بساز ای مغنی ره دلپسند
بر اوتار این ارغنون بلند
رهی کان ز محنت رهایی دهد
به تاریک شب روشنایی دهد
سخن را نگارندهٔ چرب‌دست
بنام سکندر چنین نقش بست
که صاحب دوقرنش بدان بود نام
که بر مشرق و مغرب آوردگام
به قول دگر آنکه بر جای جم
دو دستی زدی تیغ چون صبح‌دم
به قول دگر کاو بسی چیده داشت
دو گیسو پس و پیش پیچیده داشت
همان قول دیگر که در وقت خواب
دو قرن فلک بستد از آفتاب
دیگر داستانی زد آموزگار
که عمرش دو قرن آمد از روزگار
دگر گونه گوید جهان فیلسوف
ابومعشر اندر کتاب الوف
که چون بر سکندر سرآمد زمان
بود آن خلل خلق را در گمان
ز مهرش که یونانیان داشتند
به کاغذ برش نقش بنگاشتند
چو بر جای خود کلک صورتگرش
برآراست آرایشی در خورش
دو نقش دگر بست پیکر نگار
یکی بر یمین و یکی بر یسار
دو قرن از سر هیکل انگیخته
بر او لاجورد و زر آمیخته
لقب کردشان مرد هیأت‌شناس
دو فرخ فرشته ز روی قیاس
که در پیکری که‌ایزد آراستش
فرشته بود بر چپ و راستش
چو آن هر سه پیکر بدان دلیری
که برد از دو پیکر بهی پیکری
ز یونان به دیگر سواد افتاد
حدیث سکندر بدو کرد یاد
ثنا رفت از ایشان به هر مرز و بوم
بر آرایش دستکاران روم
عرب چون بدان دیده بگماشتند
سکندر دگر صورت انگاشتند
گمان بودشان کانچه قرنش دراست
نه فرخ فرشته که اسکندر است
از این روی در شبهت افتاده‌اند
که صاحب دو قرنش لقب داده‌اند
جز این گفت با من خداوند هوش
که بیرون از اندازه بودش دو گوش
بر آن گوش چون تاج انگیخته
ز زر داشتی طوقی آویخته
ز زر گوش را گنجدان داشتی
چو گنجش ز مردم نهان داشتی
بجز سرتراشی که بودش غلام
سوی گوش او کس نکردی پیام
مگر کان غلام از جهان درگذشت
به دیگر تراشنده محتاج گشت
تراشنده استادی آمد فراز
به پوشیدگی موی او کرد باز
چو موی از سر مرزبان باز کرد
بدو مرزبان نرمک آواز کرد
که گر راز این گوش پیرایه پوش
به گوش آورم کاورد کس به گوش
چنانت دهم گوشمال نفس
که نا گفتنی را نگویی به کس
شد آن مرد و آن حلقه در گوش کرد
سخن نی زبان را فراموش کرد
نگفت این سخن با کسی در جهان
چو کفرش همی‌داشت در دل نهان
ز پوشیدن راز شد روی‌زرد
که پوشیده رازی دل آرد به درد
یکی روز پنهان برون شد ز کاخ
ز دل‌تنگی آمد به دشتی فراخ
به بیغوله‌ای دید چاهی شگرف
فکند آن سخن را در آن چاه ژرف
که شاه جهان را درازست گوش
چو گفت این سخن دل تهی شد ز جوش
سوی خانه آمد به آهستگی
نگه داشت مهر زبان بستگی
خنیده چنین شد کزان چاه چست
بر آهنگ آن ناله نالی برست
ز چه سربرآورد و بالا کشید
همان دست دزدی به کالا کشید
شبانی بیابانی آمد ز راه
نی‌یی دید بر رسته از قعر چاه
به رسم شبانان از او پیشه ساخت
نخستش بزد زخم و آنگه نواخت
دل خود در اندیشه نگذاشتی
به آن نی دل خویش خوش داشتی
برون رفته بد شاه روزی به دشت
در آن دشت بر مرد چوپان گذشت
نی‌یی دید کز دور می‌زد شبان
شد آن مرز شوریده بر مرزبان
چنان بود در نالهٔ نی به راز
که دارد سکندر دو گوش دراز
در آن داوری ساعتی پی فشرد
بر آهنگ سامان او پی نبرد
شبان را به خود خواند و پرسید راز
شبان راز آن نی بدو گفت باز
که این نی ز چاهی برآمد بلند
که شیرین‌ترست از نیستان قند
به زخم خودش کردم از زخم پاک
نشد زخمه‌زن تا نشد زخمناک
در او جان نه و عشق جان منست
بدین بی‌زبانی زبان منست
شگفت آمد این داستان شاه را
بسر برد سوی وطن راه را
چو بنشست خلوت فرستاد کس
تراشنده را سوی خود خواند و بس
بدو گفت کای مرد آهسته‌رای
سخن‌های سربسته را سرگشای
که راز مرا با که پرداختی؟
سخن را به گوش که انداختی؟
اگر گفتی، آزادی از تند میغ
وگرنه سرت را برَد سیل تیغ
تراشنده کاین داستان را شنید
به از راست گفتن جوابی ندید
نخستین به نوک مژه راه رفت
دعا کرد و با آن دعا کرده گفت
که چون شاه با من چنان کرد عهد
که برقع کشم بر عروسان مهد
ازان راز پنهان دلم سفته شد
حکایت به چاهی فرو گفته شد
نگفتم جز این با کس ای نیک‌رای
وگر گفته‌ام باد خصمم خدای
چو شه دید راز جگر سفت او
درستی طلب کرد بر گفت او
بفرمود کارد رقیبی شگرف
نیی ناله پرورد ازان چاه ژرف
چو در پرده نی نفس یافت راه
همان راز پوشیده بشنید شاه
شد آگه که در عرض‌گاه جهان
نهفتیدهٔ کس نماند نهان
به نیکی سراینده را یاد کرد
شد آزاد و از تیغش آزاد کرد
چنان دان که از غنچهٔ لعل و در
شکوفه کند هر چه آن گشت پر
بخاری که در سنگ خارا شود
سرانجام کار آشکارا شود
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این شعر درباره‌ی سکندر مقدونی و داستان‌هایی است که در مورد او وجود دارد. شاعر در این متن به وصف زیبایی‌ها و ویژگی‌های سکندر می‌پردازد و از نقش او در تاریخ یاد می‌کند. او به تأثیر سکندر بر مردم و فرهنگ‌ها اشاره می‌کند و اشاره می‌کند که برخی از ویژگی‌ها و صفات او به طور افسانه‌ای تفسیری شده‌اند.
شاعر به ماجرای شگفتی از یک چوپان اشاره می‌کند که نی‌ای برمی‌دارد و از آن ناله‌ای می‌سازد که حرف‌های سکندر را فاش می‌کند. در نهایت، شاه متوجه می‌شود که رازهایی که به گوش نمی‌رسید همچنان در دل مردم وجود دارد. این شعر نکاتی از راز و حقیقت، آزادی بیان و مواجهه با قدرت را مطرح می‌کند و بر این امر تأکید دارد که به رغم تلاش برای پنهان کردن به حقیقت در نهایت آشکار می‌شود.
هوش مصنوعی: ای آوازخوان، آهنگی دل‌نواز بساز که بر رشته‌های این ساز زیبا نواخته شود.
هوش مصنوعی: آن راهی که انسان را از سختی‌ها آزاد کند، در دل شب‌های تاریک، به او روشنایی و امید می‌بخشد.
هوش مصنوعی: این جمله به این معنی است که شخصی هنرمند و ماهر در نوشتن، به نام سکندر، این سخنان را به زیبایی و با هنری خاصی به ثبت رسانده است.
هوش مصنوعی: کسی که برای دو قرن شناخته شده است، نامش بر سر زبان‌هاست، زیرا او قدم‌هایی در شرق و غرب گذاشته است.
هوش مصنوعی: به گفته دیگران، تو به گونه‌ای به میدان آمده‌ای که با قدرت و ایمان، کارهایی را انجام می‌دهی که مانند تیغی در آغاز صبح، تند و برنده هستند.
هوش مصنوعی: شخصی که در گفتار خود در مورد زیبایی و جذابیت سخن می‌گوید، موهای بلند و زیبا دارد که به طرز خاصی پیچیده و مرتب شده‌اند.
هوش مصنوعی: در لحظه‌ای که خواب به سراغ انسان می‌آید، زمان به گونه‌ای پیش می‌رود که گویی دو قرن از نور خورشید دور شده‌ایم.
هوش مصنوعی: دیگر آموزگار داستانی گفت که او دو قرن در این دنیا زندگی کرده است.
هوش مصنوعی: در جایی دیگر، فیلسوف ابومعشر در کتاب «الوف» به گونه‌ای دیگر درباره جهان صحبت می‌کند.
هوش مصنوعی: زمانی که زمان پایان سکندر فرا رسید، مردم درباره وقوع مشکلات و تغییرات در زندگی خود فکر می‌کردند.
هوش مصنوعی: یونانیان عشق و محبتش را بر روی کاغذ به تصویر کشیدند.
هوش مصنوعی: زمانی که هنرمند با دقت و مهارت به جایگاه خود می‌رسد، جلوه‌ای زیبا و شگفت‌انگیز را خلق می‌کند که شایسته و درخور است.
هوش مصنوعی: دو تصویر دیگر بر تن زیبای معشوق نقش بسته است؛ یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ.
هوش مصنوعی: دو قرن است که بر سر این هیکل، آثاری از لاجورد و طلا نقش بسته است.
هوش مصنوعی: مردی که به مطالعه و شناخت امور الهی می‌پردازد، به دو فرشته‌ای که به خوش علمی و خوش‌قد و قواره هستند، لقبی زیبا داده است.
هوش مصنوعی: در این جسمی که خداوند زیبا ساخته، فرشتگانی در دو طرف آن حضور دارند.
هوش مصنوعی: وقتی آن سه شخصیت با شجاعتی که از دو شخصیت به دست آوردند، به یکی از آن دو شخصیت تبدیل شدند.
هوش مصنوعی: از یونان نقل شده که داستان سکندر در سرزمینی دیگر به گوش رسید و برای آنجا یادآوری شد.
هوش مصنوعی: مدح و ستایش آنها در هر نقطه‌ای شنیده می‌شود و زینت و آرایش کارگران رومی را به نمایش می‌گذارد.
هوش مصنوعی: عرب‌ها وقتی به اسکندر نگاه کردند، تصور دیگری از او پیدا کردند.
هوش مصنوعی: آنها بر این باور بودند که آنچه برسرشان آمده، به دلیل قدرت و سربلندی است، نه اینکه فرخنده فرشته‌ای مانند اسکندر در کار باشد.
هوش مصنوعی: به همین دلیل در تردید و شک قرار گرفته‌اند که به صاحب دو قرن، عنوان و نام داده‌اند.
هوش مصنوعی: تنها خداوند دانایی به من گفت که این دو گوش، از حد و اندازه فراتر بود.
هوش مصنوعی: در مورد گوش تو که مانند تاجی از طلا آراسته شده، طوقی به زیبایی آویخته بود.
هوش مصنوعی: تو نسبت به طلا و جواهر، مانند گنجشکی هستی که از چشم مردم پنهان می‌ماند. یعنی ارزش‌هایی در درون خود داری که دیگران از آن بی‌خبرند.
هوش مصنوعی: جز تنها کسی که موهایش را تراشیده و غلام اوست، هیچ‌کس پیامی به گوش او نرساند.
هوش مصنوعی: مگر آنکه آن غلام از دنیا رفت، در این صورت به دیگری برای شکل دادن و تراشیدن نیاز پیدا کرد.
هوش مصنوعی: استادی آمد و موی سر او را که به خوبی پوشیده شده بود، برگرداند و نمایانش کرد.
هوش مصنوعی: وقتی مو از سر نگهبان رها شد، او به آرامی شروع به صحبت کرد.
هوش مصنوعی: اگر راز این گوش که با زینت پوشیده شده را بگویم، هیچ‌کس آن را نمی‌شنود.
هوش مصنوعی: به قدری تو را عذاب می‌دهم که حتی چیزهایی را که نباید به کسی بگویی، در دل‌ات هم نخواهی گفت.
هوش مصنوعی: آن مرد حلقه را در گوش کرده و به سخنان گوش می‌سپارد، به گونه‌ای که دیگر زبان را فراموش کرده است.
هوش مصنوعی: او این حرف را به هیچ‌کس در دنیا نگفت، زیرا در دلش به آن اعتقاد نداشت و آن را کفر می‌دانست.
هوش مصنوعی: کسی که راز خود را پنهان کرده، دچار اندوهی عمیق می‌شود؛ زیرا نگه داشتن یک راز می‌تواند به دل انسان آسیب بزند و او را غمگین کند.
هوش مصنوعی: روزی، فردی به خاطر دلتنگی‌اش از کاخ خود بیرون رفت و به یک دشت وسیع رفت.
هوش مصنوعی: در یک گوشه تاریک، چاهی عمیق و بزرگ وجود داشت که سخنی را در آن انداختند.
هوش مصنوعی: وقتی شاه دنیا این سخن را گفت، همه گوش‌ها به دقت شنیدند و دل‌ها از هیجان خالی شد.
هوش مصنوعی: به آرامی به سمت خانه رفت و نفسش را در سینه حبس کرد.
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که صدای دل‌نواز و دل‌خراش از چاهی تند و زنده به گوش می‌رسد، انگار که این نغمه یا ناله از عمق آن چاه به اوج می‌رسد. حس و حال عمیق و پر از احساس در این تصویر نهفته است که به نوعی درد و زیبایی را به نمایش می‌گذارد.
هوش مصنوعی: چرا دست دزدی که از زمین بلند شد، همچنان به بالا کشیدن و تصاحب کردن ادامه داد؟
هوش مصنوعی: یک چراندۀ بیابانی از راه رسید و نی‌ای را دید که از عمق چاه سر بر آورده بود.
هوش مصنوعی: او به شیوه شبانان کارش را شروع کرد، ابتدا زخم‌هایی زد و سپس به نوازش پرداخت.
هوش مصنوعی: در دل خود به فکر نیفتادی و به همین دلیل دلت را خوش کردی.
هوش مصنوعی: روزی شاه از کاخ بیرون آمد و در دشت راه رفت. در همین دشت، به چوپانی برخورد کرد.
هوش مصنوعی: یک نی را دید که از دور به صدا درآمد و شبان را به وجد آورد و آن مرز را که در آن قرار داشت، به حالت شور و شوق درآورد.
هوش مصنوعی: در نالهٔ نی، چنان رازی نهفته است که سکندر گوش‌هایش را به آن می‌سپارد.
هوش مصنوعی: در آن زمان قضاوت، مدتی بر آهنگ وضع او تأمل کرد ولی نتوانست به نتیجه‌ای درباره‌اش برسد.
هوش مصنوعی: شبان را به نزد خود دعوت کرد و از او پرسید که راز شب چیست. شبان هم راز آن نی را دوباره بیان کرد.
هوش مصنوعی: این نی از اعماق چاه سر برآورده است و صدایش از هر نوع قندی که در نیستان وجود دارد، شیرین‌تر است.
هوش مصنوعی: زخمی که خودم به خودم زدم، از بین نرفت و کسی که زخمی به من زد، تا زمانی که زخم عمیق نشود، نتوانست آن را فراموش کند.
هوش مصنوعی: او دارای جان و عشق است و عشقش برای من مانند جان من می‌باشد، و در این حالت بی‌زبانی، خود را به زبان من نزدیکتر می‌کند.
هوش مصنوعی: این داستان شگفت‌انگیز شاه باعث تعجب شد و او به سمت وطن خود راهی شد.
هوش مصنوعی: وقتی تنهایی برخواسته شد، فردی را برای ملاقات با تراشنده فرستاد و او را به نزد خود دعوت کرد.
هوش مصنوعی: او به او گفت: ای مرد، با احتیاط سخن بگو و از رازها و نکته‌های پنهان پرده بردار.
هوش مصنوعی: به کی رازی از من گفتی و با چه کسی درباره‌اش صحبت کردی؟ این حرف را به گوش چه کسی رساندی؟
هوش مصنوعی: اگر بتوانی با شجاعت و صداقت صحبت کنی و آزادانه نظراتت را بیان‌کنی، به امنیت و آرامش می‌‍رسی؛ وگرنه اگر سکوت کنی و تسلیم مشکلات شوی، ممکن است به خطر بیفتی و آسیب ببینی.
هوش مصنوعی: کسی که این داستان را شنید، بهتر از بیان حقیقت، جوابی نمی‌تواند بدهد.
هوش مصنوعی: در ابتدای کار، با احتیاط و دقت به سمت هدف خود پیش رفت و در حین حرکت، خواسته‌اش را ابراز کرد و با آن خواسته، صحبت‌هایی هم انجام داد.
هوش مصنوعی: زمانی که شاه با من چنین عهدی کرد، من به گونه‌ای عمل می‌کنم که همچون پرده‌پوشی بر عروسانی که در انتظار هستند، پوششی به خود بگیرم.
هوش مصنوعی: دل من از راز پنهانی پر شده و داستان آن به مانند چیزی در چاهی عمیق نهفته شده است.
هوش مصنوعی: من جز این چیزی به کسی نگفته‌ام، ای نیک‌نظر؛ و اگر چیزی گفته‌ام، باد به جان دشمنم باشد.
هوش مصنوعی: وقتی پادشاه متوجه شد که او رازهای دلش را پنهان کرده، تصمیم گرفت که بر اساس حقیقتی که در دل او وجود دارد، حقیقت را بپرسد و داستان او را بفهمد.
هوش مصنوعی: او به حریفش فرمان داد که کار بزرگی انجام دهد و از دل چاه عمیق ناله‌ای بلند کرد.
هوش مصنوعی: وقتی که پرده کنار رفت و نفس به حقیقت رسید، همان راز پنهانی را شنید که مخصوص شاه بود.
هوش مصنوعی: آگاه شد که در این دنیای بزرگ هیچ چیزی نمی‌تواند پنهان بماند و همه چیز در نهایت آشکار می‌شود.
هوش مصنوعی: با یادکردن از خوبان و نیکوکاران، فردی به آزادی دست می‌یابد و از خطرات نیز رهایی می‌یابد.
هوش مصنوعی: بدان که از غنچهٔ سرخ، هر آن چه به شکوفه تبدیل می‌شود، همان چیزی است که به تکامل و رشد می‌رسد.
هوش مصنوعی: آتش که در دل سنگ سرسخت به وجود بیاید، در نهایت اثر خود را نشان می‌دهد و حقیقت نمایان می‌شود.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیه‌ای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.