غزل شمارهٔ ۷۳۴
مطربا این پرده زن کز رهزنان فریاد و داد
خاصه این رهزن که ما را این چنین بر باد داد
مطربا این ره زدن زان رهزنان آموختی
زانک از شاگرد آید شیوههای اوستاد
مطربا رو بر عدم زن زانک هستی رهزنست
زانک هستی خایفست و هیچ خایف نیست شاد
میزن ای هستی ره هستان که جان انگاشتست
کاندر این هستی نیامد وز عدم هرگز نزاد
ما بیابان عدم گیریم هم در بادیه
در وجود این جمله بند و در عدم چندین گشاد
این عدم دریا و ما ماهی و هستی همچو دام
ذوق دریا کی شناسد هر که در دام اوفتاد
هر که اندر دام شد از چار طبع او چارمیخ
دانک روزی میدوید از ابلهی سوی مراد
آتش صبر تو سوزد آتش هستیت را
آتش اندر هست زن و اندر تن هستی نژاد
قدحه و الموریاتش نیست الا سوز صبر
ضبحه و العادیاتش نیست جز جانهای راد
برد و ماندی هست آخر تا کی ماند کی برد
ور نه این شطرنج عالم چیست با جنگ و جهاد
گه ره شه را بگیرد بیدق کژرو به ظلم
چیست فرزین گشتهام گر کژ روم باشد سداد
من پیاده رفتهام در راستی تا منتها
تا شدم فرزین و فرزین بندهاام دست داد
رخ بدو گوید که منزلهات ما را منزلیست
خط و تین ماست این جمله منازل تا معاد
تن به صد منزل رود دل میرود یک تک به حج
ره روی باشد چو جسم و ره روی همچون فؤاد
شاه گوید مر شما را از منست این یاد و بود
گر نباشد سایه من بود جمله گشت باد
اسب را قیمت نماند پیل چون پشه شود
خانهها ویرانهها گردد چو شهر قوم عاد
اندر این شطرنج برد و ماند یک سان شد مرا
تا بدیدم کاین هزاران لعب یک کس مینهاد
در نجاتش مات هست و هست در ماتش نجات
زان نظر ماتیم ای شه آن نظر بر مات باد
🖰 با دو بار کلیک روی واژهها یا انتخاب متن و کلیک روی آنها میتوانید آنها را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
🖐 شمارهگذاری ابیات | وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) | 🔍 شعرهای مشابه (وزن و قافیه) | منبع اولیه: ویکیدرج | ارسال به فیسبوک
این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟
🎜 معرفی آهنگهایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است ...
📷 پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی، 📖 راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
حاشیهها
تا به حال ۸ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 شما حاشیه بگذارید ...
محسن نوشته:
بهترین بیت این شعر از نظر من:
در نجاتش مات هست و هست در ماتش نجات
زان نظر ماتیم ای شه آن نظر بر مات باد
به به.
دیوانه کنندست!!!
👆⚐
ناشناس نوشته:
بیدق
👆⚐
م نوشته:
بیت ۱۲ فرزین بندهایم به نظر درست تر است.
👆⚐
محسن رمضانخانی نوشته:
با سلام
به نظر میاد در بیت ۱۶ در مصراع دوم به جای “چو” واژه “همچو” درست تر است
👆⚐
فرزین نوشته:
سلام و درود به نیکان گنجور پیشه، پرسشی داشتم، که آیا بیت پانزده یاد و بود صحیح است و یا باد و بود در نوشتار تایپ دچار مشکل گشته؟ سپاس به پاس بودتان
👆⚐
علیرضا حامدین نوشته:
«خطوتین» یعنی «دو خطوه یا دو گام». این کلمه در بیت سیزدهم به صورت «خط و تین» نوشته شده که خطای آشکار است. در همۀ نسخ معتبر (مثل نسخۀ مرحوم کاظم برگ نیسی) «خطوتین» آمده است:
رُخ بدو گوید که منزلهات ما را منزلی است
خُطوَتیْنِ ماست این جمله منازل تا معاد
در این میانه رُخ میگوید بسیاری از آن منزلها که در صفحۀ شطرنجِ عالم پیمودهای، برای ما در حُکمِ یک منزل است! ما به دو گام -خواه به چپ یا راست، خواه به پیش یا پس- همۀ آن منازل را از ابتدای وجود تا پایان کار که بازگشت به اوست، میپیماییم.
👆⚐
علیرضا حامدین نوشته:
جناب فرزین
در نسخۀ مرحوم کاظم برگ نیسی «باد و بود» آمده است و انسجام معنی دارد:
شاه گوید مر شما را از من است این باد و بود
گر نباشد سایهی من، بودِ جمله گشت باد
و شاه میگوید هستی شما و آن چه بوده و خواهد بود، سایۀ وجود من است که اگر نبود، همه هیچ و پوچ بودید!
البته با فرض «یاد و بود» هم مفهومی سازگار با کل شعر استنباط میشود:
و شاه میگوید هستی شما و آن چه از آن یاد میکنید، سایۀ وجود من است که اگر نبود، همه هیچ و پوچ بودید!
👆⚐
امیررضا مبینی نوشته:
استعاره شطرنج در این غزل، قویترین و بهترین استعاره برای دنیای امروز ماست. ما همه مهرههای شطرنج کمپانیها، اندیشهها و مکاتب، اقتصادها و دولتها هستیم.
👆⚐