگ اصحاب کهف روزی چند

پی نیکان گرفت و مردم شد

شوربختان به آرزو خواهند

مقبلان را زوال نعمت و جاه

گر نبیند به روز شپّره چشم

چشمه آفتاب را چه گناه

راست خواهی هزار چشم چنان

[...]

نکند جور پیشه سلطانی

که نیاید ز گرگ چوپانی

پادشاهی که طرح ظلم افکند

پای دیوار ملک خویش بکند

کوس رحلت بکوفت دست اجل

ای دو چشمم وداع سر بکنید

ای کف دست و ساعد و بازو

همه تودیع یکدگر بکنید

بر منِ اوفتاده دشمن کام

[...]

ای زبردست زیردست آزار

گرم تا کی بماند این بازار

به چه کار آیدت جهانداری

مردنت به که مردم آزاری